Jump to content

Մասնակից:Tatev0199/Ավազարկղ Ա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Սալվադոր Դոմինգո Ֆելիպե Ջակինտո Դալի ի Դոմենեքը Դալի դը Փուբոլի առաջին մարկիզն էր (11 մայիսի 1904 – 23 հունվարի 1989), հայտնի Սալվադոր Դալի անունով, եղել է հանրահայտ իսպանացի սյուրռեալիստ, ծնվել է Իսպանիայի Կատալոնիա շրջանի Ֆիգերաս քաղաքում:

Դալին տաղանդավոր գծանկարիչ էր, շատ ավելի հայտնի սյուրռեալիստական ոճով արված իր զարմանալի և տարօրինակ նկարներով: Նրա նկարչական տաղանդները հաճախ վերագրվում էին Ռենեսանսի վարպետների ազդեցությանը:[1][2] Իր ամենահայտնի գործը՝ Հիշողության ճնշումները, Դալին նկարել է 1931 թ.-ի օգոստոսին: Դալիի բազմաբովանդակ գործունեությունն արվեստում չի սահմանափակվում նկարչությամբ. այն ներառում է նաև ֆիլմերի, քանդակագործության և լուսանկարչության ոլորտները, ինչպես նաև ժամանակ առ ժամանակ համագործակցել է տարբեր ոլորտների արվեստագետների հետ:

Դալին ասում էր, որ «սերն այն ամենի հանդեպ, ինչ փայլուն է, թանկարժեք ու ճոխ, նաև սերնարևելյան հագուստների հանդեպ»[3] գալիս է «արաբ նախնիներից». նա պնդում էր, որ սերում է մավրերից:[4][5]

Դալին ուղղակի անհատնում երևակայություն ուներ, ինչպես նաև տարօրինակ և էքստրավագանտ վարքագիծ: Չնայած Դալիի արվեստի գործերի գնահողների և քննադատների դժգոհությանը, Դալի էքսցենտրիկ և հասարակական ուշադրության կենտրոնում գտնվող վարքագիծը ավելի մեծ ուշադրության էին արժանանում, քան արվեստի գործերը:[6][4]

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վաղ շրջան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դալիի ընտանիքը 1910թ.-ին. վերևի ձախ մասից մորաքույրը՝ Մարիա Թեերեզան է, մայրը, հայրը՝ Սալվադոր Դալին Կատերիանան (նա հետագայում դառնում է Դալիի հոր երկրորդ կինը), քույրը Աննա Մարիան և տատիկը՝ Աննան:

Սալվադոր Դալին ծնվել է 1904թ.-ի մայիսի 11-ին, առավոտյան ժամը 8:45 ,[7] Կարե Մոնթուրիոլի 20 (ներկայումս 6) հասցեի առաջին հարկում 20 ,[8] Իսպանիայի՝ Ֆրանսիայի սահմանին մոտ գտնվող Կատալոնիայի Էմփորդա շրջանի Ֆիգուրես քաղաքում: [9] Դալիի մեծ եղբայրը, որի անունը նույնպես Սալվադոր էր (ծնված 1901 թ.-ի հոկտեմբերի 12-ին), մահացել էր Դալիից ինը ամիս առաջ՝ 1903թ.-ի օգոստոսի 1-ին գաստրոէնթերիտից: Դալիի հայրը՝ Սալվադոր Ռաֆայել Դալի Քուշին (1872–1950)[10] միջին խավի փաստաբան և նոտար էր, [11] հակաեկեղեցական աթեիստ և կատալոնացի ֆեդերալսիտ, ում խիստ կարգապահական մոտեցումները սաստվում էին դալիի որ՝ Ֆելիպպա Դիմենիկա Ֆերեսի շնորհիվ(1874–1921),[12] ով ամեն կերպ խրախուսում էր որդու նկարչական հակումները:[13] 1912-ի ամռանը ընտանիքը ընտանիքը տեղափոխվեց Կարե Մոնթուրիոլ 24-ի (ներկայում 10) վերջին հարկ:[14][15]

Մանուկ հասկակում ծնողները Դալիին տանում էին եղբոր գերեզմանի մոտ և ասում, որ եղբայրը վերակենդանացել է իր մեջ,[16] և Դալին հավատում էր դրան:[17] Խոսելով եղբոր մասին Դալին ասում էր. «[մենք] նման էինք իրար ջրի երկու կաթիլի նման, սակայն տարբեր արտացոլանքներ ունեինք»: Նա «հավանաբար նա իմ առաջին տարբերակն էր, սակայն չափից դուրս կատարյալ»:[18] Նրա վաղուց մահացած եղբոր կերպարը հետագայում բազմիցս արտացոլվում է իր աշխատանքներում, այդ թվում՝ Մահացած եղբորս դիմանկարը(1963):

Դալին նաև ուներ մի քույր՝ Աննա Մարիան, ով նրանից երեք տարով փոքր էր:[11] 1949թ.-ին նա տպագրեց մի գիրք եղբոր մասին, որ կոչվում էր Դալին քրոջ աչքերով:[19]

Նրա մանկության ընկերները հետագայում դարձան Բարսելոնա ֆուտբոլային հավաքականի ֆուտբոլիստներ Սագիբարբան և Ջոզեֆ Սամիթիերը: Քադաքեի Կատալան հանգստավայրում անցկացրած արձակուրդների ընթացքում, նրանք երեքով միասին ֆուտբոլ էին խաղում:[փա՞ստ]

Դալին հաճախել է նկարչական դպրոց: 1916թ.-ին Քադեքեի իր արձակուրդների ընթացքում նա առաջին անգամ բացահայտեց ժամանակակից նկարչությունը Ռեյմըն Պիկոտի ընտանիքի շնորհիվ. վերջինս նկարիչ էր, ով հաճախ էր լինում Փարիզում:[11] Հաջորդ տարի Դալիի հայրը իրենց ընտանեկան տանը կազմակերպեց իր ածուխով արված նկարների ցուցահանդեսը: Նա իր առաջին բաց ցուցահանդեսը եղավ 1918թ.-ին Ֆիգերեսի Քաղաքային թատրոնում, [20] մի վայր, ուր նրան վիճակված էր վերադռնալ տասնամյակներ անց:

1921 թ.-ի փետրվարի 6-ին, արգանդի քաղցկեղից մահանում է Դալիի մայրը:[21] Դալին 16 տարեկան էր: Հետագայում մոր մահվան մասին նա ասում է. «Դա կյանքիս ամենամեծ հարվածն էր: Ես պաշտում էի նրան... Ես չեմ կարող համակերպվել այն կնոջ կորստի հետ, ով իմ միակ հույսն էր՝ սրտիս խորը վերքերն ամոքելու համար»:[22] Մոր մահվանից հետո Դալլի հայրն ամուսնանում է նրա քրոջ հետ: Դալին չի ընդդիմանում այս ամուսնությանը, քանի որ մեծապես սիրում և հարգում էր մորաքրոջը:[11]

