Ուրվականների փառատոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ուրվականների փառատոն

Տեսակտոն
Ենթադաստոնախմբություն
ԱմսաթիվՉինական օրացույցի 7-րդ ամսվա 15-րդ օր և Չինական օրացույցի 7-րդ ամսվա 14-րդ օր

Ուրվականների կամ քաղցած ուրվականների փառատոն (չինարեն՝ 中元节), դաոսիզմում հայտնի որպես Ճոնյուենի (Zhongyuan) փառատոն, իսկ բուդդիզմում՝ Յուլանփենի (Yulanpen) փառատոն, Արևելյան և Հարավարևելյան Ասիայի որոշ երկրներում նշվող ազգային փառատոն։ Ըստ չինական օրացույցի (լուսնային օրացույց)՝ քաղցած ուրվականների փառատոնը նշվում է յոթերորդ ամսվա 15-րդ գիշերը (Հարավային Չինաստանի որոշ մասերում 14-րդ գիշերը)[1][2]:4,6 [note 1]։

Չինական մշակույթում յոթերորդ ամսվա 15-րդ օրը կոչվում է Ուրվականների օր կամ Փուտու (普渡, այս անվանումն ավելի տարածված է Թայվանում)[3], իսկ հուլիսն ընդհանուր առմամբ համարվում է Ուրվականների ամիս, երբ ուրվականներն ու հոգիները, ներառյալ մահացած նախնիներին, դուրս են գալիս ստորգետնյա թագավորությունից։ Տարբերվում է ինչպես Ցինմինի (Qingming) փառատոնից (կամ գերեզմանների մաքրման օրից, գարուն), այնպես էլ Կրկնակի իններորդ փառատոնից (Double Ninth Festival, աշուն), որոնց ժամանակ ողջերն են հարգանքի տուրք մատուցում իրենց հանգուցյալ նախնիներին, որովհետև ուրվականների փառատոնի ժամանակ, ենթադրվում է, որ մահացած մարդկանց հոգիներն այցելում են ողջերին[4]։

Տասնհինգերորդ օրը հանգուցյալների և ողջերի աշխարհները բացվում են իրար համար, և՛ դաոսականները, և՛ բուդդիստները ծեսեր են կատարում՝ թեթևացնելու և թողնելու հանգուցյալի տառապանքները։ Ուրվականների ամսվան բնորոշ է մահացածների պաշտամունքը, այսինքն՝ ժառանգների որդիական բարեպաշտությունը ավանդաբար տարածվում է նրանց նախնիների վրա նույնիսկ իրենց մահից հետո։ Ամսվա ընթացքում միջոցառումները բաղկացած են լինում ծիսական սննդի ընծաներ պատրաստելուց, խունկ վառելուց և ջոս (金纸) թղթի այրումից, հավաքում են որոշ նյութական իրեր, ինչպիսիք են հագուստը, ոսկին և այլ ապրանքներ՝ նախնիների հոգիներին այցելելու համար։ Ընտանիքում հանգուցյալներից յուրաքանչյուրի համար մշակված կերակուրներ (ավելի հաճախ՝ բուսական սնունդ) մատուցվում են դատարկ նստատեղերին, այնպես ասես այդ նստատեղերին հոգիներն են, սրանով ցույց է տրվում, որ Հանգուցյալներն այդ օրը կրկին ապրում են։ Նախնիների պաշտամունքով է տարբերվում Ցինմինի փառատոնը Ուրվականների փառատոնից, քանի որ վերջինս հարգանքի տուրք է բոլոր հանգուցյալներին, ներառյալ երիտասարդ սերունդներին, մինչդեռ առաջինը ներառում է միայն ավագ սերունդներին։ Տոնի ժամանակ կարող են լինել թղթե նավակներ և լապտերներ, որոնք բաց են թողնում ջրի վրա, այսպիսով հոգիներին, ուրվականներին օգնելով վերադառնալ հանգուցյալների աշխարհ[5]։

Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղցած ուրվականներ անունը ծագում է բուդդիստական պրետա (preta) տերմինից։ Չինական բուդդիզմում և դաոսիզմում այսպես են ներկայացնում այն էակներին, ովքեր ի սկզբանե կենդանի մարդիկ են եղել ու մահացել են, և կարող են ժամանակ առ ժամանակ գալ երկիր և լինել իրենց հարազատների կողքին[6][7][8]։

Որպես դաոսական փառատոն. դաոսականությունում կա «Երեք յուեն» (Three Yuan) կոչվող տեսություն (ներկայացնում է երեք մեծ կայսր-պաշտոնյաներին), որից էլ առաջացել է «Ճոն Յուեն» (Zhong Yuan) անվանումը[9]։ Փառատոնն իր ծաղկունքին է հասել Թան դինաստիայի ժամանակ, որի կառավարիչները ընդունում էին դաոսականությունը, այս շրջանում «Ճոնյուեն»-ը հաստատվել էր որպես փառատոնի անվանում[10]։

