Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա

Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա; սլովեն.՝ Josipina Urbančič Turnograjska
Ծննդյան անուն	գերմ.՝ Josepha Constantia Anna Urbantschitsch
Ծնվել է	հուլիսի 9, 1833
Ծննդավայր	Preddvor, Սլովենիա
Վախճանվել է	հունիսի 1, 1854 (20 տարեկան)
Վախճանի վայր	Գրաց, Ավստրիական կայսրություն
Գերեզման	Friedhof St. Leonhard
Գրական անուն	Turnograjska
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, գրող և բանաստեղծուհի
Քաղաքացիություն	Ավստրիական կայսրություն
Ամուսին	Lovro Toman?
Ազգականներ	Քրիստոֆ Վալց և Victor Urbantschitsch?
	Josipina Urbančič Վիքիպահեստում

Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա (սլովեն.՝ Josipina Urbančič, հուլիսի 9, 1833(1833-07-09)^[1], Preddvor, Սլովենիա - հունիսի 1, 1854(1854-06-01)^[2]^[3], Գրաց, Ավստրիական կայսրություն^[1]), սլովենացի գրող, բանաստեղծ և կոմպոզիտոր։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յասոպինան ծնվել է Գրադ Տուրնում (Ավստրիական կայսրություն), որն արտացոլվել է իր ազգանվան մեջ՝ Տուրնոգրայսկայա։

Երբ առաջին անգամ տպագրության է ուղարկել իր հոդվածը «Slovenska Bčela» գրական ամսագիր, Յասոպինան անվան ծագումը բացատրել է հետևյալ կերպ․ «Սլովենացի տղաները ձգտում են ցուցադրել իրենց ուժն ու արժանիքները, իսկ ինչու՞ սլովենացի աղջիկները չեն կարող այդպիսի ցանկություն ունենալ։ Ահա թե ինչու ես որոշեցի ինչ-որ բան գրել իմ նուրբ լեզվով։ Այժմ համարձակվում եմ իմ հավաքածուից մի բան ուղարկել և խնդրում եմ հրատարակել այն։ Թող իմ անունը լինի Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա, քանի որ իմ տունը Գրադ Տուրնն է»։

Յասոպինան մասնավոր անձանցից կրթություն է ստացել Գրադ Տուրնում, մասնավորապես ստացել է երաժշտության, կրոնի, լատիներենի ու իտալերենի դասեր։

Նա ինքնուրույն սովորել է ֆրանսերեն։ 1849 թվականից հետո նրա նոր ուսուցիչը սովորեցրել է հին հունարեն, բնական գիտություններ ու պատմություն՝ շեշտը դնելով սլովենական պատմության վրա։ Դա դարձել է Յասոպինայի հայրենասիրական զգացմունքների զարթոնքի կատալիզատորը, և նա գրող դառնալու որոշում է կայացրել։ 1850 թվականին նա նշանադրվել է բանաստեղծ Լովրո Թոմանի հետ, որ հետագայում դարձել է հաջողակ փաստաբան և ազդեցիկ քաղաքական գործիչ։

Թոմանը իրավունք էր ուսանել Գրացում, և նրա աշխատանքի ժամանակ նրանք ակտիվ նամակագրական կապ են պահել։ Պահպանվել է ավելի քան 1,000 նամակ, որոնցից որոշ նամակների չափը հասնում է քսանհինգ էջի։

Նամակները հետաքրքիր են ոչ միայն այն առումով, որ արտացոլում են սիրահարների զգացմունքներն ու հարաբերությունները, այլև ներկայացնում են 19-րդ դարակեսի սլովենական առօրեական կյանքի առանձնահատկությունները։

1853 թվականին նրանք ամուսնացել են։ Աշխատանքի բերումով Թոմանն ընդմիշտ հաստատվել է Գրացում։

