Նյույվա
| Նյույվա | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | մայր աստվածուհի |
| Դիցաբանություն | Չինական |
| Սեռ | իգական |
| Ամուսին | Ֆուսի |
 Nuwa Վիքիպահեստում | |
Նյույվա (ավանդական չինարեն՝ 女媧, պարզեցված չինարեն՝ 女娲, փինյին՝ Nǚwā), չինական (դաոսական) պանթեոնի մեծագույն աստվածուհիներից մեկը, մարդկության ստեղծողը, աշխարհը ջրհեղեղից փրկողը, խնամախոսության և ամուսնության աստվածուհին։
Ավանդություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նյույվայի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է Ցյու Յուենի «Հարցեր երկնքին» գործի մեջ․ «Ո՞վ է ր նա, ով ստեղծեց հենց Նյույվային» (չին. 女娲有体，孰制匠之) [1]։
Հունաստանի խթոնյան աստվածների նման (Տիփոն, Լամիա և այլն), Նյույվան պատկերվել է մարդու գլխով ու ձեռքերով, օձի մարմնով։ Չինական տառադարձության մեջ նրա անունը կարդացվում է որպես «Նյու Գուա» (կին Գուա), որտեղ Գուան նշանակում է խխունջանման արարած։ Ըստ հին չինական հայացքների՝ որոշ փափկամարմիններ, միջատներ և սողուններ, որոնք կարող են փոխել իրենց մաշկը կամ պատյանը (տունը), ունեն երիտասարդացման և նույնիսկ անմահության ուժ։ Հետևաբար, Նյույվան (կին Գուան), 70 անգամ վերածնվելով, այս փոփոխություններով փոխակերպել է Տիեզերքը, և այն պատկերները, որոնք նա վերցրել է իր վերածնունդների ժամանակ, սկիզբ է դրել երկրի վրա ապրող արարածներին։ Նյույվայի աստվածությունն այնքան ուժեղ էր, որ նույնիսկ նրա աղիքներից (աղիքներից) ծնվեցին աստվածություններ։
Մարդկության ստեղծումը նաև Նյույվայի վաստակն էր։ Համաձայն Թայ-պինի տարիների 78 ցզյունում[2], նրան է պատկանում նաև մարդկանց բարձր և ցածր սոցիալական կարգավիճակի բաժանելը։ Նրանք, ովքեր ձևավորվել են աստվածուհու ձեռքերով դեղին լյոսից (Չինաստանում դեղինը երկնային և երկրային կայսրերի գույնն է), և հետագայում նրանց ժառանգները երկրում ձևավորել են հարուստ և ազնվական մարդկանց խավը։ Նրանք, ովքեր ի հայտ են եկել կավի և ցեխի կտորներից, որոնք պարանի օգնությամբ ցրել էր Նյույվան, աղքատ և սովորական մարդկանց խավն են ձևավորել[3]։
Համաձայն «Հյուայնանցզի» աշխատության վեցերորդ գլխի՝ Նյույվան աշխարհի վերջի ժամանակ փրկել է Երկիրը կործանումից, երբ երկնային կրակն ու ջրհեղեղը կարող էին ոչնչացնել բոլոր կենդանի էակներին։ Աստվածուհին հավաքել է գունավոր քարեր, հալեցրել դրանք և ծեփել երկնային անցքերը, որոնց միջով ջուրն ու կրակը թափվում էին երկրի վրա։ Հետո նա կտրել է հսկա կրիայի ոտքերը և այդ չորս ոտքերով, սյուների պես, ամրացրել է երկնակամարը, իսկ եղեգի մոխրով պարսպապատել է ջրհեղեղի ջրերը[4][5]։ Այնուամենայնիվ, երկինքը որոշ չափով թեքվել է, երկիրը գնացել է աջ, իսկ երկինքը դեպի ձախ։ Ուստի Երկնային կայսրության գետերը հոսել են դեպի հարավ-արևելք։
Աստվածուհի Նյույվան և նրա եղբայր Ֆուսին համարվում են առաջին աստվածային ամուսնական զույգը։ Նրանք սովորաբար պատկերվել են միահյուսված օձի պոչերով, գլխազարդերով կամ խալաթներով, հայացքով իրար կամ շրջված։ Նյույվայի նշանը (որը նա պահում էր իր ձեռքում) կողմնացույցն էր։ Նյույվայի պատվին տաճարներ են կառուցվել, որտեղ գարնան երկրորդ ամսին առատ մատաղներ են արվել և տոնակատարություններ են կազմակերպվել ի պատիվ սիրո և ամուսնության աստվածուհու։ Այնուհետև Նյույվայի և Ֆուսիի պատկերները նաև փորագրվել են տապանաքարերի վրա՝ գերեզմանները պաշտպանելու համար։ Ցյան Ֆու Լունի «Ճգնավորի դատաստանները» տրակտատի 《五德志》 բաժնում նշվում է, որ Ֆուսիի (համապատասխանաբար նաև Նյույվայի) մայրը Հուասյու-շին էր։
Գիտական ոլորտում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նյույվայի պատվին անվանվել է (150) աստղակերպը, որը հայտնաբերել է 1875 թվականի հոկտեմբերի 18-ին ամերիկացի աստղագետ Ջ. Ք. Ուոթսոնը Էն Արբորում[6]։ 2018 թվականին բիրմայական սաթից Burmusculus nuwae բրածո կրետն է անվանվել նրա պատվին[7]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Юань Кэ, 1987, էջ 48
- ↑ См. фрагмент, начинающийся словами Կաղապար:Китайский в источнике: 78 цзюань // Императорское обозрение годов Тай-пин = 太平御覽/0078.
- ↑ Юань Кэ, 1987, էջ 269
- ↑ Юань Кэ, 1987, էջ 271
- ↑ Философы из Хуайнани. Хуайнаньцзы / Пер. Л. Е. Померанцевой. Сост. И. В. Ушаков. — М.: Мысль, 2004. — С. 113. — (Философское наследие). — ISBN 5-244-00984-2
- ↑ Schmadel, Lutz D. Dictionary of Minor Planet Names. — Fifth Revised and Enlarged Edition. — B., Heidelberg, N. Y.: Springer, 2003. — P. 29. — ISBN 3-540-00238-3
- ↑ Qi Zhang; Alexandr P. Rasnitsyn; Haichun Zhang. Burmusculidae, a new and basal family of pompiloid wasps from the Cretaceous of Eurasia (Hymenoptera: Pompiloidea)(անգլ.) // Cretaceous Research : Журнал. — Elsevier Ltd., 2018. — Vol. 91. — P. 341—349. — ISSN 0195-6671. —
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Юань Кэ Мифы древнего Китая = 珂袁《中國古代神話》 / Пер. с кит. Послесловие Б. Л. Рифтина. Худож. Л. П. Сычев. — 2-е изд. — М.: Наука, 1987. — С. 48—52, 268—271. — 75 000 экз.
- Блюмхен C. И. Три сюжета о Нюй-ва: новая гипотеза. // Китай и окрестности: мифология, фольклор, литература: К 75-летию академика Б. Л. Рифтина / Под ред. И. С. Смирнова; сост. H.Р. Лидова. (Orientalia et Classica: Труды Института восточных культур и античности; вып. 25.) М.: РГГУ, 2010.
- Christie A. Chinesische Mythologie. Wiesbaden, 1969.
- Birrell A. Chinesische Mythen. Stuttgart, 2002.
- Ежов В. Мифы Древнего Китая. М., 2003.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նյույվա» հոդվածին։ |
|