Որպես բուդդայական փառատոն. ժամանակակից Ուրվականների փառատոնի ծագման պատմությունը ծագում է Հին Հնդկաստանից, այն բխում է Մահայանա սուրբ գրությունից, որը հայտնի է որպես Յուլանփեն կամ Ուլամբանա Սուտրա[11]:301,302 [note 2]։ Սուտրան արձանագրում է այն ժամանակը, երբ Մաուդգալյայանան (Բուդդայի աշակերտներից մեկը) հասնում է աբհինյայի (Abhijñā) և օգտագործում է իր նորահայտ ուժերը՝ փնտրելու իր մահացած ծնողներին։ Մաուդգալյայան հայտնաբերում է, որ իր մահացած մայրը վերածնվել է պրետայի տեսքով (քաղցած ուրվական)։ Նա վատ վիճակում էր, ուստի Մաուդգալյայանան նրան օգնելու համար տվեց մեկ աման բրինձ։ Սակայն պրետաները չէին կարող ուտել բրինձը, քանի որ այն ձևափոխվում էր վառվող ածուխի։ Մաուդգալյայան խնդրում է Բուդդային օգնել իրեն, որից հետո Բուդդան բացատրում է, թե ինչպես կարելի է օգնել մահացած ծնողներին իրենց վերջին յոթ կյանքում․ պետք էր Պրավարանայի ժամանակ (վասայի ավարտը) պատրաստակամորեն սնունդ առաջարկել սանգային կամ վանական համայնքին (սովորաբար տեղի է ունենում հուլիսի 15-ին, վանական համայնքը զոհաբերությունները փոխանցում է հանգուցյալ ծնողներին և այլն)[12]:185 [note 3][11]:293 [note 4][13]:286։

Հարավային և Հարավարևելյան Ասիայում թերավադանական փառատոները սկսել են նշել մ․թ․ա 3-րդ դարից սկսած[14]։

Ավանդույթ դարձած Ուրվականների տոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուրվականների տոնի ժամանակ բեմադրություն Կուալա Լումպուրում, Մալայզիա։ Առաջին շարքի նստարանները նախատեսված են ուրվականների համար։
Չինական լոտոս-լապտերները գետում։

Ուրվականների փառատոնը նշվում է յոթերորդ ամսին՝ ըստ չինական օրացույցի։ Այն նաև համընկնում է լիալուսնի, աշնանային բերքահավաքի, բուդդայական վանական ասկետիզմի գագաթնակետի, հանգուցյալների վերածննդի հետ[15]։ Այս ամսվա ընթացքում դժոխքի դարպասները բացվում են, և ուրվականները կարող են ազատորեն շրջել երկրի վրա, որտեղ նրանք սնունդ և զվարճություն են փնտրում։ Ենթադրվում է, որ այս ուրվականները նրանց ոգիներն են, ովքեր ժառանգներ չունեն (կամ, ավանդաբար, առանց արական գծի հետնորդների) կամ որոնց ժառանգները իրենց հարգանքի տուրք չեն մատուցել նրանց մահից հետո։ Այս ամսվա ընթացքում դժոխքի դռները բացվում են, և ուրվականներն ազատ շրջում են երկրում, որտեղ սնունդ և զվարճանք են փնտրում։ Ենթադրվում է, որ սրանք այն մարդկանց ոգիներն են, որոնք ժառանգներ չունեն (ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ արական սեռի ժառանգներ), կամ որոնց ժառանգները իրենց հարգանքի տուրք չեն մատուցել նրանց մահից հետո[16][17]։ Արդյունքում նրանք հուսահատ են, քաղցած, ծարավ ու անհանգիստ[16][17]։ Ընտանիքի անդամները ուտելիք և խմիչք են առաջարկում ուրվականներին և այրում ջոսս թղթի բոլոր ձևերը[18]։ Ենթադրվում է, որ ջոսս թղթե իրերը հետմահու կյանքում որոշակի արժեք ունեն, որը համապատասխանում է նյութական աշխարհի արժեքներին։ Ընտանիքները հարգանքի տուրք են մատուցում իրենց անծանոթ մարդկանց թափառող ուրվականներին, որպեսզի այդ անօթևան հոգիները չներխուժեն իրենց կյանք և դժբախտություն չբերեն։ Ուրվականների համար մեծ խնջույք է կազմակերպվում ուրվականների փառատոնին կամ այնժամ, երբ մարդիկ բերում են սնունդ և դնում կամ զոհասեղանի վրա կամ տաճարից ու տնից դուրս՝ ուրվականներին հաճոյանալու և վատ բախտից խուսափելու համար[9][17]։ Լոտոս-լապտերները վառվում են ու դրվում գետերի ջրերի վրա, որպեսզի օգնեն կորած ոգիներին անդրաշխարհ վերադառնալ[19]։

