Միավորումների ազատություն
| Ենթակատեգորիա | Քաղաքացիական ազատություններ, fundamental rights  | |
|---|---|---|
Միավորումների ազատություն, ներառում է և՛ անհատի իրավունքը՝ խմբերին միանալու կամ կամովին լքելու, և՛ խմբային իրավունքը՝ իր անդամների շահերը հետապնդելու համար կոլեկտիվ գործողություններ ձեռնարկելու, և՛ ասոցիացիայի՝ որոշակի չափանիշների հիման վրա անդամակցությունն ընդունելու կամ մերժելու իրավունքը: Այն կարելի է բնութագրել որպես այլ անձանց հետ միասին հավաքվելու անձի իրավունք՝ հավաքականորեն արտահայտելու, խթանելու, հետապնդելու և/ կամ պաշտպանելու ընդհանուր շահերը[1]: Միավորման ազատությունը և՛ անհատական, և՛ հավաքական իրավունք է, որը երաշխավորված է բոլոր ժամանակակից և ժողովրդավարական իրավական համակարգերով, ներառյալ Միացյալ Նահանգների իրավունքների օրինագիծը, Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածը, Կանադայի իրավունքների և ազատությունների խարտիայի 2-րդ բաժինը և միջազգային իրավունքը, ներառյալ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրի 20-րդ և 23-րդ հոդվածները և Քաղաքացիական և քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրի 22-րդ հոդվածը: Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության հիմնարար սկզբունքների և իրավունքների մասին հռչակագիրը նույնպես ապահովում է այդ իրավունքները:
Միավորումների ազատությունը դրսևորվում է արհմիությանն անդամակցելու, խոսքի ազատության մեջ ներգրավվելու կամ բանավիճային հասարակություններին, քաղաքական կուսակցություններին կամ որևէ այլ ակումբի կամ ասոցիացիաներին մասնակցելու իրավունքով, ներառյալ կրոնական դավանանքները և կազմակերպությունները, եղբայրությունները և սպորտային ակումբները, և ստիպելու չպատկանել ասոցիացիային[2]։ Այն սերտորեն կապված է հավաքների ազատության հետ, մասնավորապես՝ ԱՄՆ-ի իրավունքների օրինագծի համաձայն: Հավաքների ազատությունը սովորաբար կապված է քաղաքական ենթատեքստերի հետ: Այնուամենայնիվ, (օրինակ՝ ԱՄՆ Սահմանադրությունը, մարդու իրավունքների փաստաթղթերը և այլն) միավորումների ազատության իրավունքը կարող է ներառել հավաքների ազատության իրավունքը։
Դատարանները և տեղական իշխանությունների պատվիրակված ծառայողները կարող են սահմանափակումներ մտցնել դատապարտված հանցագործի իրավունքներում՝ որպես իրավական ամրագրման պայման։ Միավորումների ազատության և հավաքների ազատության իրավունքները չեղարկվում են որոշակի հանգամանքներում, ինչպիսիք են՝ մեղավոր ճանաչելը կամ դատապարտումը, խափանման միջոցը և փորձաշրջան անցնողի հետախուզման և առգրավման ընթացակարգերը: Միավորման ազատությունը նաև օրինականորեն սահմանափակված է որոշակի հանգամանքներում, ինչպիսիք են «Քաղաքացիական իրավունքների մասին» օրենքը, որտեղ մասնավոր խտրականությունը որոշակի պաշտպանված խավերի նկատմամբ անօրինական է դարձել[3]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Խմբերի հետ անհատի ընտրությամբ շփվելու ընդհանուր ազատությունը և խմբերի կողմից իրենց շահերը խթանելու համար գործողություններ ձեռնարկելու ընդհանուր ազատությունը եղել է յուրաքանչյուր ժողովրդավարական հասարակության անհրաժեշտ հատկանիշը: Քանի որ միավորումների ազատությունը անպայմանորեն ճանաչում է իշխանության և կազմակերպման բազմակարծության աղբյուրները, բացի կառավարությունից, այն եղել է բռնապետական բոլոր հասարակությունների կողմից բռնաճնշումների առաջնային թիրախը: Միացյալ Թագավորությունում «համակցման» բոլոր ձևերն արգելված էին, իսկ հանցավոր, մասնավորապես՝ բանվորական կազմակերպությունները, մինչև 1825 թվականի Համակցման ակտը:Դրանից հետո Ընկերությունների մասին 1856 թվականի, Արհմիության մասին 1871 թվականի և «Հանցավոր դավադրության և սեփականության պաշտպանության մասին» 1875 թվականի օրենքի համաձայն, ընկերությունները, իսկ հետո արհմիությունները ընդհանրապես օրինական դարձան: Գերմանիայում 1878 թվականին Սոցիալիստական օրենքների («Սոցիալիստական ակտեր») օրոք Բիսմարկի կառավարության կողմից նմանատիպ ռեպրեսիվ օրենքներ ընդունվեցին ինչպես արհմիությունների, այնպես էլ սոցիալ-դեմոկրատական կազմակերպությունների դեմ: Դրանք ուժի մեջ մնացին մինչև 1890 թվականը: 1933 թվականին արհմիությունները ևս մեկ անգամ արգելվեցին Հիտլերի Նացիոնալ-Սոցիալիստական կուսակցության ֆաշիստական բռնապետության կողմից, և գոյություն ունեցող արհմիությունները ազգայնացվեցին և միավորվեցին մեկ կառավարության կողմից վերահսկվող Գերմանիայի Աշխատանքային ճակատում: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Արևմտյան Գերմանիայում ազատ արհմիությունները արագորեն վերածնվեցին և երաշխավորվեցին գերմանական Հիմնական օրենքի կողմից: Միացյալ Նահանգներում արհմիությունները տարբեր նահանգային դատարանների կողմից տարբեր ժամանակներում դասակարգվել են որպես առևտրի զսպողներ: 1914 թվականի Քլեյթոնի ակտի համաձայն՝ արհմիություններին տրվեց ընդհանուր ազատություն՝ կազմակերպվելու և կոլեկտիվ գործելու՝ կոլեկտիվ պայմանագրեր ապահովելու համար, սակայն, հետագա խոչընդոտներ ստեղծվեցին մինչև 1935 թվականի Աշխատանքային հարաբերությունների մասին Ազգային ակտը ստեղծեց աշխատանքային համապարփակ օրենսգիրք:
Իրավունք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանադայի իրավունքների և ազատությունների խարտիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կանոնադրության 2-րդ բաժնում՝ «Հիմնարար ազատություններ» բաժնում ասվում է.
|
Յուրաքանչյուր ոք ունի հետևյալ հիմնարար ազատությունները.
... դ) միավորումների ազատություն |
|
Կանադական իրավագիտության համաձայն՝ միավորումների ազատությունն ունի երեք հարթություն՝ այլ մարդկանց հետ միավորումներ ստեղծելու «սահմանադրական» իրավունք, այլ սահմանադրական իրավունքներ կոլեկտիվորեն վկայակոչելու «ածանցյալ» իրավունք և այլ խմբերի և սուբյեկտների հետ հավասար դիրքերում լինելու համար կոլեկտիվ բանակցություններ վարելու «նպատակային» իրավունքը[4]։
Իտալիայի Սահմանադրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իտալիայում միավորումների ազատությունը ամրագրված է Սահմանադրության 18-րդ հոդվածով, որտեղ ասվում է[5]․
|
|
Քաղաքացիներն իրավունք ունեն ազատ և առանց թույլտվության միավորումներ ստեղծել այն նպատակների համար, որոնք արգելված չեն քրեական օրենսգրքով։
Արգելվում են գաղտնի միավորումները և միավորումները, որոնք, նույնիսկ անուղղակի, քաղաքական նպատակներ են հետապնդում ռազմական բնույթ ունեցող կազմակերպությունների միջոցով։ |
|
Հարավաֆրիկյան իրավունքների օրինագիծ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հարավաֆրիկյան Հանրապետության Սահմանադրության Իրավունքների օրինագիծը սահմանում է միավորումների ազատության իրավունքը 18-րդ բաժնում, որտեղ ասվում է, որ «Յուրաքանչյուր ոք ունի միավորվելու ազատության իրավունք»: Ավելին, բաժին 17-ում ասվում է, որ «Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի, խաղաղ և անզեն հավաքվել, ցույցեր կազմակերպել և միջնորդություններ ներկայացնել», դրանով իսկ հաստատելով հավաքների ազատության իրավունքը: Աշխատողների միավորումների ազատության իրավունքը՝ արհմիություններ ստեղծելու և կոլեկտիվ բանակցությունների իրավունքի առումով, ճանաչված է առանձին՝ 23-րդ բաժնում[6]։