Մադրիդ, Բարսելոնա և Փարիզ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դալին (ձախից) իր սյուռելաիստ ընկերոջ՝ նկարիչ Մեն Ռոյի հետ. 1934թ.-ի հունիսի 16

1922թ.-ին Դալին տեղափոխվում է Մադրիդի Ռեզիդենսիա դե էստուդիանտես (Ուսանողների հանրակացարան) [11] և սովորում է Սան Ֆերնանդոյի գեղեցիկ արվեստների թագավորական ակադեմիա: Նիհարակազմ 1.72 մ[convert: %s]%s հասակով[23] Դալին անմիջապես էքսցենտրիկ պիժոնի համբավ վաստակեց: Նա ուներ երկար մազեր և բակենբարդներ, հագնվում էր 19-րդ դարի անգլիացի էսթետների ոճով վերարկու, գոլֆեր և կիսատաբատ:

Ռեզիդենցիայում նա ընկերացավ Պեպին Բելոյի, Լուիս Բունյուեյի, և Ֆեդերկո Գարսիա Լորկայի հետ: Լորկայի հետ ընկերությունն ավելի շուտ հիմնված էր փոխադարձ կրքի վրա,[24] սակայն Դալին մերժում էր պոետի մարմնական ցանկությունները:[25]

Դալին Ֆեդերիկո Գարսիա Լորկայի հետ. 1925 թ. Բարսելոնա, Տուրո դը լա Գինուետա այգում:

Դալի նկարները ոգեշնչված էի կուբիզմի ոճով և գաղափարներով, ինչն էլ հենց գրավեց իր համակուրսեցիների ուշադրությունը: Քանի որ այդ ժամանակ Մադրիդում դեռևս չկային կուբիստ նկարիչներ, Կուբիզմի մասին իր գիտելիքները նա ստանում էր Պիկոտի տված ամսագրերի և կատալոգների հոդվածներից:

1924թ.-ին, դեռևս չունենալով հանրային ճանաչում, Դալին տպագրում է իր առաջին գիրքը: Դա իր ընկեր և համադասարանցի գրող Կառլես Ֆագես դե Կլիմենի կատալոներեն Les bruixes de Llers ( «Էլելայերսի կախարդները») պոեմն էր: Դալին նաև հետաքրքրված էր Դադայի արվեստով, ով մեծ ազդեցություն է ունենում իր գործերի վրա ողջ կյանքի ընթացքում:[26]

դալի առաջին ինքնուրույն ցուցահանդեսը տեղի է ունենում 1925 թ.-ի նոյեմբերի 14-ից 27-ը բարսելոնայի Գալերիս Դալմաու պատկերասրահում:[27][28] Այդ ժամանակ Դալին դեռևս չէր Դալիի աշխատանքները չունեին սյուրռեալիստական ոճի հատկանիշները, որով էլ հետագայում նա դարձավ հայտնի: Ցուցահանդեսը շատ լավ արձագանք գտավ թե քննադատների, թե հասարակության շրջանում: Հաջորդ տարի հաջորդ տարի 1926 թ.-ի դեկտեմբերի 31-ից մինչև 1927 թ.-ի հունվարի 14-ը արվեստների քննադատ Սեբաստիա Գաշի օգնությամբ նա կրկին կազմակերպեց իր նկարների ցուցահանդեսը:[29][30]

Դալին թողեց ակադեմիան 1926 թ.-ին՝ ավարտական քննություներից մի փոքր շուտ:[4] Նկարչական անթաքույց տաղանդն այդ շրջանում իր արտացոլումն է գտնում 1926 թ.-ի նկարված իր ռեալիստական Հացի զամբյուղը նկարում:[31] Այդ նույն տարում նա առաջին անգամ այցելում է Փարիզ, որտեղ հանդիպում է Պաբլո Պիկասոյին, ում երիտասարդ դալին պարզապես աստվածացնում էր:[4] Պիկասոն արդեն շատ դրական կարծիքներ էր լսել Դալիի մասին Խուան Միրոյից՝ մի երիտասարդ կատալոնացուց, ով Դալիին ներկայացրել էր իր սյուրռեալիստ ընկերներին:[4] Առաջիկա մի քանի տարիների ընթացքում Դալին փորձում էր ստեղծել իր ինքնուրույն ոճը, սակայն այդ տարիների նրա ստեղծագործությունները դեռևս մեծապես կրում էին Պիկասոյի և Միրոյի ազդեցությունը:

Արդեն 1920 թ.-ին դալիի աշխատանքներում նկատվում են նրա յուրօրինակ ոճի տարրերը, որոնք պետք է արտացոլվեն նաև նրա հետագա աշխատանքներում: Դալիի գործերը կրում են արվեստի բազմաթիվ ուղղությունների ազդեցություն՝ ամենապահպանողական դասական ոճից կտրուկ անցում կատարելով դեպի ծայրահեղական ավանգարդ:[32] Դասական արվեստագետներից նրա վրա մեծծ ազդեցություն են գործել Ռաֆայելը, Բրոնզինոն, Ֆրանցիսկո դե Զուրբարան, Վերմեյերը և Վելասկեսը:[33] նա օգտագործում և՛ դասական, և՛ ժամանակակկից նկարչական տեխնիկաներ, ինչպես տարբեր գործերում կիրառելով տարբեր տեխնիկաներ, այնպես և դրանք համատեղելով: Նրա գործերի ցուցահանդեսը Բարսելոնայում մեծ արձագանք ստացավ՝ գովասանքի ու հիացմունքի խոսքերից մինչև քննադատների կողմից հակասական վերաբերմունք:

Ոգեշնչվելով 17-րդ դարի նկարիչ Դիեգո Վելասկեսից՝ Դալին արտահայտիր բեղեր է սկսում պահել: Բեղերը դառնում են նրա կերպարի անտարելի մասը իր ողջ կյանքի ընթացքում:

1929-ից մինչև II Համաշխարահային պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սալվադոր Դալի