Արևելյան Ասիայի որոշ երկրներում այսօր ներկայացումներ են անցկացվում, և բոլորը հրավիրվում են ներկա գտնվելու։ Նստատեղերի առաջին շարքը միշտ դատարկ է, քանի որ սրանք նախատեսված են ուրվականների համար։ Ներկայացումները միշտ ցուցադրվում են գիշերը և ձայներն այնքան բարձր են, որ գրավում և գոհացնում են ուրվականներին։ Որոշ բեմադրությունների շարքում է լինում նաև չինական օպերան։ Ավանդաբար չինական օպերան եղել է ժամանցի հիմնական աղբյուրը, սակայն այժմ ավելացել են նոր համերգային ծրագրեր, որոնք կոչվում են Գեթաի[20]։ Այս ծրագրերը համարվում են «ուրախություն պարգևող»[21]։

Բուդդայականներն ու դաոսականներն ուրվականներին տառապանքներից ազատելու համար կեսօրին կամ գիշերը (քանի որ ենթադրվում է, որ ուրվականները դժոխքից ազատվում են, երբ արևը մայր է մտնում) արարողություններ են անցկացնում։ Մահացածների համար զոհասեղաններ են կառուցվում, և վանականները ծեսեր են կատարում ուրվականների օգտին։ Վանականները հաճախ տարբեր ուղղություններով օդ են նետում բրինձ կամ այլ փոքր ուտելիքներ ՝ ուրվականներին բաշխելու համար[21]։

Երեկոյան տան դռների առջև խունկ են ծխում[19]։ Խունկը չին մշակույթում խորհրդանշում է ծաղկունք, բարգավաճում, ուստի չինացիները հավատում են, որ որքան շատ լինի խունկը, այնքան լավ[21]։ Փառատոնի ընթացքում որոշ խանութներ փակում են, քանի որ ցանկանում են փողոցներն ազատ թողնել ուրվականների համար։ Յուրաքանչյուր փողոցի մեջտեղում կա զոհասեղան՝ թարմ մրգերով և զոհաբերություններով[21]։

Փառատոնից 14 օր անց համոզվելու համար, որ քաղցած ուրվականները գտել են իրենց ճանապարհը դեպի անդրաշխարհ, մարդիկ իրենց տան բակերում ջրային լապտերներ են դնում։ Այս լապտերները պատրաստվում են լոտոսանման լապտերը դնելով թղթե նավակի վրա։ Լապտերներն օգտագործվում են ուրվականներին անդրաշխարհ ուղղորդելու համար[21]։

Փառատոնն Ասիայի տարբեր հատվածներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Getai Performance in Singapore
Գեթաի ներկայացում Սինգապուրում
Տղամարդը դժոխքի պաստառներ է նետում Քաղցած ուրվականների փառատոնի ժամանակ (Վիհարա Գունունգ Թիմուրում, Մեդան, Ինդոնեզիա):

Սինգապուր և Մալայզիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուրվականների փառատոնի ժամանակ Սինգապուրում և Մալայզիայում անցկացվում են մեծ համերգային ծրագրեր։ Այս կենդանի համերգներն ճանաչված են որպես՝ Գեթաի (չինարեն՝ 歌台)[22]: Համերգներին մասնակցում են երգիչների, պարողների խմբեր, լինում են օպերային կամ տիկնիկային ներկայացումներ ժամանակավոր բեմում, որը տեղադրվում է բնակելի թաղամասում։ Փառատոնը ֆինանսավորվում է յուրաքանչյուր թաղամասի բնակիչների կողմից։ Գեթաիների ժամանակ առաջին շարքը դատարկ են թողնում հատուկ հյուրերի՝ ուրվականների համար[23]։ Ասում են, որ այն մարդիկ, որոնք նստում են առաջին շարքում հետագայում կհիվանդանան, կամ անպայման իրենց հետ մի վատ բան կլինի։

Ինդոնեզիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինդոնեզիայում փառատոնը հայտնի է որպես Chit Gwee Pua կամ Chit Nyiat Pan, Cioko կամ Sembahyang Rebutan (ինդոնեզերեն՝ աղոթք)։ Մարդիկ հավաքվում են տաճարների շուրջ և ընծա են բերում մի հոգու, որը մահացել է դժբախտ պատահարի հետևանքով, և դրանից հետո այն բաժանում են աղքատներին, փառատոնը հիմնականում նշվում է Ջավա կղզում։ Մյուս տարածքները, ինչպիսիք են Հյուսիսային Սումատրան, Ռիաուն և Ռիաու կղզիները, նույնպես կենդանի համերգներ են անցկացնում, որոնք հայտնի են որպես Գեթաի (պարզեցված չինարեն՝ 歌台, փինյին՝ gētái), որը նման է Մալայզիայում և Սինգապուրում անցկացվող գեթաիներին։ Փառատոնն այլ կերպ անվանվում է նաև Sembahyang Kubur, սա այն ժամանակն է, երբ մարդիկ գերեզմաններն են մաքրում՝ հարգելով նախնիների ոգին և որոշակի հաջողություն փնտրելով, պատրաստվում են թղթե տներ, մեքենաներ, ձիեր, հետո վառում են՝ հավատալով, որ այս իրերն ինչ-որ կերպ կօգնեն ուրվականներին իրենց անդրշիրիմյան կյանքում։