Յապոնինան մահացել է ծննդաբերությունից մեկ տարի անց դրանից առաջացած բարդությունների հետևանքով։ Նա եղել է ընդամենը 21 տարեկան։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմվածքներ

Boris, Zora 1852
Carigrajski Patriarh, Slovenec 1851
Cesar v Ljubljani, 1850
Domoljubje, 1850
Donava, 1854
Hoja iz Preddvora na Turn, 1850
Izdajstvo in sprava, Slovenska bčela 1851
Jelen, 1850
Jesen, 1850
Kakor bo božja volja, tako pa bo, 1850
Katarina, ruska carica
Lep izgled ljubezni do sovražnikov, 1850
Marula,1851, Vodnikov spomenik 1859
Moč vesti, 1851
Na grobu Prešerna, 1851
Nedolžnost in sila, Slovenska bčela 1851
Nepoznani dvobojnik, 1851
Nesrečen prepir, 1850
Nikola Zrinji, največji slavjanski vojak, 1851
Očetova kletev, 1850
Petelin, 1850
Poljski rodoljub, 1850
Pomlad
Popotnik, 1850
Povračilo, 1850
Razvaline Pustiga grada, 1850
Rožmanova Lenčica, Zora 1852
Slavljanski mučenik, Slovenska bčela 1851
Sodba Bretislavova, 1850
Spitignejev in udova, 1851
Sprava, 1850
Svatoboj puščavnik, Slovenska bčela 1851
Svoboda, 1850
Svobodoljubna Slavjanka, 1850
Trdoslav, Zora 1852
Vilica, 1851
Vojvoda Ferdinand Brannšveigovski in francozki v vojski vjeti oficirji, 1850
Zvestoba do smrti, Slovenska bčela 1851

Երգեր

Zmiraj krasna je narava
Noč na grobu
Smereka

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի մշակութային ընկերություն(Kulturno društvo Josipine Turnograjske)
Plaketa Josipine Turnograjske
Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի փողոց Լյուբլյանայում (Ulica Josipine Turnograjske, Ljubljana)
Յասոպինա Տուրնոգրայսկայայի փողոց Մարիբորում (Ulica Josipine Turnograjske, Maribor)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Wurzbach D. C. v. Toman, Josephine (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 44. — S. 243.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Ավստրիական կենսագրական բառարան (գերմ.) — ÖAW. — doi:10.1553/0X00326DEF
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Slovenska biografija (словен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370
↑ Find A Grave — 1996.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Nataša Budna Kodrič. Zgodba Josipine Turnograjske in Lovra Tomana. Kronika 51 (2003), 197—216.
Mira Delavec. Moč vesti. Ljubljana: Primus, 2009.
Mira Delavec. Nedolžnost in sila, življenje in delo Josipine Urbančič Turnograjske (1833—1854). Kranj: Gorenjski glas, 2004.
Ivan Lah. Josipina Turnograjska: Njeno življenje in delo. Maribor: Mariborske tiskarne, 1921.
Helga Glušič, Sto Slovenskih Pripovednikov (Ljubljana: Prešernova družba, 1996) ISBN 961-6186-21-3
Alenka Šelih et al., Pozabljena polovica: portreti žensk 19. in 20. stoletja na Slovenskem (Ljubljana: SASA, 2007)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յասոպինա Տուրնոգրայսկայա» հոդվածին։

[_e00cfe790a7b9ef7-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Wurzbach D. C. v. Toman, Josephine (գերմ.) // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Vol. 44. — S. 243.

[_6ba24ce45f78238d-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Ավստրիական կենսագրական բառարան (գերմ.) — ÖAW. — doi:10.1553/0X00326DEF

[_fa1d385d54cf39d2-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Slovenska biografija (словен.) — Znanstvenoraziskovalni center Slovenske akademije znanosti in umetnosti. — ISSN 2350-5370

[_3dc4009da291ce7e-4] Find A Grave — 1996.

[1]

[2]

[3]

[4]