1929 թ.-ին, Դալին համագործակցում է կինոռեժիսոր Լուիս Բյունուելի հետ՝ Un Chien Andalou (Անդալուզացի շունը) կարճամետրաժ ֆիլմի շուրջ: Նա հիմնականում օգնում էր Բյունուելին ֆիլմի սցենարի հարցում: Դալին նաև հեգայում պնդում էր, որ նաև մեծ դեր է խաղացել ֆիլմի ստեղծման և նկարահանումների գործընթացում, սակայն ժամանակակից արխիվներում այդ մասին ոչ մի փաստ չկա:[34] 1929 թ.-ի օգոստոսին դալին հանդիպում է իր ողջ կյանքի միակ մուսային և ապագա կնոջը՝ Գալային,[35] որի իրական անունն էր Ելենա Իվանովնա Դայակոնովա: նա ռուս ներգաղթյալ էր, ով տասը տարի մեծ էր Դալիից և այդ ժամանակ ամուսնացած էրսյուրռեալիստ գրող Փոլ Էլուաղի հետ: Նույն տարում Դալին կարևոր կարևոր պրոֆեսիոնալ ցուցահանդեսներ է ունենում և պաշտոնապես միանում է սյուրռեալիստների խմբին Փարիզի Մոնպառնաս թաղամասում: Արդեն երկու տարի էր, ինչ նրա գործերը ազդեցություն էին կրում սյուրռեալիզմից: Սյուրռեալիստները ողջունում էին այն, ինչ Դալին անվանում էր մեծ արտիստիկ կրեատիվության հասնելու ենթագիտակցական դաշտի ակտիվացման պարանոիկ-ծայրահեղական մեթոդ:[11][13]

Այդ նույն ժամանակ Դալիի և հոր միջև հարաբերությունները ծայրահեղ վատանում են: Դոն Սալվադոր Դալին խիստ դժկամություն էր արտահայտում որդու և Գալայի հարաբերությունների հանդեպ և համարում էր, որ սյուրռեալիստները վատ ազդեցություն էին ունենում որդու բարոյական արժեքների վրա: Նրանց հարաբերությունները վերջնականապես խզվեցին, երբ Բարսելոնայի թերթերից մեկում կարդաց որդու՝ Փարիզում ցուցադրած նկարի՝ Հիսուս Քրիստոսի սրբագործված սիրտը նկարի մասին, իր սադրիչ մակագրությամբ. «Երբեմն ուղղակի հաճույքի համար թքում եմ մորս լուսանկարի վրա»:[4][5]

Կատաղած Դոն Սալվադորը պահանջում է, որ որդին հրապարակավ ժխտի իր խոսքերը: Սակայն Դալին հրաժարվում է՝ հավանաբար իր Սյուրռեալիստական խմբի քամահրանքին արժանանալու վախից և 1929 թ.-ի դեկտեմբերի 28-ին հայրն անողոքաբար դուրս է շպրտում նրան իր հայրական տնից: Հայրը նրան ասում է, որ կզրկի ժառանգությունից և պահանջում, որ այլևս երբեք ոտք չդնի Քադաքե: Հաջորդ ամռանը Դալին և Գալան վարձում են մի փոքրիկ ձկնորսական խրճիթ Պորտ Լիգաթում: Հետո նա գնում է այդ տարածքը և տարիների ընթացքում նա գնում է հարևան ձկնորսական խրճիթները ևս՝ ընդլայելով իր տարածքը և հետզհետե ստեղծելով իր սիրելի ծովափնյա վիլան: Դալիի հայրը վերջիվերջո մեղմանում և ընդունում է որդու զուգընկերոջը:[36]

1931թ.-ին դալին նկարում է իր ամենահայտնի գործերից մեկը՝ Հիշողության ճնշումներ գործը,[37] որն իրենից ներկայացնում էր փափուկ, հալվող գրպանի ժամացույցների սյուրռեալիստական պատկեր: Այս գործը սովորաբար մեկնաբանվում է այսպես. փափուկ ժամացույցները խորհրդանշում են ժամանակի հարանույն և դետերմինիստական(հստակ) բնույթը: Այս միտքն արտահայտվում է նաև Դալիի հետագա գործերում, ինչպես օրինակ վայրի ընդարձակվող լանդշաֆտներ, կամ մրջյուններով պատված ջարդոտված ժամացույցի պատկերով:[38]

Դալին և Գալան, ապրելով միասին սկսած 1929թ.-ից, պաշտոապես ամուսնացան 1934 թ.-ի հունվարի 30-ին Փարիզում:[39] Հետեագայում նրանք կրկին ամուսնանում են 1958 թ.-ի օգոստոսի 8-ին Սան Մարտի Վեյում:[40] Բացի նրանից, որ Գալան իր ողջ կյանքի ընթացքում եղել է Դալիի ներշնչանքն ու մուսան, նա նաև Դալիի բիզնես մենեջերն էր. նա ամեն կերպ նպաստում էր րենց էքստրավագանտ կենսակերպին, միևնույն ժամանակ վերահսկելով բյուջեի ելքերն ու մուտքերը: Գալան հանդուրժում էր Դալիի երիտասարդ մուսաների ներկայությունն իրենց կյանքում՝ միևնույն ժամանակ պահելով իր միակ երկարատև զուկընկերոջ դիրքերը: Դալին շարունակում էր նկարել նրան նույնիսկ արդեն ավական մեծ հասակում՝ կերտելով Գալային պատկերող հիասքանչ պատկերներ: Այդ «Երկարաձիգ, բարդ և անհասկանալի հարաբերությունները», որ տևեցին ավելի քան 50 տարի,հետագայում դարձան օպերայի թեմա. կատալոնացի բեմադրիչ Խավիեր Բենգերելը ստեղծեց Jo, Dalí (Ես՝ Դալին) օպերան: [41]

1934 թ.-ին արվեստի դիլլեր Ժուլիեն Լեվին ներկայացնում է Դալիին Ամերիկայում: Դալիի աշխատանքների (որոնց մեջ էր նաև «Հիշողության ճնումները») ցուցահանդեսը Նյու Յորքում, անմիջապես իրական սենսացիա առաջացրեց: Սոցիալական ռեգիստրը հատուկ նրա պատվին կազմակերպում է «Դալիի պարահանդեսին»: Նա երկավ կրծքին դրված մետաղե պատյանով, որի մեջ կրծկալ էր:[42] այդ տարում Դալին և Գալան Նյու Յորքում այցելեցին մի դիմակահանդես, որը նրանց համար կազմակերպել էր ժառանգորդուհի Քերիս Քրոսբին՝ հենց այն կրծկալների ստեղծողը: Նրանք հագնվեցին որպես Լինգենբերգի աղջնակը և նրա առևանգողը: Մամուլն այդ պատճառով այնպիսի աղմուկ բարձրացրեց, որ դալին ստիպված եղավ ներողություն խնդրել: Երբ նա վերադարձավ Փարիզ, Սյուրռեալիստները երես թեքեցին նրանից իր սյուրռեալիստական պահվածքի համար ներողություն խնդրելու պատճառով:[43]