Թայվան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դարեր շարունակ Թայվանում կարծել են, որ ուրվականները հետապնդում են Թայվան կղզուն ամբողջ յոթերորդ լուսնային ամսվա ընթացքում, երբ անցկացվում է Ուրվականների փառատոնը[24]։ Ամիսը հայտնի է որպես Ուրվականների ամիս[25]։ Ամսվա առաջին օրը նշվում է տաճարի դարպասի բացմամբ, որը խորհրդանշում է դժոխքի դարպասները։ Տասներկուերորդ օրը վառվում են գլխավոր զոհասեղանի ճրագները։ Տասներեքերորդ օրը լապտերներով երթի օրն է։ Տասնչորսերորդ օրը տեղի է ունենում շքերթ՝ ջրային լապտերներ բաց թողնելու համար։ Խունկ և կերակուր են առաջարկում ոգիներին, որպեսզի հետ պահեն նրանց իրենց տներից[26]։ Ամսվա ընթացքում մարդիկ խուսափում են վիրահատություններից, մեքենա գնելուց, լողալուց, տնից տեղափոխվելուց, ամուսնանալուց, սուլելուց, մութն ընկնելուց հետո փողոց դուրս գալուց կամ լուսանկարվելուց[27][28][29][30]։

Վիետնամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սննդամթերքի զոհաբերումը թափառական հոգիներին
Բուդդիստներն ու վանականները պատրաստվում են լապտերները բաց թողնել ծով (Վու Լան [vi] փառատոնի)

Փառատոնը հայտնի է որպես՝ Tết Trung Nguyên[31] և համարվում է դժոխքի դատապարտված հոգիների ներման ժամանակ։ «Անօթևաններին» պետք է «կերակրել» և հանգստացնել ուտելիքով։ Փառատոնի ժամանակ ազատ են արձակում թռչուններին ու ձկներին։ Լուսնային ամիսը, երբ տեղի է ունենում փառատոնը, խոսակցական լեզվով հայտնի է որպես Tháng Cô Hồn՝ միայնակ ու դժբախտ հոգիների ամիս։

Սպիտակ ու կարմիր վարդ՝ տրված Վու Լանի փառատոնի աշխատակիցներին

Բուդդայականության ազդեցությամբ այս տոնը համընկնում է Վու Լանի հետ՝ Ուլամբանայի վիետնամերեն տառադարձությունը։

Ներկայումս Վու Լանը համարվում է Ծնողների տոն[32]։ Մարդիկ, որոնց ծնողները ողջ են, կրում են կարմիր վարդ և շնորհակալություն հայտնում, իսկ նրանք, որոնց ծնողները ողջ չեն, կրում են սպիտակ վարդ և աղոթում իրենց հանգուցյալ ծնողների համար։

Նմանատիպ բուդդիստական փառատոներ Ասիայի տարբեր շրջաններում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասիական Թերավադին բուդդայական (Theravadin Buddhist) երկրներում նույնպես տեղի են ունենում նմանատիպ արարողություններ և փառատոներ։ Մահայանա (Mahayana) բուդդայական երկրներում «Ուլամբանա սուտրա»-ի (Ullambana Sutra) ծագումը, «Թերավադա» (Theravada) սուրբ գրությունը, «Պետավաթթու»-ն (Petavatthu) ծնեցին քաղցած ուրվականներին սնունդ ընծայելու գաղափարը՝ որպես արժեքներ ստեղծելու ձև[33][34][35]։ Թերավադին հասարակություններում նմանատիպ տոների հիմք է հանդիսանում Մաուդգալյայանայի՝ մորը փրկելը, որտեղ Մաուդգալյայանան փոխարինվում է մեկ այլ անունով[36]։ Սոված ուրվականներին սնունդ ընծայելը հանդիպում է նաև վաղ բուդդայական գրականության մեջ՝ Տիրոկուդդա Կանդաում (Tirokudda Kanda)[37]։

Կամբոջա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կամբոջայում տասնհինգ օր տևող ամենամյա փառատոնը, որը հայտնի է որպես Pchum Ben, սովորաբար տեղի է ունենում սեպտեմբերին կամ հոկտեմբերին։ Ենթադրվում է, որ դժոխքի դարպասները բացվում են այս ժամանակահատվածում, և շատ մարդիկ ընծաներ են մատուցում քաղցած ուրվականներին։

Կամբոջացիներն իրենց հարգանքի տուրքը մատուցում են մինչև յոթ սերունդ մահացած հարազատներին[38]։

