Ոսկե կատու
| Ոսկե կատու | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||||
| Profelis aurata Temminck, 1827 |
||||||||||||
| Արեալ | ||||||||||||
 | ||||||||||||
|
|
Ոսկե կատուն[1] (լատին․՝ Caracal aurata) կատվազգիների ընտանիքի գիշատիչ կաթնասուն է։ Երկար ժամանակ ոսկե կատուները դասակարգվում էին որպես առանձին ցեղ՝ Profelis, բայց գենետիկական վերլուծությունը ցույց տվեց, որ կարակալը, ոսկե կատուն և սերվալը գենետիկորեն սերտորեն կապված են և սերվել են ընդհանուր նախնուց մոտ 5,4 միլիոն տարի առաջ։ Ուստի առաջարկվել է բոլորին միավորել Կարակալ ցեղի մեջ[2]։
Տարածում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ոսկե կատուն բնակվում է Հասարակածային Աֆրիկայի արևադարձային անձրևային անտառներում, որոնք տարածվում են Սենեգալից մինչև Հյուսիսային Անգոլա և Կոնգոյի արևմուտքից մինչև հարավային Քենիայի արևելք։ Նրա հիմնական պոպուլյացիան ապրում է Կոնգոյի ավազանում և հարակից տարածքներում։
Արտաքին տեսք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Այն երկու անգամ մեծ է ընտանի կատուից։ Մարմնի երկարությունը 0,9-1,2 մ է, պոչը կազմում է ընդհանուր երկարության 2/7-1/3-ը; բարձրությունը՝ 38-50 սմ։ Արուների միջին քաշը՝ 11-14 կգ, իսկ միակ կշռված էգը կշռում էր ընդամենը 6,2 կգ։ Նրա ականջները կլորացված են, դրսից մուգ, գլուխը փոքր է[3]։
Գոյություն ունի երկու հիմնական գունավորում՝ ոսկե/կարմրաշագանակագույն կամ արծաթագույն-մոխրագույն/կապտամոխրագույն։ Երկու գույների կենդանիների թիվը մոտավորապես հավասար է։ Սովորաբար, ոսկեգույն կատվի կրծքավանդակը, որովայնը և կոկորդը ավելի բաց են կամ սպիտակ, աչքերի շուրջ կա թեթև եզրագիծ։ Պոչն ունի հստակ տեսանելի կենտրոնական մուգ գիծ, պոչի ծայրը շագանակագույն կամ սև է։ Ընդհանուր ֆոնի վրա կա ավելի մուգ (ոչ սև) նախշ, որը տարբերվում է երկու տարբեր ենթատեսակների մոտ.
- Profelis aurata aurata հանդիպում է Կենտրոնական Աֆրիկայում, Կոնգոյից մինչև Ուգանդա։ Նա բծեր ունի միայն որովայնի և կողքերի վրա;
- Profelis aurata celidogaster հանդիպում է Արևմտյան Աֆրիկայում։ Այս ենթատեսակն ունի բծեր մեջքի, պարանոցի և գլխի վրա։
Հայտնի են նաև մելանիստական կենդանիներ՝ սև գույնի, հիմնական գույնի մեջ տեսանելի ավելի մուգ բծերով[4]։ Այս կատուներին բաժին է ընկնում ընդհանուր թվի 4%-ը։ Ոսկե կատուն շատ նման է Թեմինկի կատուին (Catopuma temminckii), որի հետ դրանք միավորվել են ոսկե կատուների ցեղի մեջ, և համապատասխանաբար այս տեսակը կոչվում է աֆրիկյան ոսկե կատու, իսկ Թեմինկի կատուն կոչվում է ասիական ոսկե կատու։ Այնուամենայնիվ, դրանք ոչ թե ցեղակից տեսակներ են, այլ նմանատիպ կենսամիջավայրերում կոնվերգենտ էվոլյուցիայի արդյունք։
Կենսակերպ և սնունդ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ոսկե կատվի բնական միջավայրը Հասարակածային Աֆրիկայի արևադարձային անձրևային անտառներն են, ներառյալ մանգրային և բամբուկային անտառները, բայց այն հարմարվում է լանդշաֆտի փոփոխություններին և հանդիպում է նաև չոր անտառներում, գետերի թավուտներում և բացատներում։
Վայրի բնության մեջ այս կատուների կյանքի մասին քիչ տեղեկություններ կան, քանի որ դրանք ծածուկ են ապրում և համարվում են բավականին հազվադեպ։ Նրանք վարում են միայնակ ապրելակերպ՝ հիմնականում գիշերային որսով, ցերեկը՝ հանգստանալով ծառերի ճյուղերի վրա։
Ոսկե կատուների սննդակարգը ներառում է կրծողներ, դամաններ, թռչուններ, փոքր այծքաղներ (դյուկերներ) և փոքրիկ կապիկներ։ Նրանք որս են անում և՛ գետնին, և՛ ծառերի վրա։ Այս կատուների կողմից ընտանի թռչունների կամ կենդանիների վրա հարձակման դեպքերի մասին տեղեկություններ չկան։
Բազմացում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անազատության մեջ ոսկե կատուները լավ են բազմանում։ Նրանց հղիությունը տևում է 75-78 օր, ծնվում է ընդամենը 1-2 ձագ։ Կատուները արագ են աճում, նրանց աչքերը բացվում են ծնվելուց մեկ շաբաթ անց, իսկ մայրը նրանց կերակրում է կաթով մինչև 6 շաբաթ։ 18 ամսականում նրանք լիովին ինքնուրույն են դառնում։
Անազատության մեջ ապրում են մինչև 15 տարի։
Պոպուլյացիայի կարգավիճակը և պահպանությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ոսկե կատուների ներկայիս պոպուլյացիան (1996 թ.) գնահատվում է 10,000 չափահաս առանձնյակ, ընդ որում յուրաքանչյուր ենթապոպուլյացիան պարունակում է 1000-ից ոչ ավելի առանձնյակ։ Նրանց հիմնական սպառնալիքը Հասարակածային Աֆրիկայում անտառների դեգրադացիան է։ Ոսկե կատուների որսը բոլոր երկրներում արգելված կամ սահմանափակված է։ Այնուամենայնիվ, պիգմենական ցեղերը ավանդաբար գնահատում են այս կատուների պոչերը որպես թալիսմաններ, որոնք օգնում են փղերի որսին, իսկ նրանց մորթին օգտագործում են որպես հագուստ։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Հովհաննես Այվազյան (գլխավոր խմբագիր-տնօրեն) և ուրիշներ, Հայաստանի բնաշխարհ (հանրագիտարան), Երևան, «Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն», 2006, էջ Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие — 692 էջ. — 3500 հատ, ISBN 5-89700-029-8։
- ↑ Warren E. Johnson, Eduardo Eizirik, Jill Pecon-Slattery, William J. Murphy, Agostinho Antunes The late Miocene radiation of modern Felidae: a genetic assessment // Science (New York, N.Y.). — 2006-01-06. — В. 5757. — Т. 311. — С. 73—77. — ISSN 1095-9203. — Архивировано из первоисточника 9 մայիսի 2019.
- ↑ Sunquist, M.; Sunquist, F. (2002). «African golden cat». Wild Cats of the World. Chicago: University of Chicago Press. էջեր 246–251. ISBN 0-226-77999-8.
- ↑ Van Mensch, P. J. A.; Van Bree, P. J. H. (1969). «On the African golden cat, Profelis aurata (Temminck, 1827)». Biologica Gabonica. V (4): 235–269.
Աղբյուրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ^ a b Wozencraft, W. C. (16 November 2005). Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds). ed. Mammal Species of the World (3rd edition ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 544. ISBN 0-8018-8221-4. http://www.bucknell.edu/msw3 Արխիվացված է Հունիս 20, 2013 Wayback Machine-ի միջոցով:.
- ^ Johnson et al.. The Late Miocene Radioton of Modern Felidae: A Genetic Assessment. pp. 73—77, Science Vol. 311.
- ^ a b c Postanowicz, Rebecca. «African Golden Cat (Profelis aurata)». https://web.archive.org/web/20090104172406/http://www.lioncrusher.com/animal.asp?animal=36. Retrieved 2009-05-12.
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոսկե կատու» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոսկե կատու» հոդվածին։ |
| ||||||