Երբ սյուրռեալիստների մեծ մասը հետզհետե մասնակցում էին ձախակողմյան քաղաքականության հարցերին, Դալին շարունակում է մնալ իր հավակնոտ տեսակետին, որը բացառում էր արվեստի ու քաղաքականության չափից դուրս մոտ գտնվելը: Առաջատար սյուրեալիստ Անդրե Բրետոնը մեղադրում է Դալիին «նոր» և «իռացիոնալ» «հիտլերյան ֆենոմենի» մեջ, սակայն Դալին անմիջապես հերքեց այդ մեղադրանքը՝ասելով. «Ես հիտլերական չեմ ոչ էությամբ, ոչ մտադրությամբ»:[44] Դալին պնդում էր, որ սյուրռեալիզմը կարող է գոյության ունենալ ապաքաղաքական ենթատեքստով և հրաժարվեց բացահայտ կերպով դատապարտել ֆաշիզմը:[45] Այս քայլը և մի շարք այլ գործոններ իրեն և իր համախոհներին մեծփորձանքի առջև կանգնեցրեց: Հետագայում 1934 թ.-ին Դալիին կանչեցին դատարան, որում նա հազիվ կարողացավ խուսափել Սյուրռեալիստական խմբից վտարվելուց:[46] Այս առիթով Դալին ասել է. «Իմ և սյուրռեալիստների միջև տարբերությունն այն է, որ ես ինքս եմ սյուռեալիզմը» (la différence entre les surréalistes et moi, c'est que moi je suis surréaliste).[47][48]

1936 թ.-ին Դալին մասնակցեց Լոնդոնի միջազգային սյուրռեալիստական ցուցահանդեսին: Դալին իր ելույթի՝ Fantômes paranoiaques authentiques (իսկական պարանոիկ տեսիքներ) ժամանակհագել էր ջրասուզակի հագուստներ և սաղավարտ:[49] Նրա ձեռքին բիլիարդի կիր էր և մի զույգ ռուսական գելխեղդ, և ստիպված էին արձակել սաղավարտը, երբ սկսեց շնչահեղձ լինել: Նա այդ մասին ասում է. «Ես միայն ուզում էի ցույց տալ, որ խորասուզվում եմ մարդկային մտքի մեջ»:[50] 1936 թ.-ին 32-ամյա Դալին հայտնվեց Time ամսագրի շապիկին:[4]

1936թ.-ին Ջոզեֆ Քորնելի՝ Ժուլիեն Լևիի Նյու Յորքի պատկերասրահում անցկացվող Ռոզ Հոբարթ ֆիլմի պրեմիերայի ժամանակ տեղի ունեցավ մի միջադեպ, որում կրկին հնչեց Դալիի անունը: Լևիի՝ կարճամետրած սյուրռեալիստական ֆիլմերի նախագիծը տեղի էր ունենում ճիշտ այն ժամանակ, ինչ Դալիի գործերի ցուցահանդեսը Ժամանակակից արվեստների թանգարանում: Ֆիլմի ցուցադրման ընթացքում Դալինն հանդիսատեսի շարքում էր, սակայն ֆիլմի կեսից նա բարկացած վեր է թռչում և ջարդում պրոյեկտորը: «Սա ճիշտ և ճիշտ իմ ֆիլմի գաղափարն է: Ես պատրաստվում էի այն ներկայացնել մեկին, ով կհովանավորեր դրա իրագործումը» ասում է նա: «Ես երբեքայն գրի չեմ առել կամ չեմ ոքի չեմ պատմել դրա մասին, սակայն այնուամենայնիվ դա իմ գաղափարն էր և նա այն գողացել է»: Դալիի հնչեցրած մեղադրանքի մյուս տարբերակները շատ ավելի գեղարվեստական են. «Նա գողացել է այն իմ ենթագիտակցությունից» կամ նույնիսկ «Նա գողացել է իմ երազները»:[51]

Այդ նույն ժամանակաշրջանում Դալիի հիմնական մեկենասը լոնդոնաբնակ ունևոր պոետ Էդվարդ Ջեյմսն էր: Նա օգնում էր Դալիին մտնել արվեստի աշխարհ, գնում էր նրա կտավներից շատերը և աջակցում նրան ֆինանսապես: Նրանք նաև համագործակցել են սյուրռեալիստական շարժման երկու տևական խորհրդանիշների՝ Լոբստեր հեռախոսը և Մեյ Ուեսթ շրթունքների նման բազմոց գործերի ստեղծման շուրջ:[52]

Այդ շրջանում Իսպանիայում քաղաքացիական պատերաազմ էր (1936–1939), որին արվեստագետներից շատերը կամ հարում էին կամ արտքասվում:

1938 թ.-ին Ստեֆան Ցվայգը Դալիին ծանոթացնում է Զիգմունդ Ֆրոյդի հետ: Դալին սկսում է նկարել Ֆրոյդի դիմանկարը, իսկ 82-ամյա հանրահայտ հոգեբանը Դալիի մասին խոսելիս ասում էր. «Այս տղան իսկական մոլեռանդ է»: Դալիին հետագայում իմանալով իր կուռքի այդ կարծիքի մասին մեծագույն բավականությամբ էր խոսում այդ մասին:[4]

Հետագայում 1938 թ.-ի սեպտեմբերին Գաբրիել Կոկո Շանելը հրավիրում է Սալվադոր Դալիին ֆրանսիական Ռիվիերայի Ռոքբրյուն հատվածում գտնվող իր «La Pausa» (Լա Պոզա) առանձնատուն: Այնտեղ դալին ստեղծում է բազմաթիվ կտավներ, որոնք հետագայում ցուցադրվում են Ժուլիեն Լևիի նյույորքյան պատկերասրահում:[53][54] 20-րդ դարի վերջին «La Pausa»-ն կիսով չափ վերածվում է Դալասի արվեստների թանգարանի, որտեղ ցուցադրվում էին Ռիվեյի հավաքածուն և Շանելի տան կահույքի մի մասը:[55]


1938թ.-ին Դալին նաև ստեղծում է Անձրոտ տաքսին, որը մի եռաչափ արվեստի գործ էր՝ բաղկացած իրական մեքենայից և երկու ուղևոր-մանեկեններից: Նմուշն առաջին անգամ ցուցադրվել է Փարիզի Գեղեցիկ արվեստների թանգարանում Սյուրռեալիզմի միջազգային ցուցահանդեսի շրջանակներում, որի կազմակերպիչներն էին Անդրե Բրետոնը և Փոլ Էլուաղը: Ցուցահանդեսի գաղափարը նկարիչ Մարսել Դյուշանինն էր, որը նաև այդ միջոցառման հյուրընկալն էր:[56][57][58]

1939 թ.-ի Նյու Յորքի համաշխարհային ցուցահանդեսի ժամանակ դալին ներկայացրեց Վենուսի երազը սյուրռեալիստական տաղավարը, որը գտնվում էր ցուցահանդեսի Զվարճանքի գոտում: Նրանում ներկայացված էին տարօրինակ արձաներ, քանդակներ և թարմ ծովամթերքից պատրաստված «հագուստներով» մերկ կերպարներ: Այդ իրադարձությունը նկարահանում էին Հորսթ Փ. Հորսթը, Ջորջ Փլաթ Լայնսը և Մյուրեյ Կորմանը: Ինչպես Ինչպես զվարճանքի գոտու այլ ատրակցիոններ, սա նույնպես վճարովի էր:[59]