Լաոս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լաոսում փառատոնը, որը հայտնի է որպես Boun khao padap din, սովորաբար տեղի է ունենում ամեն տարի սեպտեմբերին և տևում է երկու շաբաթ։ Այս ժամանակահատվածում ենթադրվում է, որ քաղցած ուրվականները ազատվում են դժոխքից և գալիս ողջերի աշխարհ։ Երկրորդ փառատոնը, որը հայտնի է որպես Boun khao salak, տեղի է ունենում անմիջապես Boun Khay Padab Din-ի ավարտից հետո։ Այս ընթացքում քաղցած ուրվականներին կերակուրներ են մատուցում[39]։

Շրի Լանկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շրի Լանկայում քաղցած ուրվականներին սնունդ են մատուցում իրենց մահվան օրվանից յոթ օր, երեք ամիս և մեկ տարի հետո։ Դա արարողություն է, որն անցկացվում է մահից հետո՝ որպես Շրի Լանկայի բուդդայական ծեսերի մաս և հայտնի է որպես մատակա դանես կամ մատակադանայա (mataka dānēs, matakadānaya)[40][41][42]։ Ընծաները, որոնք տրվում են ուրվականներին, իրենց անդրշիրիմյան աշխարհում ձեռք են բերում որոշակի արժեք[40]։ Վեցերորդ օրը հոգիները հայտնվում են աշխարհում, իսկ յոթերորդ օրն այգում նրանց համար դրվում են ուտելիքներ[43][44]։ Մարդիկ վախենում են մահացածներից, ովքեր չեն հասնում համապատասխան հանդերձյալ աշխարհ՝ Սոված Ուրվականների թագավորություն, քանի որ կարծում են, որ նրանք տարբեր հիվանդություններ և աղետներ են պատճառում ողջ մարդկանց։ Բուդդայական վանականներին կոչ են անում պիրիտ (pirit) անել՝ անհանգիստ ոգիներին հեռացնելու համար[45]։

Թաիլանդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թաիլանդում տասնհինգ օր տևողությամբ ամենամյա փառատոնը, որը հայտնի է որպես Սաթ Թաի (Sat Thai), նշվում է սեպտեմբերից հոկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում, հատկապես հարավային Թաիլանդի Նախոն Սի Թամմարատ նահանգում[46]։ Ինչպես Ասիայի այլ երկրներում, այնպես էլ Թաիլանդում, ենթադրվում է, որ հանգուցյալները վերադառնում են երկիր տասնհինգ օրով, և ողջ մարդիկ նրանց ընծաներ են մատուցում։ Փառատոնը հայտնի է որպես Սաթ Թայ (Sat Thai), որպեսզի այն տարբերվի չինական ուրվականների փառատոնից, որը թայիում հայտնի է որպես Սաթ Չին (Sat Chin)[47]։

Ճապոնիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չուգենը (Chūgen, 中元), կամ Օչուգենը (Ochūgen, ճապ.՝ お中元), ամենամյա միջոցառում է Ճապոնիայում անցկացվող 7-րդ ամսվա 15-րդ օրը, այս օրը մարդիկ նվերներ են տալիս, հատկապես իրենց վերադասին[48][49]։ Ի սկզբանե այն ամենամյա միջոցառում էր նախնիների հոգիներին ընծաներ տալու համար։

Այն երեք օրերից մեկը, որը կազմում է դաոսիզմի սանգենը (ճապ.՝ 三元), երբեմն համարվում է զասսեթսու (zassetsu)՝ ճապոնական օրացույցի սեզոնային օրվա տեսակ։

Բոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ճապոնացի կամավորները Օբոնի ժամանակ Սասեբո գետի ջրերին դնում են լապտերներ։

Ճապոնացի կամավորները կատարում են թորո նագաշի (tōrō nagashi)՝ մահացածների համար մոմերով լապտերներ դնելով հոսող ջրի մեջ Օբոնի ժամանակ, այս դեպքում Սասեբո գետի մեջ։ Օբոնը կամ պարզապես բոնը Ուրվականների փառատոնի ճապոնական տարբերակն է[50]։ Այն ժամանակի ընթացքում վերածվել է ընտանեկան վերամիավորման տոնի, որի ընթացքում մեծ քաղաքներից մարդիկ վերադառնում են իրենց հայրենի քաղաքներ, այցելում և մաքրում իրենց նախնիների գերեզմանները[51][52]։

