Պիյրիսսարե
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի |
| Երկիր |  Էստոնիա |
| Վարչատարածքային միավոր | Tartu Rural Municipality? |
| Մակերես | 7,8 կմ² |
 | |
 | |
Պիյրիսարե[1] (Պիյռիսսաար[2], Պիյռիսաար[3] էստ․՝ Piirissaar; հնում Ժելաչեկ[4], Մեժա[5][6], Պորկա[6][7]; գերմ.՝ Porka) — Չուդ քաղցրահամ լճի խոժորագույն կղզի, Կոլպինա կղզուց հետո երկրորդը իր մեծությամբ Չուդ Պսկովյան ավազանում։ Պատկանում է Էստոնիային, վարչականորեն ենթարկվում է Տարտումաա շրջանի Պիիրսաարե գյուղական համայնքին։
Աշխարհարգրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պիյրիսարեն Չուդ լճի 22 կղզիներից մեկն է, որը գտնվում է նրա հարավային մասում։ Մակերես 7.76 կմ²։ Այն գտնվում է լիճ թափվող ամենամեծ գետի Էմայիգիի գետաբերանից 15 կմ հեռավորության վրա։ Արեւմտյան ափից այն բաժանում է այսպես կոչված շոգենավերի ջրանցքը։ Հեռավորությունը կղզուց մինչև Էստոնական ափը մոտ 2,5 կմ է, մինչև ռուսական ափը՝ մոտ 5,5 կմ։ Կղզին ցածր է, լճի մակարդակից միջին բարձրությունը 1-2 մետր է։ Կղզու արևելյան մասը բարձրանում է մինչև 4,2 մետր։ Դրա վրա են գտնվում Պիիրի, Տունի և Սաարե (Ժելաչեկ) գյուղերը։ Կղզու մնացած մասը ցածր է և շատ ճահճային, ուստի հյուսիսարևմտյան ափը հաճախ տուժում է ջրհեղեղներից։ Կղզու, ինչպես նաև համեմատաբար ծանծաղ Չուդ լճի հիմնական խնդիրը երթևեկելի բեռնափոխադրումների ուղիների մշտական տիղմն է, հատկապես այն նավամատույցը, որտեղ հասնում են նավերը, ինչպես ուղևորները, այնպես էլ բեռները։ Մայրցամաքային Էստոնիայի հետ հաղորդակցությունն իրականացվում է Կոիդուլա լաստանավով Լաակսաարե նավահանգստից։ Անցումը տևում է 40 րոպե։
Պատմություն և բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կղզին բնակեցվել է Հյուսիսային պատերազմի ժամանակ (1700-1721) ռուս հնադավանների կողմից, որոնք այդպիսով փորձել են խուսափել Նիկոնի պատրիարքի բարեփոխումներից և չհայտնվել կանոնավոր բանակում։ Ժամանակակից կղզու բնակիչների մեծ մասը ռուս են և մինչ օրս պատկանում են այս հավատքին։ Կղզում կա Պետրոս և Պողոս առաքյալների (1927-1933) դատարկ եկեղեցին։ Կղզու հիմնական լեզուն ռուսերենն է, պաշտոնական լեզուն էստոներենն է։
Մինչև 1920 թվականը կղզին վարչականորեն բաժանված էր Լիվոնիայի և Սանկտ Պետերբուրգի նահանգների միջև, որտեղից էլ ստացել է իր անվանումը (էստոներեն՝ Պիիրիսսաար՝ սահմանամերձ կղզի, ռուսերեն համարժեք անվանումը՝ Մեժա)։ Էստոնիայի և Խորհրդային Ռուսաստանի միջև Տարտուի խաղաղության պայմանագրի կնքումից հետո այն մտավ Էստոնիայի կազմի մեջ։ 1940-ական թվականներին ՍՍՀՄ-ի և ՌՍՖՍՀ-ի սահմանների ճշգրտումը չի ազդել կղզու վրա։
Գերմանական լյուֆտվաֆֆե (Luftwaffe )օդուժը ամենամեծ վնասը հասցրեց կղզուն 1944 թվականի փետրվարին։
Կղզու բնակչությունը 1920 վականի 700-ից 2010 թվականին նվազել է 73-ի։
Բնակավայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կղզում կա երեք գյուղ․ Պիյրի(էստ․՝ Piiri), Սաարե (էստ․՝ Saare) և Տոոնի (էստ․՝ Tooni), միավորված Պիիրիսսաարե համայքի մեջ։.
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բնակիչների հիմնական զբաղմունքը ձկնորսությունն է և գյուղատնտեսությունը։ Կղզում աճեցնում են կարտոֆիլ, լոլիկ, սոխ, վարունգ և այլն։ Պիյրիսարե կղզու հիմնական մշակաբույսը սոխն է։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Կաղապար:Карта
- ↑ «ПИЙРИССААР». Заповедные территории (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ Կաղապար:Карта Масштаб: в 1 см 500 м (1: 50 000)
- ↑ «Чудское озеро». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link) - ↑ «Чудское озеро» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 22-ին.
- ↑ 6,0 6,1 «Меч духовный // Старообрядческая газета» (PDF) (ռուսերեն).
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - ↑ Чудско-Псковское озеро // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
Հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Фотографии острова» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հոկտեմբերի 27-ին.
- Официальный сайт волости Пийриссаар
- «Pilt Eesti Maa-ameti kaardiserverist — остров на электронной карте Эстонского Земельного департамента» (էստոներեն).
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - «Независимый сайт острова» (ru/et). Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - «Аэропанорама острова с вертолёта — 360°». www.estonia360.ee. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link) - «Новости Эстонии — Русские староверы на острове в центре Чудского озера хотят объединиться с Тарту». rus.postimees.ee (ռուսերեն). Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