1939 թ.-ին Անդրե Բրետոնը մի նսեմացուցիչ անուն էր մտածել դրա համար՝ անվանելով "Avida Dollars", որը «Salvador Dalí» անվան անագրաման էր՝ ֆրանսերեն avide à dollars (թարգմ.՝ դոլարների ծարավ) արտահայտության հնչյունական թարգմանությունը:[60] Դա ակնարկ էր՝ ուղղված Դիլիի աշխատանքների անընդհատ աճող ճանաչմանը և այն, որ Դալիին ինքն իր անունը փառավորում էր փառքի և հարստության միջոցով: Սյուրռեալիստներից շատերը, ովքեր շատ մոտ կապ ունեին այդ ժամանակի ֆրանսիական կոմունիստական կուսակցության հետ, նրան շարժումից դուրս թողեցին:[4] Որոշ սյուրռեալիստներ արդեն Դալիի մասին խոսում էին անցյան ժամանակով՝ ասես նա մահացած լիներ:[61] Սյուրռեալիստական շարժումը և դրա շատ անդամներ (ինչպես օրինակ՝ Թեդ Ջոնսը) շարունակում էին Դալիի հասցեին ուղղված ծանրագույն pբանավեճերը մինչև նրա մահը և անգամ դրանից հետո:

II Համաշխարհային պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1940 թ.-ին, երբ Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմը ներխուժեց Եվրոպա, Դալին և գալան տեղափոխվեցին Միացյան Նահանգներ, ուր նրանք ապրեցին մոտ ութ տարի՝ ապրելով Նյու Յորքում և Կալիֆորնիա նահանգի Մոնտերեյ քաղաքում:[62] Նրանք ստիպված էին փախնել երկրից, քանի որ 1940 թ.-ի հունիսի 20-ին Արիստադերես դը Սուսա Մենդեսը ՝ Ֆրանսիայի (Բորդոյում) Պորտուգալիայի դեսպանը, զրկել էր նրան վիզայից: Սալվադոր և Գալա Դալիները գիտակցաբար հատում են Պորտուգալիայի սահմանը 1940 թ.-ից օգոստոսին Լիսբոնից Excambion նավով տեղափոխվում են Նյու Յորք: Դալի Նյու Յորք տեղափոխվելը իսկական հեղաշջում էր քաղաքի համար՝ հետպատերազմյան տարիներին որպես համաշխարհային արվեստի կենտրոն դառնալու ճանապարհին:[63] Տեղափոխվելուց հետո Դալին սկսում է հետաքրքրվել Կաթոլիկությամբ: «Այս ընթացքում Դալին չէր դադարում գրել», գրում են Ռոբերտ և Նիկոլաս Դեշերնսները:[64]

Այդ ընթացքում Դալին հաջողությամբ աշխատում էր տարբեր վայրերում՝ գծագրելով զարդեր, հագուստ, բալետի և ներկայացումների համար բեմական դեկորներ և մանրածախ խանութների ցուցափեղկեր:1939 թ.-ին Բոնուիթ Թելլերի համար ցուցափեղկ պատրաստելիս, նա այնքան է բարկանում պարտադրված փոփոխությունների համար, որ դեկորատիվ լոգարանն ուղղակի դուրս է շպրտում պատուհանից:[4]

1940–41 թթ.-ի ձմեռը Դալին անց էկացնում Հեմփթըն Մանորում՝ կրծկալների դիզայներ և արվեստների մեկենաս Քերես Քրոսբիի ամռանոցում, որը գտնվում էր Վիրջինիայի Կառոլինա շրջանի Բոուլինգ Գրինում: Այդտեղ գտնվելու ընթացքում նա աշխատում է բազմաթիվ ծրագրերի վրա: Տեղական թերթերը նրան անվանում էին «շոումեն»:[65]

1941թ.-ին Դալին Ժան Գաբենի համար գրում է ֆիլմի սցենար, որը կոչվում էր Moontide (Լուսնահոսք): 1942թ.-ին նրա տպագրում է իր ինքնակենսագրականը, որ կոչվում էր Սալվադոր Դալիի գաղտնի կյանքը: Նա նաև գրում է կատալոգներ տարբեր ցուցահանդեսների համար, ինչպես օրինակ 1943թ.-ին Նյուր Յորքի Նոդլեր պատկերասրահի համար: Այդ կատալոգներում նա քննադատում է մի շարք սյուրռեալիստական մեթոդներ, ասելով. «Սյուրռեալիզմը ի վերջո գոնե ծառայեց ապացուցելու այն, որ ամբողջական ստերիլությունը և ավտոմատիզացման փորձերը չափից դուրս հեռու են գնացել և հանգեցրել են տոտալիտար համակարգի: ... Այսօրվա ծուլությունը և մեթոդների համընդհանուր բացակայությունը հասել են իրենց պարոքսիզմին՝ կոլաժի (collage) մեթոդի օգտագործման հոգեբանական իմաստով:» 1944 թ.-ին նա նաև գրում է վեպավտոմեքենաների նորաձև սրահների մասին: Դրա հետևանքով նա Մայամի Հերալդում Էդվին Քոքսը նկարեց Դալիին՝ երեկոյան աղջամուղջում ավտոմեքենային երեկոյան զգեստ հագցնելիս:[64]

Գաղտնի կյանքը Դալին գրում է, որ խզել է իր կապերը Լուիս Բյունուելի հետ, քանի որ նա Կոմունիստ էր և աթեիստ: Բյունուելին հեռացնում են (կամ նա է հեռանում) Ժամանակակից արվեստների թանգարանի (ԺԱԹ) իր պաշտոնից, անմիջապես այն ժամանակ, երբ Կարդինալ Սփելամը Նյու Յորքից գնում է տեսնելու ՇԱԹ-ի ֆիլմերի բաժանմունքի ղեկավար Այրիս Բերրիին: Հետո Բյունուելը վերադառնում է Հոլիվուդ, որտեղ 1942-ից 1946թթ.-ը աշխատում է Ուորներ Բրոդերսում: 1982թ.-ի իր ինքնակենսագրականում՝ Mon Dernier soupir (Իմ վերջին շունչը, 1983), Բյունուելը գրում է, որ այս ամբողջ տարիների ընթացքում միշտ մերժել է Դալիի կրկին միավորվելու փորձերը:[66]

Մի իտալացի վանական՝ Գաբրիել Մարիա Բերարդին, պնդում էր, որ 1947թ.-ին Դալիի՝ Ֆրանսիայում գտնվելու ժամանակահատվածում էքզորցիզի փորձեր է արել նրա վրա:[67] 2005թ.-ին այդ վանականի տանը հայտնաբերվում է Դալիի Քրիստոսի խաչը: Ասում են, որ Դալին իր աշխատանքը էքզորցիստին տվել է որպես շնորհակալություն.[67] իսպանացի երկու արվեստաբաններ գտնում են, որ ոճական տեսանկյունից ելնելով, կարելի է պնդել, որ քանդակի հեղինակը հենց Դալին է:[67]

Հետագա տարիներն Իսպանիայում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դալիի դիմանկարը Ալեն Ուորենի կողմից,1972 թ.