Օբոնը ներառում է նաև մի պար, որը կոչվում է Բոն Օդորի (Bon Odori)[50]։ Օբոնը Ճապոնիայում նշում են ավելի քան 500 տարի։ Ժամանակակից Ճապոնիայում այն անցկացվում է արևելյան մասում (Կանտո) հուլիսի 15-ին, իսկ արևմտյան մասում (Կանսայ)՝ օգոստոսի 15-ին։ Օկինավայում և Ամամի կղզիներում այն նշվում է ինչպես Չինաստանում՝ լուսնային օրացույցի 7-րդ ամսվա 15-րդ օրը։ 2019 թվականին Օբոնը տեղի ունեցավ նույն օրը Կանսայում, Օկինավայում և Ամամի կղզիներում, քանի որ այդ տարվա օգոստոսի 15-ը համընկել է լուսնային օրացույցի 7-րդ ամսվա 15-րդ օրվա հետ։

Հնդկաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիտրու Պակշայի ժամանակ որդու Շրադհայի (Shraddha) կատարումը հինդուների օգնությամբ համարվում է պարտադիր, որպեսզի նախնիների հոգիները գնան դրախտ:

Առանց որդու մարդուն փրկություն չկա։
- Գարուդա Պուրանա

Սուրբ գրությունները քարոզում են, որ տանտերը պետք է մեծարի նախնիներին, աստվածներին, ուրվականներին և հյուրերին։ Եթե նախնիները գոհ են մնում, պարգևում են առողջություն, հարստություն, գիտելիք և երկարակեցություն, և, ի վերջո, դրախտ և փրկություն[53]։

Ինդոնեզիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բալիում և Ինդոնեզիայի որոշ մասերում, հատկապես Ինդոնեզիայի բնիկ հինդուիստների շրջանում, ասվում է, որ մահացած և դիակիզված նախնիները վերադառնում են այցելելու իրենց տները։ Այս օրը հայտնի է որպես Հարի Ռայա Գալունգան (Hari Raya Galungan) և տոնակատարությունները սովորաբար տևում են ավելի քան երկու շաբաթ[54][55]։ Փառատոնի ամսաթիվը հաճախ հաշվարկվում է ըստ բալինյան օրացույցի և սովորաբար տեղի է ունենում 210 օրը մեկ[56]։

Նշումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ էջ 4, "Annals of Guishan County" (歸善縣志)
    'Ուրվականների փառատոնն ի սկզբանե եղել է լուսնային օրացույցի 7-րդ ամսվա 15-րդ օրը, սակայն ուշ Յուան դինաստիայից մինչև վաղ Մին դինաստիայի ժամանակաշրջանում, ասվում է, որ հակառակորդի զորքերից փախչելու համար մեկ օր առաջ նշել են Ուրվականների տոնը՝ աղետից խուսափելով փախել են հարավ։ Այդ ժամանակներից ի վեր Ուրվականների փառատոնը նշվում է լուսնային օրացույցի 7-րդ ամսվա 14-րդ օրը։
  2. ↑ Karashima:
    'Չնայած այս սուտրան հաճախ համարվում է ապոկրիֆ [վերջին ժամանակներում ճապոնական տարբերակը], դրա բովանդակությունն ու գաղափարները լավ արմատավորված են Հնդկաստանում, ինչպես տեսանք վերևում։
  3. ↑ Karashima:
    Ե՛վ Արևելյան Ասիայի Յուլանպենը, և՛ Հարավարևելյան Ասիայի Պրավարաննաn նշվում են յոթերորդ ամսվա 15-րդ օրը՝ Պրավարանայի օրը, ճիշտ այնպես, ինչպես հռչակվել է Բուդդայի ժամանակ (Ճապոնիայում)։ Հարավարևելյան Ասիայի երկրներում օգտագործում են հին հնդկական օրացույցը [կամ Բուդդայական օրացույց]՝ ի տարբերություն Արևելյան Ասիայի երկրների, որտեղ օգտագործում են չինական օրացույցը։ Քանի որ երկու օրացույցների միջև կա երկու ամսվա տարբերություն։
  4. ↑ Karashima:
    Պրավանան չինարենում արարողություն է, որն անցկացվում է եռամսյա անձրևային սեզոնի նահանջի ավարտին [նաև կոչվում է վասսա]։ Բուդդայական վանականները Թերավադա բուդդիզմում և Նեպալում այն անցկացնում են յոթերորդ կամ ութերորդ ամսվա լիալուսնի օրը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Zhongyuan festival». China.org.cn. China Internet Information Center. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  2. ↑ Chow 2015
  3. ↑ «Ghost Festival». OFTaiwan (անգլերեն). 2017 թ․ օգոստոսի 22. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 15-ին.
  4. ↑ «Culture insider - China's ghost festival». China Daily. 2014 թ․ օգոստոսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  5. ↑ «Chinese Ghost Festival - "the Chinese Halloween"». Peoples Daily (English). 2009 թ․ հոկտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  6. ↑ Venerable Yin-shun. The Way to Buddhahood. Massachusetts: Wisdom Publications: 1998.
  7. ↑ «目次：冥報記白話». www.bfnn.org. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 25-ին.
  8. ↑ Eberhard, Stephen F. The Ghost Festival in Medieval China. New Jersey: Princeton University Press: 1988. Hungry ghosts, by contrast, are a much more exceptional case, and would only occur in very unfortunate circumstances, such as if a whole family were killed or when a family no longer venerated their ancestors.
  9. ↑ 9,0 9,1 中國節日的故事 (չինարեն) (1st ed.). Taipei: 將門文物出版社. 2001. ISBN 957-755-300-1.
  10. ↑ «中元节是中国的"鬼节"吗？听听民俗学家怎么说». 澎湃新闻. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 Karashima 2013a
  12. ↑ Karashima 2013b
  13. ↑ Karashima 2014
  14. ↑ Langer (2007), էջ. 276.
  15. ↑ Teiser (1988).
  16. ↑ 16,0 16,1 Eberhard, Wolfram (1952). «The Feast of the Souls». Chinese Festivals. New York: H. Wolff. էջեր 129–133.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Stepanchuk, Carol (1991). Mooncakes and Hungry Ghosts: Festivals of China. San Francisco: China Books & Periodicals. էջեր 71–79. ISBN 0-8351-2481-9.
  18. ↑ "Hungry Ghost Festival". Essortment, 2002. Retrieved 20 October 2008. Essortment Articles. Արխիվացված Փետրվար 23, 2009 Wayback Machine
  19. ↑ 19,0 19,1 Wei, Liming (2010). Chinese Festivals: Traditions, Customs and Rituals (Second ed.). Beijing. էջեր 46–49. ISBN 9787508516936.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  20. ↑ "Chinese Culture: Hungry Ghost Festival" Modern China Արխիվացված Փետրվար 3, 2009 Wayback Machine
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 "Ghost Festival" ChinaVoc 2001–2007, Online Store. Արխիվացված 8 Հունիս 2009 Wayback Machine
  22. ↑ «Hungry Ghost Festival». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 26-ին.
  23. ↑ «Hungry Ghost Festival». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 26-ին.
  24. ↑ Mid-Summer Ghost Festival Արխիվացված Հունվար 18, 2011 Wayback Machine, Chine Town Connection Արխիվացված Սեպտեմբեր 19, 2010 Wayback Machine.
  25. ↑ Ghost Month Արխիվացված 3 Դեկտեմբեր 2010 Wayback Machine, Ghost Festival Արխիվացված 29 Դեկտեմբեր 2010 Wayback Machine, Government Information Office Արխիվացված 3 Ապրիլ 2005 Wayback Machine, Taiwan.
  26. ↑ Taiwan's Ghost Festival and Other Religious Events Արխիվացված Հոկտեմբեր 29, 2010 Wayback Machine, Go2Taiwan.net Արխիվացված Օգոստոս 31, 2010 Wayback Machine.
  27. ↑ «13 unlucky taboos to evade during Ghost Month in Taiwan». Taiwan News. 2022 թ․ հուլիսի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  28. ↑ Loh, Lainey. «Hungry Ghost Festival 2022: 7 Things You Shouldn't Do». Tatler Asia (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  29. ↑ «Ghost Month effects cause Taiwan car sales to plunge in August». Taiwan News. 2018 թ․ սեպտեմբերի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  30. ↑ «Taiwan Quick Take: Ghost Month fuels surgeries». Taipei Times. 2006 թ․ հուլիսի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  31. ↑ Fanchette, Sylvie; Stedman, Nicholas (2009). Discovering Craft Villages in Vietnam: Ten Itineraries Around Hà Nội (անգլերեն). IRD Editions. էջ 149. ISBN 978-2-7099-1671-4. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  32. ↑ Paine, Crispin (2019 թ․ հունվարի 10). Gods and Rollercoasters: Religion in Theme Parks Worldwide (անգլերեն). Bloomsbury Publishing. էջ 153. ISBN 978-1-350-04628-3. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  33. ↑ Pearce, Callum (2013). «Buddhist funeral cultures of Southeast Asia and China». Mortality. 18 (4): 388–389. doi:10.1080/13576275.2013.843512. S2CID 144383079.
  34. ↑ Schober, Juliane (2002). Sacred Biography in the Buddhist Traditions of South and Southeast Asia. Motilal Banarsidass Publ. ISBN 9788120818125. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 12-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 11-ին.
  35. ↑ Hecker, Hellmuth, Maha-Moggallana, Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ փետրվարի 18-ին, Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 11-ին
  36. ↑ «StackPath» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 11-ին.
  37. ↑ Gouin, Margaret (2012 թ․ սեպտեմբերի 10). Tibetan Rituals of Death: Buddhist Funerary Practices. Routledge. ISBN 9781136959172. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  38. ↑ Holt, John Clifford (2012 թ․ ապրիլ). «Caring for the Dead Ritually in Cambodia» (PDF). Southeast Asian Studies. 1 (1): 3–75. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  39. ↑ Ladwig, Patrice (2012). «Visitors from hell: transformative hospitality to ghosts in a Lao Buddhist festival». Journal of the Royal Anthropological Institute (անգլերեն). 18: S90–S102. doi:10.1111/j.1467-9655.2012.01765.x. ISSN 1359-0987. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 5-ին.
  40. ↑ 40,0 40,1 Langer (2007), էջեր. 153, 155, 173, 187, 191.
  41. ↑ Buswell, Robert E (2004). Encyclopedia of Buddhism. Macmillan Reference USA. էջ 21. ISBN 978-0028659107.
  42. ↑ Williams, Paul (2005). Buddhism: Buddhism in South and Southeast Asia. Taylor & Francis. ISBN 9780415332330. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  43. ↑ Harding, John S (2013 թ․ հունիսի 17). Studying Buddhism in Practice. Routledge. ISBN 9781136501883. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.
  44. ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  45. ↑ «Ancestors - Dictionary definition of Ancestors | Encyclopedia.com: FREE online dictionary». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 6-ին.
  46. ↑ «Archived copy». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 6-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  47. ↑ «Thailand Events & Festivals of October». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 6-ին.
  48. ↑ «Japanese Culture - Etiquette». Cultural Atlas (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  49. ↑ Davies, Roger J.; Ikeno, Osamu (2011 թ․ հունիսի 14). Japanese Mind: Understanding Contemporary Japanese Culture (անգլերեն). Tuttle Publishing. ISBN 978-1-4629-0051-0. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  50. ↑ 50,0 50,1 Morton, Lisa (2015 թ․ սեպտեմբերի 15). Ghosts: A Haunted History (անգլերեն). Reaktion Books. ISBN 978-1-78023-537-0. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  51. ↑ Car, Nikki Van De (2023 թ․ մարտի 14). Ritual: Magical Celebrations of Nature and Community from Around the World (անգլերեն). Running Press. ISBN 978-0-7624-8143-9. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  52. ↑ Ph.D, Helen J. Baroni (2002 թ․ հունվարի 15). The Illustrated Encyclopedia of Zen Buddhism (անգլերեն). The Rosen Publishing Group, Inc. էջ 247. ISBN 978-0-8239-2240-6. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2023 թ․ մարտի 26-ին.
  53. ↑ Sastri, S. M. Natesa (1988). Hindu feasts, fasts and ceremonies. Asian Educational Services. էջեր 15–17. ISBN 978-81-206-0402-5. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  54. ↑ «Galungan and Kuningan in Bali - Bali Magazine». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.
  55. ↑ «Balinese ceremonies: Galungan and Kuningan». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.
  56. ↑ «The calendars of Bali». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 3-ին.

