Յոդի պենտօքսիդ

Յոդի պենտօքսիդ
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում	յոդի (V) օքսիդ
Այլ անվանումներ	յոդական թթվի անհիդրիդ
Ավանդական անվանում	դիյոդի պենտօքսիդ
Քիմիական բանաձև	I₂O₅
Ֆիզիկական հատկություններ
Ագրեգատային վիճակ	բյուրեղային
Արտաքին տեսք	սպիտակ բյուրեղներ
Մոլային զանգված	5,5E−25 կիլոգրամ գ/մոլ
Խտություն	4,799 գ/սմ³ գ/սմ³
Ջերմային հատկություններ
Հալման ջերմաստիճան	տարբ. 300 °C (573 K) (քայքայվելով) °C
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար	12029-98-0
PubChem	159402
EINECS համար	234-740-2
SMILES	O=I(=O)OI(=O)=O
ЕС	234-740-2
ChEBI	140179
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Յոդի պենտօքսիդը քիմիական միացություն է՝ I₂O₅ քիմիական բանաձևով. Այս յոդի օքսիդը յոդական թթվի անհիդրիդն է, և յոդի միակ կայուն օքսիդն է։ Ստացվում է յոդական թթվի դեհիդրատացումից՝ 200 °C ջերմաստիճանում՝ չոր օդի հոսքի պայմաններում։

2HIO₃ → I₂O₅ + H₂O

Կառուցվածք

I₂O₅ ունի անկյունաձև կառուցվածք՝ 139.2° I-O-I ֆրագմենտով։ Մոլեկուլը չունի սիմետրիայի հարթություն հետևաբար նրա սիմետրիա էլեմենտը C_2v չէ։ Ծայրային I-O կապերի երկարությունը 1.80 Å է և կամրջային I-O կապերի երկարությունը՝ 1.95 Å.

Ստացում

• Քլորի (VII) օքսիդով յոդի օքսիդացմամբ։

${\mathsf {7I_{2}+5Cl_{2}O_{7}\ {\xrightarrow {}}\ 7I_{2}O_{5}+5Cl_{2}}}$

• Յոդական թթվի դեհիդրատացմամբ։

${\mathsf {2HIO_{3}\ {\xrightarrow {240-250^{o}C}}\ I_{2}O_{5}+H_{2}O}}$

• Յոդի (V) ֆտորիդի և սիլիցիումի (IV) օքսիդի փոխազդեցությամբ։

${\mathsf {4IF_{5}+5SiO_{2}\ {\xrightarrow {150-175^{o}C}}\ 4I_{2}O_{5}+5SiF_{4}}}$

Ֆիզիկական հատկություններ

Յոդի պենտօքսիդը առաջացնում է անգույն (սպիտակ) բյուրեղներ, որոնք լույսի տակ քայքայման հետևանքով մգանում են։

Լավ լուծվում է ջրում և հեղուկ ֆտորաջրածնում, քիչ լուծելի է էթանոլում և գործնականում անլուծելի է բացարձակ էթանոլում, դիէթիլ եթերում, ծծմբածխածնում, քլորոֆորմում։

Քիմիական հատկություններ

• Լույսի տակ քայքայվում է՝

${\mathsf {2I_{2}O_{5}\ {\xrightarrow {300^{o}C}}\ 2I_{2}+5O_{2}}}$

• Փոխազդում է ջրի հետ՝

${\mathsf {I_{2}O_{5}+H_{2}O\ {\xrightarrow {}}\ 2HIO_{3}}}$

• փոխազդում է անջուր ծծմբական թթվի հետ։

${\mathsf {I_{2}O_{5}+H_{2}SO_{4}\ {\xrightarrow {}}\ 2(IO_{2}^{+})HSO_{4}+H_{2}O}}$

• Ալկալիների հետ առաջացնում է յոդատներ։

${\mathsf {I_{2}O_{5}+2NaOH\ {\xrightarrow {}}\ 2NaIO_{3}+H_{2}O}}$

• Հեղուկ ֆտորաջրածնում հնարավոր է փոխազդեցությունը ֆտորի հետ։

${\mathsf {2I_{2}O_{5}+2F_{2}\ {\xrightarrow {0^{o}C}}\ 2IO_{2}F+O_{2}}}$

• Հանդիսանում է ուժեղ օքսիդիչ։

Ածխածնի մոնօքսիդի հետ ռեակցիան կարող է օգտագործվել գազային նմուշներում CO պարունակության հետազոտման համար։

${\mathsf {I_{2}O_{5}+5CO\ {\xrightarrow {}}\ I_{2}+5CO_{2}}}$

${\mathsf {I_{2}O_{5}+10HCl+2KCl\ {\xrightarrow {}}\ 2K[ICl_{4}]+2Cl_{2}\uparrow +5H_{2}O}}$

Գրականություն

• Справочник химика / Редкол.: Никольский Б.П. и др.. — 3-е изд., испр. — Л.: Химия, 1971. — Т. 2. — 1168 с.
• Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — 671 с. — ISBN 5-82270-035-5
• Лидин Р.А. и др. Химические свойства неорганических веществ: Учеб. пособие для вузов. — 3-е изд., испр. — М.: Химия, 2000. — 480 с. — ISBN 5-7245-1163-0