1948 թ.-ին Դալին և Գալան վերադառնում են Քադեքեի առափնյա Պորթ Լիգաթ առանձնատուն: Հետագա մոտ երեսուն տարին Դալին ապրում է այդ տանը՝ ժամանակի մեծ մասը նկարելով և դադարի շրջաններով՝ ձմեռներն անկացնելով կնոջ հետ Նյու Յորքում և Փարիզում:[4][36] Ֆրանկոյի դիկտատուրայի ընդունումը և ակնհայտ հավանությունը արտաքսման մեջ գտնվող նկարիչների մոտ դժգոհություն առաջացրեց:

1959 թ.-ին Անդրե Բրետոնը կազմակերպում է Homage to Surrealism (Տուրք սյուրռեալիզմին) ցուցահանդես՝ նվիրված սյուրռեալիզմի 40-ամյա տարեդարձին, որի ընթացքում ներկայացվում էին Դալիի, Խուան Միրոյի, Էնրիկե Տաբարայի և Էուխենիո Գրանելի աշխատանքները: Բրետոնը անզիջում պայքար սկսեց, որպեսզի Դալիի Սիքստինյան մադոնան չցուցադրվի հաջորդ տարի նՆյու Յորքում անցկացվող Միջազգային սյուրռեալիստական ցուցահանդեսին:[68]

Իր կարիերայի ավելի ուշ շրջանում նրա գործունեությունը չի սահմանափակվում միայն նկարչությամբ, այլ ներառում է շատ այլ անսովոր և նոր ոլորտներ, ինչպես օրինակ՝ հրաձգություն:[69] Նրա հետագա աշխատանքների մեծ մասը պատկերում էին օպտիկակակն խաբկանքներ, բացասական տարածություն, տեսողական բառախաղեր և trompe l'œil (տեսողական խաբկանքներ) տեսողական հնարքներ: Նա նաև հարում է փուանթիլիզմին, մեծացնում կեստոննայանոց կետայի ցանցերը ( այդ տեխնիկան հետագայում իր աշխատանքներում օգտագործում է Ռոյ Լիխտենշտեյնը) և ստերիոսկոպիկ պատկերները:[70] Նա նաև արվեստագետներից առաջինն էր, որ օգտագործեց հոլոգրաֆիկան արվեստի մեջ:[71] Դալիի կյանքի ավելի ուշ շրջանում երիտասարդ նկարիչները, ինչպես օրինակ Էնդի Վարհոլը կարծում էր, որ Դալին մեծ ազդեցություն է ունեցել Փոփ մշակույթի վրա:[72]

Դալին նաև մեծ հետաքրքրություն է ցուցաբերել գիտության և մաթեմատիկայի հանդեպ: Այդ սերը դրսևորվել է իր՝ հատկապես 1950-ականների շատ կտավներում, ուր նկարված պատկերնարն ունեին ռնգեղջյուրի եղջյուրի ձև: Ըստ Դալիի ռնգեղջյուրի եղջյուրները նշանակում են երկնային երկրաչաությունը, քանի որ դրանք աճում են լոգարիթմական պարույրի նման: Նա ռնգեղջյուրները

Նա ռնգեղջյուրներն ասոցացնում էր մաքրաբարոյության և Կույս Մարիամի հետ:[73] Դալին նաև տարված էր ԴՆԹ-ով և թեսարակտով (քառաչափ խորանարդի հետ). քառաչափ խորանարդի գաղափարը ներկայացված է նրա Խաչելություն (Հիպերխորանարդի կառույցը) կտավում:

Լիգաթի իր արվեստանոցի մոտ գտնվող իր սենյակում Դալին տեղադրում է ապակե հատակ: Դալին այն օգտագործում էր իր տարածաչափական ուսումնասիրությունների համար՝ թե վերևից, թե ներքևից, և այդ հնարքով ստացված առարկաների պատկերները լայնորեն օգտագործում իր կտավներում:[70]:17–18, 172 Նա նաև հաճույք էր ստանում՝ այդ սենյակով իր տան և արվեստանոցի հյուրերին զվարճացնելուց: Իր նկարներից շատերում Դալին օգտագործում էր անամորֆոզներ՝ էքսցենտրիկ և չափազանցված տեսակետ, որ անճանաչելիության աստիճան խեղաթյուրում է առարկաները, սակայն շեղման որոշակի դիտակետից նայելիս առարկայի պատկերը երևում է առանց խեղաթյուրման: Նա այս մեթոդն օգտագործում էր՝ անընդհատ աչքի առաջ գտնվող «գաղտնի» կամ «անթույլատրելի» պատկերները տեսադաշտից թաքցնելու համար:[70]:20–25

Դալիի կյանքի հետպատերազմյան շրջանը (Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո) բնորոշվում է տեխնիկական վիրտուոզությամբ և օպտիկական ազդեցությունների, գիտության և կրոնի հանդեպ մեծ հետաքրքրության առաջացմամբ: Նա դառնում է մոլի կաթոլիկ, և միևնույն ժամանակ մեծ ցնցում է ապրում

«ատոմային դարաշրջանի» մայրամուտի Հիրոսիմայի պայթյունով: Դալին այս շրջանն անվանեց «միջուկային մսիտիցիզմ»: Իր Պորտ Լիգաթի աստվածամայրը (առաջին տարբերակը՝ 1949 թ.) և Հիպերխորանարդի կառույցը (1954) կտավներում, Դալին փորձում է սինթեզել քրիստոնեական պատկերագրությունը և միջուկային ֆիզիկայից ոգեշնչված նյութական օտարումը:[74] Նրա Միջուկային միստիցիզմ շարքը ներառում է այնպիսի հայտնի գործեր, ինչպես La Gare de Perpignan (Պերպինյան երկաթուղային կայարան) (1965) և The Hallucinogenic Toreador (Հալյուցինոգեն Թորեադոր) (1968–70).

