Պայմանավորված խաղ
Պայմանավորված խաղ (պայմանավորված խաղ), սպորտային մրցույթ, որի արդյունքը նախապես կանխորոշված է մրցակիցների միմյանց և, հնարավոր է, երրորդ կողմի (բուքմեյքեր, մրցավար և այլն) դավադրության արդյունքում։ Պայմանավորված հանդիպումները սպորտի կանոնների լուրջ խախտում են, դրանց կազմակերպումը կարող է հանցանք լինել։ Միևնույն ժամանակ, սովորաբար չափազանց դժվար է ապացուցել դավադրության փաստը։
Պատճառները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆինանսական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բուքմեյքերների հետ դավադրություն, մրցակիցների կամ երրորդ կողմի կաշառում, որին ձեռնտու է տվյալ մասնակցի պարտությունը։ Տոտալիզատոր օգտագործելիս բնորոշ տարբերակ է բացահայտ ֆավորիտի դիտավորյալ կորուստը, որի վրա դնում է մեծամասնությունը՝ քչերն են, ովքեր խաղադրույք են կատարում նրա կորստի վրա, ներառյալ ֆավորիտը (գործում է, իհարկե, շրջանակների միջոցով), արդյունքում ստանում են զգալի շահույթ՝ մեծամասնության սպասելիքները խաբելու պատճառով։ Այնուամենայնիվ, տոտալիզատորը կարող է օգտագործվել միայն այն դեպքում, եթե դրա վրա խաղադրույք կատարողը պարտվի։ Միևնույն ժամանակ, երրորդ կողմի խթանումը, երբ մասնակիցը գումար է ստանում խաղում հաղթելու համար, սովորաբար արգելված չէ, թեև հանդիպում է երկիմաստ վերաբերմունքի։ Սպորտային շատ կանոններ ուղղակիորեն արգելում են խաղադրույք կատարել՝ անկախ նրանից՝ խաղացողը խաղադրույք է կատարում իր շահումների վրա, թե ոչ։
Մրցաշար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շրջանաձև մրցակարգով մրցումներ անցկացնելիս մասնակիցներին երբեմն ձեռնտու է լինում պայմանագրային ոչ-ոքի խաղալ։ Եթե հաղթանակի համար զգալիորեն ավելի շատ միավորներ են շնորհվում, քան ոչ-ոքիի համար (օրինակ՝ 3-ը հաղթանակի համար, 1-ը ոչ-ոքիի համար), կողմերից յուրաքանչյուրի հաղթանակով երկու պայմանավորված խաղերի կազմակերպումը կարող է ձեռնտու լինել։
Որոշ դեպքերում պայմանավորված խաղը կարող է լինել մրցաշարի կանոնների (լրացուցիչ ցուցանիշների) հետևանք։ Գերմանիայի և Ավստրիայի հավաքականները խաղացին խմբային փուլի երրորդ տուրի հանդիպումը, որն ավարտվեց գերմանացիների հաղթանակով երկու թիմերին բավարարող 1:0 հաշվով, բայց ժամանակի մեծ մասը բացահայտորեն գնդակը գլորեցին խաղադաշտով և ակտիվ գործողություններ չձեռնարկեցին, ինչը երկրպագուների զայրույթն ու զանգվածային դժգոհությունն առաջացրեց ֆուտբոլի աշխարհի գավաթի խաղարկությունում Գերմանիայի և Ավստրիայի հավաքականները խաղացին խմբային փուլի երրորդ տուրի հանդիպումը, որն ավարտվեց գերմանացիների հաղթանակով՝ 1: 0 հաշվով։ Այդ պահից ՖԻՖԱ-ն և ՈՒԵՖԱ-ն սահմանել են խմբային փուլի վերջին տուրի բոլոր հանդիպումները միևնույն ժամին անցկացնելու կանոն։
Նաև 2004 թվականի Եվրոպայի ֆուտբոլի առաջնությունում խմբերից մեկում վերջին տուրից առաջ ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ Դանիա-Շվեդիա ոչ-ոքին 2:2 կամ ավելի խոշոր հաշվով Քառորդ եզրափակիչ է դուրս բերել այս երկու հավաքականներին՝ անկախ Իտալիայի և Բուլղարիայի խաղի արդյունքից։ Հանդիպումն ավարտվել է 2:2 հաշվով, ինչն առաջացրել է իտալացիների վրդովմունքը, սակայն ապացուցել, որ հանդիպումը պայմանավորված էր, չի հաջողվել։
Պայքար պայմանավորված հանդիպումների դեմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սովորաբար դժվար է ապացուցել պայմանագրային խաղի անցկացման փաստը, ուղղակի ապացույցները, որպես կանոն, բացակայում են։ Օրինակ, դավադրության անուղղակի նշանները կարող են վերագրվել՝
- առաջնությունում տեղը պահպանելու համար պայքար մղող հետնապահի հետ խաղում թույլ խաղ և վաղաժամ հաղթող թիմի պարտություն,
- հանդիպման ավարտը հազվադեպ հանդիպող հաշվով (օրինակ՝ ֆուտբոլում 5:3) և այդ հաշվին բուքմեյքերական գրասենյակներում դրված անսովոր մեծ գումարներ,
- բուքմեյքերների մեծամասնության կողմից տվյալ խաղի վրա խաղադրույքներ ընդունելուց հրաժարվելը։