Գրականության ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Bandō, Shōjun, ed. (2005), «The Ullambana Sutra (Taishō Vol. 16, No. 685)», Apocryphal Scriptures (PDF), Bukkyō Dendō Kyōkai English Tripitaka Series, Berkeley: Numata Center for Buddhist Translation and Research, էջեր 17–44, ISBN 978-1-886439-29-0, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ փետրվարի 10-ին.
  • Chow, Shu Kai (周樹佳) (2015), 鬼月鉤沉-中元、盂蘭、餓鬼節 [Investigation of Ghost Month - Zhong Yuan, Ullambana and Hungry Ghost Festivals] (ավանդական չինարեն), Hong Kong: Chung Hwa Books (Hong Kong), ISBN 9789888366392
  • Langer, Rita (2007), Buddhist Rituals of Death and Rebirth: Contemporary Sri Lankan Practice and Its Origins, Abingdon: Routledge, ISBN 9781134158720.
  • Karashima, Seishi (2013a), «The Meaning of Yulanpen 盂蘭盆 "Rice Bowl" On Pravāraṇā Day», Annual Report of the International Research Institute for Advance Buddhology at Soka University for the Academic Year 2012, XVI: 289–305
  • Karashima, Seishi (辛嶋静志) (2013b), 「盂蘭盆」の本当の意味 ―千四百間の誤解を解く [The Real Meaning of Urabon [Yulanpen] –The Solution to a 1400 Year Misunderstanding], 大法輪 (The Great Wheel of the Dharma) (ճապոներեն): 182–189
  • Karashima, Seishi (辛嶋静志)(in Chinese as 辛島靜志) (2014), translated by Qiu, Yun Qing (裘雲青), 盂蘭盆之意-自恣日的“飯鉢” [The Meaning of Yulanpen 盂蘭盆 "Rice Bowl" On Pravāraṇā Day], 中華文史論叢 (Journal of Chinese Literature and History) (ավանդական չինարեն) (114): 279–301
  • Mair, Victor H. (1989), T'ang Transformation Texts, Cambridge: Harvard University Press, ISBN 9780674868151.
  • Teiser, Stephen F. (1988), The Ghost Festival in Medieval China, Princeton: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-02677-0.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ուրվականների փառատոն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
NDL: 00574037
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ուրվականների_փառատոն&oldid=9826773» էջից