1960 2-ին Դալին սկսում է աշխատել իր ծննդավայր Ֆիգերասի Թատրոն և թանգարանում: Դա իր ամենախոշոր ինքնուրույն նախագիծն էր և բացումից հետո 1974 թ.-ին նրա միտքն ու էներգիան գրեթե ամբողջապես կենտրոնացած էին այդ ուղղության վրա: Մինչև 1980-ականների կեսը նա շարունակում էր աշխատել և հավելումներ կատարել այդ աշխատանքի վրա:[75][76]

Դալին շարունակում էր փորձարկել իր հանրային ինքնագովազդումը և իր իր գիտակցորեն դրսևորվող աղաղակող էպատաժային վարքագիծը: Իր 1962թ.-ի գիրքը Սալվադոր Դալիի աշխարհը գիրքը գովազդելու համար նա Մանհեթընի գրախանութներից մեկն է գալիս մահճակալով, միացված մի սարքավորման, որ գրանցում էր իր աուղեղի ալիքները և արյան ճնշումը: Այս վիճակում նա մակագրում էր գրքերը և գրքի գնորդին տալիս նաև սարքի տատանումների թղթային գրանցման տարբերակը:[4]

1968 թ.-ին Դալին նկարում է հեռուստատեսային հումորային գովազդ Կաղապար:Illm շոկոլդաների համար:[77] Այդ գովազդի մեջ նա ֆրանսերեն ասում է "Je suis fou du chocolat Lanvin!" («Ես գժվում եմ Լանվեն շոկոլադի համար»), այնինչ դրանից մի փոքր անգամ կծելիս՝ նրա մկանները կծկվում էին, աչքերը ճակատն էին թռնում և բեղերը ցցվում էին:[78] 1968թ.-ին էքստրավագանդ նկարչի նրա կերպարը նաև օգտագործվում է Բրենիֆ միջազգային ավիաընկերության քարոզարշավում («Եթե ունես, ուրեմն ցույց տուր բոլորին»):[79]

1969 թ.-ին նրա նախագծում է Չուպա Չուպսի լոգոն,[80][81] ինչպես նաև աշխատում է 1969 թ.-ի Եվրատեսիլ երգի մրցույթի գովազդային արշավի դիզայնը և ստեղծում Մադրիդի Teatro Real-ի մոտ պատվանդանին կանգնեցված մեծ մետաղական քանդակը:[82][83]

2007 թ.-ի հունիսի 3-ին Channel 4 (4-րդ ալիք )հեռարձակված Կեղտոտ Դալին. գաղտնի կողմերի բացահայտում հեռուստածրագրում արվեստների քննադատ Բրայան Սյուելը պատմում է 1960-ականների վերջերին իր և Դալիի ծանոթության մասին, որի ժամանակ Դալի պահանջով նա պառկել էր Քրիստոսի արձանի անութների տակ պտղի դիրքով, առանց ներքնազգեստի Դալիի համար ինքնաբավարարմամբ էր զբաղվում, մինչ վերջինս ձևացնում էր, թե լուսանկարում է, այնինչ ինքն էլ ձեռքերը տաբատի մեջ էր խոթել:[84][85]

Կյանքի վերջին տարիներն ու մահը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Church of Sant Pere in Figueres, site of Dalí's baptism, first communion, and funeral
Dalí's crypt at the Dalí Theatre and Museum in Figueres displays his name and preferred title

1968 թ.-ին Դալին Գալայի համար գնում է Փուբոլի դղյակ և արդեն 1971 թ.-ից Գալան արդեն միայնակ էր գնում այնտեղ: Դալիին ինքը ասել է, որ համաձայնել է չգնալ այնտեղ առանց կնոջ գրավոր համաձայնության:[36] Իր երկարամյա մուսայից օտարացման և լքվելու վախը նրա մոտ նյարդայնություն և առողջական խաթարումների պատճառ են դառնում:[4]

1980 թ.ին 76-ամյա Դալիի առողջությունը կտրուկ վաթթարացավ: Փարկինոսոնի նման ինչ-որ հիվանդության հետևանքով նրա աջ ձեռքը ուժգին ցնցվում էր: Նշվում է, որ րա գրեթե զառամյալ կինը նրան հատուկ դոզաներով ինչ-որ անհասկանալի դեղամիջոց պարունակող կոկտեյլ էր տալիս, որը քայքայում է նյարդային համակարգը և որն էլ պատճառ դարձավ նրա արվեստագետի տաղանդի անժամանակ ավարտի պատճառ:[14]

1982 թ.-ին Խուան Կառլոս թագավորը Դալիին շնորհում է Marqués de Dalí de Púbol-ի (Փուբոլի մարքիզ) տիտղոս:[86][87] Marquis of Dalí de Púbol-ն այսուհետ Իսպանիայի ազնվականության մեջ վերագրվում էր Փուբոլին, ուր նա ապրում էր: Տիտղոսը սկզբում ժառանգական էր, սակայն Դալիի խնդրանքով պահպանվեց միայն այդ տարի՝ 1983թ.-ին:[86]

Գալան մահանում է 1982 թ.-ի հունիսի 10-ին, 87 տարեկան հասակում: Գալայի մահվանից հետո Դալին կորցրեց կյանքի հանդեպ իր ողջ հետաքրքրությունը: Նա ինքնակամ ջրազրկում է իր օրգանիզմը՝ հավանաբար որպես ինքնասպանության փորձ: Նաև կա տեղեկություն, որ նա փորձել է իրեն դնել անաբիոզի վիճակի մեջ, քքանի որ կարդացել էր, որ որոշ միկրոօրգանիզմներ նույնպես ապրում են այդպես:[88] Նա ֆիգերասից տեղափոխվում է Փուբոլի դղյակ, որը հետագայում դառնում է նրա մահվան և գերեզմանի վայրը:[4][36]

1983 թ.-ի մայիսին Դալին ներկայացնում է իր նոր և վերջին կտավը՝ Ծիծեռնակի պոչը: Այդ նկարի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել Ռենե Ֆոմի մաթեատիկական աղետների տեսությունը:

1984թ.-ին անհասկանալի հանգամանքներում նրա նրջասենյակում հրդեհ բռնկվեց:[89] Հավանաբար Դալին այդպիսով ինքնասպանության փորձ է արել կամ էլ հրդեհը պարզապես նրա անուշադրության հետևանքն է եղել: Դալիին փրկում է իր ընկեր և աշխատակից Ռոբերտ Դեշարնը.[90] նա վերադառնում է Ֆիգերաս, ուր նրա ընկերների, հովանավորների և երիտասարդ արտիստների մի մեծ խումբ անում է ամեն ինչ՝ Դալիի կյանքի վերջին տարիները Թատրոն-թանգարանում հարմարավետ և հանգիստ դարձնելու համար:

