Չեյզեր (շուն)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Չեյզեր հովիվ շունից)
Չեյզեր
Տեսակշուն, առանձնյակ և Ընտանի կենդանիներ
Սեռիգական[1][2]
Ծնվել էապրիլի 28, 2004(2004-04-28)
ԾննդավայրPauline, Սպարտանբուրգ շրջան, Հարավային Կարոլինա, ԱՄՆ
Սատկել էհուլիսի 23, 2019(2019-07-23)[1] (15 տարեկան)
Սատկելու վայրՍպարտանբուրգ, Հարավային Կարոլինա, ԱՄՆ
ՏերJohn Pilley?[2]
chaserthebc.com​(անգլ.)

Չեյզեր (ապրիլի 28, 2004(2004-04-28), Pauline, Սպարտանբուրգ շրջան, Հարավային Կարոլինա, ԱՄՆ - հուլիսի 23, 2019(2019-07-23)[1], Սպարտանբուրգ, Հարավային Կարոլինա, ԱՄՆ), բորդեր կոլլի ցեղատեսակի շուն է, որն ունեցել է ամենամեծ ստուգված հիշողությունը բոլոր ոչ բանական արարածների շրջանում։ Ութ շաբաթականից Չեյզերը ապրել է պրոֆեսոր Ջոն Վ.Պիլիի տանը՝ Հարավային Կարոլինայի Սպարտանբուրգ քաղաքում, մինչև Պիլիի մահը՝ 2018 թվականի հունիս։ Պիլին այդ ամբողջ ժամանակ նրան վարժեցրել է պաշտոնական հետազոտական նախագծի շրջանակներում։ Շունը կարողացել է տարբերակել և արձագանքել լսելով 1022 խաղալիքի անուն։ Շունը Պիլիին նվիրել է կինը՝ Սալին՝ նրա 76-ամյակի կապակցությամբ։ «Նա եկավ ինձ մոտ, երբ ութ շաբաթական էր, և այդ ժամանակից ի վեր մեզ հետ է»,-ասել է Պիլին։ «Մի անգամ մենք նրա հետ խաղում էինք դիմացի բակում, երբ մի կարմիր ջիպ անցավ մեր կողքով և նա դուրս թռավ մեքենայի հետևից, ուստի որոշեցինք նրան անվանել Չեյզեր» (անգլ.՝ chaser` հետապնդող)[3]։

2021 թվականի նոյեմբերին Չեյզերը Սպարտանբուրգի համայնքային քոլեջի կողմից ճանաչվեց քոլեջի պաշտոնական թալիսման՝ քոլեջի պատմության մեջ առաջին թալիսմանը։

Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չեյզերն ունեցել է ամենամեծ ապացուցված հիշողությունը բոլոր ոչ բանական կենդանիների մեջ[4][5]։ Նրանա բուծել է Ուեյն Ուեսթը Հարավային Կարոլինա նահանգի Պոլին քաղաքում գտնվող իր Ֆլինտ Հիլլ ագարակում[6]։ Նա վերապատրաստվել է իր սեփականատիրոջ ՝ Ուոֆորդ քոլեջի հոգեբանության պատվավոր պրոֆեսոր Ջոն Վ.Պիլիի մոտ, որի պաշտոնական հետազոտությունը հրապարակվել է Elsevier-ի «Վարքագծային գործընթացներ», «Ուսուցում և մոտիվացիա» ամսագրերում[5][6]։

Հիշողություններ հետազոտությունից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չեյզերը կարողացել է անուններով նույնականացնել և արձագանքել 1022 խաղալիքի[6] which was the result of a years-long research effort initiated by Pilley on June 28, 2004.[7], ինչը արդյունք էր 2004 թվականի հունիսի 28-ին Պիլիի նախաձեռնած բազմամյա հետազոտությունների. 50 բառ 5 ամսվա ընթացքում, 200 բառ 7,5 ամսվա ընթացքում[8]։ Պիլին փաստաթղթավորում է Չեյզերի բառապաշարի աճի հետևյալ փուլերը՝ 5 ամսվա ընթացքում 50 բառ, 7,5 ամսվա ընթացքում 200 բառ:. 700 բառ 1,5 տարում և ավելի քան 1000 բառ 3 տարում[8]։ Հինգ ամսականից Չեյզերը սկսել է հասկանալ, որ առարկաներն անուններ ունեն։ Այդ ժամանակ էր, որ նա կարողացավ մեկ փորձից մեջ նոր առարկան կապել նոր անվան հետ, թեև դա իր երկարաժամկետ հիշողության մեջ պահպանելու համար փորձ էր պահանջվում։ Նա ճանաչում էր ընդհանուր գոյականները, ինչպիսիք են տունը, ծառը և գնդակը, ինչպես նաև մակդիրները, բայերը և նախադրյալ առարկաները[9]։ Այս ուսուցման հիման վրա նա և իր սեփականատեր և մարզիչ Պիլին շարունակեցին նրա ուսուցումը՝ ցույց տալով քերականության բազմաթիվ տարրեր պարունակող նախադասությունները հասկանալու և ընդօրինակման միջոցով նոր վարքագծեր սովորելու ունակությունը[10]։

Չեյզերը կարող էր նաև սովորել նոր բառեր՝ «բացառելով տրամաբանական պատճառաբանությունը», այսինքն՝ նոր օբյեկտի անվանումը հանելով՝ բացառելով այն առարկաները, որոնց անուններն արդեն գիտեր[6][11]։

Ժողովրդական մշակույթի մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չեյզերը և պրոֆեսոր Փիլին նկարահանվել են ռեժիսոր Գորման Բեչարդի վավերագրական «Seniors: A Documentary» վավերագրական ֆիլմում։ Ֆիլմի պրեմիերան տեղի է ունեցել 2020 թվականի մարտին Նեշվիլի Բելքուրթ թատրոնում[12] և թողարկվել է վճարովի դիտման ԴՎԴ-ով 2020 թվականի սեպտեմբերին ։ Moviespawn-ի Շերոն Նոլը դա անվանել է "հուզիչ տոնակատարություն այս գեղեցիկ կենդանիների և մարդկանց համար, ովքեր հոգ են տանում, որ իրենց վերջին տարիներն անցկացվեն մեծ սիրով և հարմարավետությամբ"[13]:

Երկուսն էլ ուշադրության կենտրոնում էին 60 րոպեանոց հոդվածում, որն ուսումնասիրում էր շների հետախուզությունը, որը հեռարձակվեց 2014 թվականին[14] :

Մահեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2018 թվականի հունիսի 17-ին Ջոն Վ.Պիլին մահացավ Հարավային Կարոլինայի Սպարտանբուրգ քաղաքում ։ Նա ճանաչվել է ինչպես պրոֆեսոր, այնպես էլ գիտնական՝ շների ճանաչողական կարողությունների վերաբերյալ իր ուսումնասիրությունների համար, որոնց վերջին և ամենավառ օրինակը Չեյզերի հետ աշխատելն էր[15]։

Ռայլիի մահից հետո Չեյզերն ապրում էր Պիլիի կնոջ ՝ Սալիի և նրանց չափահաս դուստրերի ՝ Դեբ Պիլի Բիանկիի և Ռոբին Պիլիի հետ ։ Մեկ տարի անց ՝ 2019 թվականի հուլիսի 23-ին, Չեյզերը մահացավ բնական պատճառով 15 տարեկան հասակում Հարավային Կարոլինայի Սպարտանբուրգ քաղաքում գտնվող իր տանը[16]։ Facebook-ի գրառման մեջ ընտանիքը հարգանքի տուրք է մատուցել Չեյզերին։ -«Մենք... նրա հետ էինք, երբ նա մահանում էր։ Խաղաղ էր, գեղեցիկ, հանգիստ։ Նա շատ լավ էր իրեն զգում, իսկ հետո մի քանի շաբաթ առաջ նրա առողջական վիճակը սկսվեց վատթարանալ... Նա թաղված է Պիլիի մյուս շների կողքին ՝ ցողված Պիլիի մոխիրով"[17]:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 https://www.nytimes.com/2019/07/27/science/chaser-border-collie-dies.html
  2. ↑ 2,0 2,1 https://www.lepoint.fr/insolite/chaser-le-chien-qui-connait-1-022-mots-24-03-2015-1915335_48.php
  3. ↑ Lavender, Chris. «World famous dog Chaser dies at 15». GoUpstate.com. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 26-ին.
  4. ↑ Nicholas Wade (2011 թ․ հունվարի 27). «Sit. Stay. Parse. Good Girl!». The New York Times. Վերցված է 2011 թ․ հունվարի 18-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 «Smartest Dog». Popular Science. 2010 թ․ դեկտեմբերի 22. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. «Psychologist John Pilley of Wofford College in Spartanburg, S.C., wanted to test the boundaries of the canine brain focusing on human language, so he taught Chaser the names of 1,022 toys, one by one, for three years. New Scientist reports that he got her to fetch the toy and then he repeated the name to reinforce her understanding.»
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 John W. Pilley; Alliston K. Reid (2011). «Border collie comprehends object names as verbal referents» (PDF). Behavioural Processes. 86 (2): 184–195. doi:10.1016/j.beproc.2010.11.007. PMID 21145379. S2CID 18753940. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 2-ին.
  7. ↑ W. Pilley, John (2014). Chaser: Unlocking the Genius of the Dog Who Knows a Thousand Words. Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. էջեր 36. ISBN 978-0-544-33459-5.
  8. ↑ 8,0 8,1 W. Pilley, John (2014). Chaser: unlocking the genius of the dog who knows a thousand words. Houghton Mifflin Harcourt Publishing Company. էջեր 103, 105, 126, 140. ISBN 978-0-544-33459-5.
  9. ↑ Pilley, John W. (November 2013). «Border collie comprehends sentences containing a prepositional object, verb, and direct object». Learning and Motivation. 44 (4): 229–240. doi:10.1016/j.lmot.2013.02.003.
  10. ↑ Dr. John W. Pilley & Hilary Hinzmann (2014). Chaser: Unlocking the Genius of the Dog Who Knows 1000 Words. Mariner Books. ISBN 9780544334595.
  11. ↑ Chaser the Dog Shows Off Her Smarts to Neil deGrasse Tyson (անգլերեն), Վերցված է 2021-03-07-ին
  12. ↑ Humbles, Andy. «Mt. Juliet's Old Friends Senior Dog Sanctuary featured in new 'Dogumentary'». The Tennessean (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  13. ↑ «Review: 'Seniors: A Dogumentary' Celebrates Old Dogs and the People Who Love Them». Movie Paws (անգլերեն). 2020 թ․ սեպտեմբերի 30. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
  14. ↑ «Wofford College professor and his famously intelligent dog featured on 60 Minutes». Upstate SC Alliance. 2014 թ․ հոկտեմբերի 6. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.
  15. ↑ «Wofford College». Dr. John Pilley, professor emeritus, passes away. www.wofford.edu. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 29-ին.
  16. ↑ Derrick Bryson Taylor (2019 թ․ հուլիսի 27). «Border Collie Trained to Recognize 1,022 Nouns Dies». The New York Times. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
  17. ↑ «Chaser the smartest dog in the world». Chaser the border collie (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Չեյզեր_(շուն)&oldid=9484695» էջից