Միացյալ Նահանգների Սահմանադրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Թեև Միացյալ Նահանգների Սահմանադրության առաջին փոփոխությունը սահմանում է հավաքներ անելու և կառավարությանը միջնորդություն ներկայացնելու իրավունքները, Առաջին ուղղման տեքստում ասոցիացիայի իրավունքի մասին կոնկրետ հիշատակում չկա: Այնուամենայնիվ, Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարանը NAACP-ն ընդդեմ Ալաբամայի (1958) գործով հաստատեց, որ միավորումների ազատությունը խոսքի ազատության կարևոր մասն է, քանի որ շատ դեպքերում մարդիկ կարող են արդյունավետ ելույթ ունենալ միայն այն դեպքում, երբ նրանք միանում են ուրիշներին[7]։ Գերագույն դատարանի մյուս գործերը, որոնք վերաբերում են միավորումների ազատության խնդիրներին, ներառում են[8]․
- Railroad Trainmen-ի եղբայրությունն ընդդեմ Վիրջինիայի, 377 ԱՄՆ 1 (1964)
- United Mine Workers v. Illinois State Bar Association, 389 U.S. 217 (1967)
- Հելին ընդդեմ Ջեյմսի, 408, ԱՄՆ 169 (1972)
- NAACP ընդդեմ Claiborne Hardware Co., 458 U.S. 898 (1982)
- Ամերիկայի տղա սկաուտներն ընդդեմ Դեյլի, 530 ԱՄՆ 640 (2000)
- Janus v. AFSCME, No. 16-1466, 585 U.S. ___ (2018)
Խնդիրներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Խիստ անձնական ասոցիացիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Անձնական ազատության հիմնարար տարրը որոշակի խիստ անձնական մարդկային հարաբերությունների մեջ մտնելու և պահպանելու ընտրության իրավունքն է: Մարդկային այսպիսի հարաբերությունները համարվում են «խիստ անձնական ընկերակցության» ձևեր: «Խիստ անձնական ընկերակցության» պարադիգմատիկ օրինակը ընտանիքն է։ Կախված իրավասությունից, այն կարող է տարածվել նաև հղիության արհեստական ընդհատման, ծնելիության վերահսկման և մասնավոր, մեծահասակների, ոչ առևտրային և համաձայնությամբ սեռական հարաբերությունների վրա:
Արտահայտման ասոցիացիա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Միացյալ Նահանգներում արտահայտիչ ասոցիացիաները խմբեր են, որոնք զբաղվում են Առաջին փոփոխությամբ պաշտպանված գործունեությամբ։ Ռոբերտսն ընդդեմ Միացյալ Նահանգների Ջեյսիի գործով ԱՄՆ Գերագույն դատարանը որոշեց, որ այն օրենքները, որոնք արգելում են ասոցիացիաներին մարդկանց բացառել խմբի արտահայտման հետ չկապված պատճառներով, սահմանադրական են: Այնուամենայնիվ, Հերլին ընդդեմ Բոստոնի իռլանդաամերիկյան գեյերի, լեսբիների և բիսեքսուալների խմբի հետագա որոշումների մեջ դատարանը որոշեց, որ խումբը կարող է բացառել մարդկանց անդամակցությունից, եթե նրանց ներկայությունը կազդի խմբի՝ որոշակի տեսակետ պաշտպանելու ունակության վրա: Կառավարությունը չի կարող խտրականության դեմ օրենքների կիրառմամբ ստիպել խմբերին ներառել ուղերձ, որը նրանք չեն ցանկանում հաղորդել:
Այս հայեցակարգը շարունակում է լայնորեն կիրառվել մասնավոր խմբերի համար՝ չնայած Գերագույն դատարանի վճռին՝ Քրիստոնեական իրավական հասարակությունն ընդդեմ Մարտինեսի (2010) գործով, որը հաստատեց Հասթինգսի իրավունքի քոլեջի քաղաքականությունը, ըստ որի ուսանողական խումբը համալսարանում չէր կարող վայելել համալսարանի ճանաչումը, քանի որ մարդկանց բացառում էին խմբային գործունեությունից և նրանցից պահանջում կրոնական փորձություն անցնել։ Դատարանը գտավ, որ դպրոցի պայմանները աշակերտական խմբերը ճանաչելու տեսակետից չեզոք և ողջամիտ էին: Քաղաքականությունը պահանջում է ուսանողական կազմակերպություններից թույլ տալ «ցանկացած ուսանողի մասնակցել, դառնալ անդամ կամ փնտրել ղեկավար պաշտոններ՝ անկախ նրանց կարգավիճակից կամ համոզմունքներից», և այդպիսով, կարող է օգտագործել խմբին պաշտոնական ուսանողական կազմակերպություն չճանաչելու համար։ Քանի որ այն պահանջ է, իր անդամները գրավոր հաստատում են, որ «Ես հավատում եմ Աստվածաշնչին որպես Աստծո ներշնչված խոսքի, մեր Տիրոջ՝ Հիսուս Քրիստոսի, Աստծո որդու