Կան կարծիքներ, որ Դալիի «հովանավորները» ստիպելTեն նրան ստորագրել դատարկ կտավներ, որոնց վրա նկարված պատկերները հետագայում՝ նրա մահվանից հետո վաճառվում էին որպես օրիգինալ:[91] Մյուս վարկածի համաձայն՝ սկսած 1965 թ.-ից մինչև մահը նա ինքնակամ վաճառել է իր ստորագրությամբ մոտ 50,000 դատարկ կտավ:[4] Դրա պատճառով էլ արվեստի գործերի դիլլերները ստիպված են նախապես տարբերակել Դալիի ուշ շրջանի գործերը:[92]

1988 թ.-ի նոյեմբերին սրտի անբավարարվածությամբ տեղափոխեցին հիվանդանոց, իսկ նախկինում տեղադրվել էր սրտի ռիթմավար (կարդիոստիմուլյատոր):1988 թ.-ի դեկտեմբերի 5-ին նրան այցելում է Խուան Կարլոս թագավորը, որ միշտ Դալիի նվիրված երկրպագում է եղել:[93] Դալին թագավորին է տալիս իր կտավներից մեկը՝ Եվրոպայի տերը, որը դարձավ Դալիի վերջին գործը:

1989 թ.-ի հունվարի սկզբերին Դալին վերառանում է Teatro-Museo (Թատրոն-թանգարան) և վերջին անգամ հայտնվում հասարակության մեջ: Նրան անվասայլակով տանում են սենյակ, որտեղ մամուլի և հեռուստատեսության ներկայացուցիչների առջև ասաց.

Եթե հանճար ես, իրավունք ունես մահանալու, քանի որ մենք կարևոր ենք մարդկության զարգացման համար:[94][95]

1989 թ.-ի հունվարի 23-ի առավոտյան 84-ամյա Դալին մահանու է սրտի անբավարավածությունից, իսկ սենյակում նվագում էր իր սրելի Տրիստան և Իզոլդասկավառակը: Նրան թաղում են Ֆիգերասի Թատրոն-թանգարանի բեմի տակ՝ դամբարանում: Այն գտնվում է Sant Pere եկեղեցու դիմացի փողոցին, ուր նա առաջին անգամ մկրտվել է, ստացել իր առաջին հաղորդությունը, և թաղվել, և որը գտնվում է իր հայրական տնից ընդամենը 0.45 կմ[convert: %s]%s հեռավորության վրա:[96]

Գալա - Սալվադոր Դալի հիմնադրամը ծառայում է որպես իր պաշտոնական առաձնատուն: [97] Գալա - Սալվադոր Դալի հիմնադրամի ԱՄՆ-ի հեղինակային իրավունքի պաշտպանության ներկայացուցիչն է Նկարիչների իրավունքներ պաշտպանության կազմակերպությունը:[98]

Արտաշիրիմում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2017 թ.-ի հունիսի 26-ին Մադրիդի դատավորը պահանջում է Դալիի մարմնի արտաշիրիմումը գենետիկ փորձաքննության համար նմուշներ վերցնելու նպատակով:[99] Մարիա Պիլար Աբել Մարտինեսը, որ ծնվել էր 1956 թ.-ին և Ֆիգերասում, Ջիրոնայում աշխատում էր որպես հոգեբան և տարո քարտերով գուշակ[100], պնդում էր, որ իր մայրը, ով Դալիի սպասուհին էր, 1955 թ.-ին սիրային կապի մեջ էր եղել նրա հետ: Օրիորդ Աբելը պնդում էր, որ մայրը պատել է իրեն, որ Դալին իր հայրն է: Այդ սիրային կապի ժամանակ, Դալին ամուսնացած էր Գալայի հետ:[101] Արտաշիրիմումը կատարվեց հուլիսի 20-ի երեկոյան և վերցվեց ԴՆԹ-ի փորձանմուշ:[102] Չորեքշաբթի 2017 թ.-ի սեպտեմբերի 6-ն Դալի հիմնադրամը հայտարարեց, որ թեստի արդյունքները հաստատում են, որ Դալին և Մարտինեսը արյունակցական կապ չունեն:[103][104] Fundación Gala Salvador Dalí (Գալա - Սալվադոր Դալի հիմնադրամ)- մենեջեր Խուան Մանուել Սևիլիանոն արտաշիրիմումը համարում էր անհարկի:[105]

Սիմվոլիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դալին իր աշխատանքներում լայնորեն օգտագործել է սիմվոլիզմ: Այսպես օրինակ «հալվող ժամացույց»-ի պատկերը, որ առաջին անգամ երևում է Հիշողության ճնշումներում, խորհրդանշում է Էնշտեյնի այն թեորիան, որ ժամանակը հարաբերական է և ոչ կայուն:[38] Ժամացույցների աշխատելու այս տարբերակը Դալիի մոտ առաջացել է, երբ օգոստոսյան մի շոգ օր դիտում էր Քամեմբերթ պանրի հալվող կտորին:[106]

Դալիի աշխատանքների մյուս հաճախահանդեպ պատկերը փիղն է: Այդ պատկերն առաջին անգամ հայտնվել է Դալիի 1944 թ.-ի կտավում՝ արթնանալուց մեկ վայրկյան առաջ նռան շուրջը մեղվի թռիչքով պայմանավորված երազ: Փղերի գաղափարը Դալիի մոտ ծագել է Ջիան Լորենցո Բերնինիի Հռոմում գտնվող քանդակից, որը պատկերում էր մի հնագույն քանդակ բռնած փիղ՝[107] «երկար, խաչված, գրեթե անտեսանելի ցանկուսության ոտքերով»[108] և մեջքերին դրված քանդակներով: Իրենց փխրուն ոտքերի վրա այդքան կրելով հսկայական բեռներ և այդ ամենը համեմված ֆալիական գույներով՝ ստեղծում են վերացական իրականության զգացողություն: «Փիղը խորհրդանշում է տարածության խեղաթյուրումը»,- ասվում է կատարված հետազոտություններից մեկում,- «Դրանց բարակ ոտքերը հակադրվում են կառուցվածքի անկշռությյան գաղափարի հետ»:[108] «Ես այնպիսի կտավներ եմ նկարում, որոնք ինձ ստիպում են մեռնել երջանկությունից. ես ստեղծում եմ դրանք լրիվ բնական ճանապարհով՝ անգամ չմտածելով էսթետիկայի մասին, ես ստաղծում են այն, ինչ ինձ ներշչում է խորը զգացմունքներով և ես փորձում են անկեղծ լինել իմ նկարներում».Սալվադոր Դալի, Salvador Dalí, Դոուն Էդեսում, Դալին և Սյուրռեալիզմը:

Ձուն նույնպես տարածված դալիական պատկեր է: Նա ձուն ներկայացնում է որպես սաղմնային և ներարգանդային կառուցվածք, որը խորհրդանշում է հույսը և սերը:[109] Այս խորհրդանիշը պատկերված է Մեծն ձեռնաշարժը ևