Ներսեսի և Տիրացուի խաչքար (Մայր Աթոռ)
 | |
|---|---|
_32.jpg) Ներսեսի և Տիրացուի խաչքար | |
| Երկիր | Հայաստան |
| Տարածաշրջան | Վաղարշապատ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից չորրորդն է։ |
| Սկզբնական տեղադրություն | Կոտայքի մարզի Գեղարդ գյուղից 12կմ հյուսիսարևելյան ուղղության վրա գտնվող՝ Գողթ գետի աջ ափին, Գեղարդի վանքում։ |
| Ներկա տեղադրություն | Վաղարշապատ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից չորրորդն է։ |
| Ներկա վիճակ | կանգուն |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Պատմաճարտարապետական հուշարձան |
| Նվիրված | Խաչքարը նվիրված է Ներսեսին և Տիրացուին։ |
| Խաչագործ | Խաչքագործն անհայտ է։ |
| Պատվիրող | Խաչքարի պատվիրատուներն Մարտիրոսն է։ |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական ճարտարապետություն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 13-րդ դար |
| Զարդաքանդակի նկարագրություն | Խաչքարը քանդակներ չունի։ |
| Նյութ | տուֆ |
| Արձանագրություն | Խաչքարը ունի արձանագրություններ։ |
| Վայր | Էջմիածնի Մայր Տաճար |
 Khatchkars in Etchmiadzin Վիքիպահեստում | |
Ներսեսի և Տիրացու խաչքար, գտնվում է Հայաստանի Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքի կենտրոնում գտնվող Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից չորրորդն է։ Հաշվառված է Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցանկում (4.2/14.1.15)[1]։
Տեղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մայր Աթոռի հյուսիսային պարսպապատի մոտ կանգնեցված խաչքարերից ձախից չորրորդն է։ Նախկինում գտնվում էր Կոտայքի մարզի Գեղարդ գյուղից 12կմ հյուսիսարևելյան ուղղության վրա գտնվող՝ Գողթ գետի աջ ափին, Գեղարդի վանքում։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանգնեցված բազալտե պատվանդանին։ Խաչքարն աչքի է ընկնում 13-րդ դարին բնորոշ քանդակային հարդարանքի կատարելությամբ։
Վիմական արձանագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաչքարի ստորին հատվածում առկա է 3 տող վիմական արձանագրություն[2][3].
- ԵՍ` ՄԱՐՏԻՐՈՍ, ԿԱՆԳՆԵՑԻ
- ԶԽԱՉՍ Ի ԲԱՐԵԽԱՒՍՈՒԹԻ[ՒՆ]
- ՆԵՐՍԻՍԻ ԵՒ ՏԻՐԱՑՈՒԻՆ
Համաձայն արձանագրության՝ խաչքարը կանգնեցրել է Մարտիրոսը, ի հիշատակ Ներսեսի և Տիրացուի։
Այլ տեղեկատվություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Տիրացու» արական անձնանվան «ՈՒ» գիրը հավանաբար փորագրիչը նախապես բաց է թողել և ավելացրել հետագայում։ Այս անձնանունն ունի նաև եկեղեցական պաշտոնի նշանակություն. հաճախ է հանդիպում հատկապես 13-14-րդ դարերի վիմագրերում։ Նեղուցի վանքի վիմագրերից մեկում ևս հանդիպում ենք «Տիրացու» անվան հիշատակման։ 1289 թվականին Գեղարդում Մխիթար Այրիվանեցու արձանագրության փորագրիչ է հիշվում ոմն Տիրացու գրիչ[4]։
- Տիրացու գրիչ հիշվում է նաև Հովհաննես Կարապետի վանքի 1301 թվականի և համաժամանակյա մի քանի այլ վիմագրերում[5]։ Տեղագրական, ժամանակային և անվան հարազատությունը թույլ է տալիս ենթադրել, որ խոսքը թերևս միևնույն գրչի մասին է։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
- ↑ Արսեն Հարությունյան, Վաղարշապատ. վանքերը և վիմական արձանագրությունները, Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնի հրատարակչություն, 2016 թվական, էջ 101
- ↑ Դիվան հայ վիմագրության, Պ. 4. Գեղարքունիք։ Կազմ.՝ Բարխուդարյան, Սեդրակ Գևորգի; ՀՍՍՌ ԳԱ; Հնագիտ. և ազգագր. ին-տ. Երևան։ ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1973 թ.
- ↑ Գարեգին արք. Յովսէփեանց, Մխիթար Այրիվանեցի. նորագիւտ արձանագրություն եւ երկեր, Երուսաղէմ, 1931, էջ 4։
- ↑ Յուսիկ Մելքոնեան, Սուրբ Յովհաննու Կարապետի վանքը, «Հանդէս ամսօրեայ», 2003, թ. 1-12, էջ 191-197։