Աստվածությանը, մեր մեղքերի համար Հիսուս Քրիստոսի մահվանը, Նրա մարմնական հարությանը և Նրա անձնական վերադարձին. Սուրբ Հոգու ներկայությունն ու զորությունը վերածննդի գործում [և] Հիսուս Քրիստոսը՝ Աստծո որդին, իմ կյանքի Տերն է»: Դատարանը պատճառաբանեց, որ Հասթինգսը ձգտում էր հավասարապես վերաբերվել ուսանողների բոլոր խմբերին. CLS-ը, մյուս կողմից, ազատություն էր փնտրում՝ իրենց անդամակցության համար կրոնական թեստ կիրառելու համար: Այսպիսով, քոլեջի բոլոր այցելուների նկատմամբ այդպիսի փորձություն կիրառելը ողջամիտ, չեզոք տեսակետից պայման է ուսանողական կազմակերպությունների ֆորում մուտք գործելու համար[9]։
Սահմանափակում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]ԱՄՆ Սահմանադրության մեջ առաջին փոփոխության անուղղակի միավորման իրավունքը սահմանափակվել է դատարանի որոշումներով: Օրինակ, Միացյալ Նահանգներում անօրինական է դիտարկել ռասայական հարաբերությունները մասնավոր պայմանագրերի կնքման և կատարման մեջ, բացի ամուսնությունից: Միավորման ազատության այս սահմանափակումը բխում է Միացյալ Նահանգների օրենսգրքի 42-րդ բաժնի 1981-րդ հոդվածից, որը հավասարակշռված է Ռունյոնն ընդդեմ ՄաքՔրարիի 1976 թվականի որոշման Առաջին փոփոխության դեմ։
Կառավարությունները հաճախ պահանջում են միացման պայմանագրեր մասնավոր կազմակերպությունների հետ լիցենզավորման նպատակներով, ինչպես, օրինակ, Ֆինանսական արդյունաբերության կարգավորող մարմնի հետ՝ ֆոնդային շուկայի առևտրի համար 1938 թվականի Maloney Act-ի փոփոխություններով 1934 թվականի Արժեթղթերի բորսայի մասին ակտում: Այս պայմանագրերը հաճախ արգելված անդամների հետ փաստաբանական ասոցիացիաներ են, ինչպես երևում է Միացյալ Նահանգներն ընդդեմ Մերիամի գործում, 108 F.3d 1162:
19-րդ դարում աշխատանքի կազմակերպմանը սովորաբար դիմադրում էին, երբ նույնիսկ համեմատաբար ազատական երկրները, ինչպիսին Միացյալ Թագավորությունն էր, արգելեցին այն տարբեր ժամանակաշրջաններով (Մեծ Բրիտանիայի դեպքում՝ 1820-ից 1824 թվականներին)[10]
Միջազգային աշխատանքային շարժման մեջ միավորումների ազատությունը աշխատանքային միջազգային չափանիշներով սահմանված իրավունք է որպես աշխատողների՝ կազմակերպվելու և կոլեկտիվ բանակցություններ վարելու իրավունք: Միավորումների ազատությունը, այս իմաստով, ճանաչվում է որպես մարդու հիմնարար իրավունք մի շարք փաստաթղթերով, ներառյալ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը և Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության կոնվենցիան C87 և Կոնվենցիան C98, որոնք ութ հիմնարար, հիմնական աշխատանքային միջազգային չափանիշներից երկուսն են: «Միավորման ազատությունը» կարող է վերաբերել նաև մասնավոր գործատուի և նրանց աշխատողների միջև կնքված մասնավոր պայմանագրերի իրավական արգելքներին, որոնք պահանջում են որոշակի աշխատավայրի աշխատողներից միանալ արհմիությանը որպես աշխատանքի ժամկետ և պայման: Միավորման մասնավոր ազատության այս տեսակի կողմնակիցները պնդում են, որ միությանը միանալու իրավունքը ներառում է միությանը չմիանալու իրավունքը: Միացյալ Նահանգներում «աշխատանքի իրավունք» տերմինն ավելի տարածված է այս տեսակի օրենքի համար:
«Գերագույն դատարանն այսօր (1997թ. 1-21) կտրուկ սահմանափակեց արհմիությունների կազմակերպիչների հնարավորությունը՝ գնալ գործատուի սեփականություն՝ գրականություն բաժանելու կամ աշխատողներին կոչ անելու միանալ արհմիությանը: Դատավոր Քլարենս Թոմասի կողմից գրված 6-ից 3-ի կարծիքում դատարանն ասել է, որ Աշխատանքային հարաբերությունների ազգային խորհուրդը չի կարողացել համապատասխան պաշտպանություն տրամադրել գործատուների սեփականության իրավունքներին, երբ չորս տարի առաջ ընդունեց կանոն, որը արհմիությունների կազմակերպիչներին ավելի մեծ հասանելիություն էր տալիս տարածքներին, ինչպես առևտրի կենտրոնների կամ գործարանների կայանատեղիները»: - New York Times[11]
Տեսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ժողովրդավարություն և քաղաքացիական հասարակություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ջերեմի Մաքբրայդը պնդում է, որ բոլոր պետական իշխանությունների կողմից միավորվելու ազատությունը հարգելը և հասարակության բոլոր շերտերի կողմից այդ ազատության կիրառումը կարևոր են թե՛ «իսկական ժողովրդավարություն» հաստատելու և թե՛ ձեռք բերելուց հետո այն «առողջ և ծաղկող» մնալու: Այս առումով նա քաղաքական կուսակցությունների ստեղծումը տեսնում է որպես միավորումների ազատության էական դրսեւորում։
Միավորումների ազատությունը, սակայն, կիրառվում է ոչ միայն քաղաքական իմաստով, այլ նաև շահերի լայն շրջանակի համար, ինչպիսիք են մշակույթը, հանգիստը, սպորտը և սոցիալական ու մարդասիրական օգնությունը: Ջերեմի Մաքբրայդը պնդում է, որ ոչ կառավարական կազմակերպությունների (ՀԿ-ների) ստեղծումը, որոնց նա նույնացնում է քաղաքացիական հասարակության հետ, «ասոցիացիաների գործունեության պտուղն է»[1]։
Ազատական
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աջ-ազատականները կարծում են, որ թեև միավորումների ազատությունը ներառում է աշխատողների՝ որպես արհմիություններ կազմակերպելու և իրենց աշխատանքը դադարեցնելու իրավունքը, այն նաև ճանաչում է գործատուի իրավունքը՝ փոխարինելու այդ աշխատանքը[12]։ Նրանք նաև կարծում են, որ այնտեղ, որտեղ արհմիությունները կիրառում են հարկադրանքի կամ բռնի մարտավարություն, նման վարքագիծը կխախտի ինչպես անհատական, այնպես էլ սեփականության իրավունքները: Արհմիության որոշ քննադատներ պնդում են, որ նման խախտումները հաճախակի են եղել արհմիությունների գործունեության հետ կապված[13]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 McBride, Jeremy (2005). Freedom of Association, The Essentials of Human Rights, London: Hodder Arnold, p. 18
- ↑ Universal Declaration of Human Rights, Article 20, 2
- ↑ Pilon, Roger (February 16, 2017). «Freedom of Association Takes Another Hit». www.cato.org. Վերցված է 2024-06-28-ին.
- ↑ «Charterpedia – Section 2(d) – Freedom of association». Government of Canada Department of Justice. 1999-11-09. Վերցված է 2022-01-10-ին.
- ↑ «The Italian Constitution» (PDF). Presidency of the Italian Republic. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-11-27-ին.
- ↑ Constitution of South Africa Chapter 2: Bill of Rights
- ↑ Wayne Batchis, Citizens United and the Paradox of "Corporate Speech": From Freedom of Association to Freedom of The Association, 36 N.Y.U. Rev. L. & Soc. Change 5 Արխիվացված 2013-05-13 Wayback Machine (2012).
- ↑ Hudson, David (2009-06-16). «Freedom of Association – The First Amendment Encyclopedia». Վերցված է 2021-06-16-ին.
- ↑ «Christian Legal Society Chapter v. Martinez». Oyez. Chicago-Kent College of Law at Illinois Tech. Վերցված է 1 April 2016-ին.
- ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Right of Voluntary Association». www.newadvent.org. Վերցված է 2024-08-15-ին.
- ↑ Greenhouse, Linda (1992-01-28). «Supreme Court Roundup; Limits Placed on Union Organizers on Employers' Property». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2019-06-26-ին.
- ↑ «A free market in labour: libertarians, employment and the unions».
- ↑ «The Myth of Voluntary Unions». 14 September 2004.
{{cite web}}:|first=missing|last=(օգնություն)