Այս բոլոր փաստերը, սակայն, կարող են բացատրվել նաև այլ պատճառներով (օրինակ՝ չեմպիոնի պարտությունը՝ խաղացողների մոտիվացիայի կորուստը կամ մարզչի ցանկությունը՝ պահեստայինների խաղացողներին խաղալու հնարավորություն տալու համար) և չեն կարող ծառայել որպես իրավական ապացույց։
Կան կայքեր, որոնք առաջարկում են իրենց վճարովի ծառայությունները՝ իբր պայմանավորված հանդիպումների մասին տեղեկատվություն տարածելու համար, հավանաբար դրանց մեծ մասը խարդախ է՝ այլ կայքեր բացահայտում են նման «ծառայությունների» աշխատանքային սխեմաները։
Ռուսաստանում Ռուսաստանի ֆուտբոլային միության կառուցվածքում մի քանի տարի է, ինչ գոյություն ունի պայմանավորված հանդիպումները բացահայտելու փորձագիտական խորհուրդ, որը փաստից հետո վերլուծում էր տարօրինակ հանդիպումները։ 2013-ի հունվարին Ռուսաստանի Դաշնության Պետական դումայում օրինագիծ ներկայացվեց պայմանավորված խաղերի դեմ պայքարի մասին, իսկ Ռուսաստանի ֆուտբոլի Պրեմիեր լիգան հանդես եկավ նախաձեռնությամբ կազմակերպել թեժ գիծ պայմանավորված խաղերի հայտնաբերման կանխարգելիչ աշխատանքներին օգնելու համար[1]։
Պայմանավորված հանդիպումների հետ կապված որոշ հայտնի սկանդալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Անգլիայի պայմանավորված խաղի սկանդալ (1915)
- Սկանդալներ NCAA բասկետբոլի լիգայում 1940-1950-ականներին (տես Բիլ Սփիվի, Շերման Ուայթ)
- Իվան Իլիև։ Սկանդալ 1969 թվականի ազատ ոճի ըմբշամարտի աշխարհի առաջնությունում
- Կոռուպցիոն սկանդալ 1980 թվականի իտալական ֆուտբոլում (Տոտոներո-1980), իտալական ֆուտբոլի պատմության մեջ առաջին խոշոր սկանդալը, որը կապված է պայմանավորված խաղերի հետ։
- Կոռուպցիոն սկանդալ իտալական ֆուտբոլում (2006)
- Ռուս ֆուտբոլային հեռուստամեկնաբան Վ. Ուտկինը ԲԿՄԱ-ի և «Ռոստով» ՖԱ-ի միջև հանդիպումը, որն ավարտվեց մոսկվացիների հաղթանակով, անվանել է պայմանագրային (2006)։
- «Ռոստով» ֆուտբոլային ակումբը կասկածվում է «Ամկար» ֆուտբոլային ակումբի խաղը վաճառելու մեջ (2010)[2][3]
- Սկանդալ Ճապոնական սումոյում 2011 թվականի սկզբին, երբ պայմանագրային գոտեմարտերին մասնակցելու համար ըմբիշների մի ամբողջ խումբ պաշտոնանկ արվեց (տես Յամամոտոյամա Ռյուտա)
- ESports-ի մարզիկ Ալեքսեյ Բերեզինի «Solo»-ն 2013-ին իր դեմ 100 դոլար խաղադրույք կատարեց և պարտվեց՝ ցուցադրելով բացահայտ թույլ խաղ։ 322 թիվը (Նրա շահումների գումարը) դարձել է Dota 2 մեմ և հոմանիշ է պայմանավորված հանդիպումների համար։
- 2013 թվականին սկանդալ սկսվեց, երբ հայտնի դարձավ Ամկարի և Անժիի միջև Պրեմիեր լիգայի թիմերի պայմանավորված խաղի մասին։ Հանդիպման պայմանավորված բնույթի մասին առաջինը խոսեցին բուքմեյքերները, շուտով նրանց միացան լրագրողներն ու ֆուտբոլասերները։ Ստեղծվել է հատուկ հանձնաժողով, որը շուտով լուծարվել է, իսկ կասկածելի հանդիպման վերաբերյալ հետաքննությունը չեղարկվել է։ Արդյունքում ոչ ոք չպատժվեց[4]։
- Ուկրաինայի ազգային ոստիկանության կողմից անցկացված հետաքննության ընթացքում պայմանավորված խաղերի անցկացման մեջ մեղադրվել են երկրի 52 պրոֆեսիոնալ ակումբներից 35-ը, այսինքն՝ 67%-ը (2018)[5][6]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Для футбольных болельщиков заработает «горячая линия».
- ↑ «Прогнозы букмекеров сбылись: ФК «Ростов» проиграл пермскому «Амкару» 0:1». «Комсомольская правда». 2010 թ․ օգոստոսի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ Юрий Соколов (2010 թ․ օգոստոսի 30). ««Ростов» разучился бить по воротам». DonNews.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ «Вся правда о договорных матчах» (ռուսերեն). 2018 թ․ հուլիսի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 20-ին.
- ↑ «Футбол - договірні матчі». YouTube (ուկրաիներեն). 2018 թ․ մայիսի 22. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
- ↑ «Полиция назвала футбольные клубы, связанные с договорными матчами в Украине (список)». 112ua.tv. 2018 թ․ մայիսի 22. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
|
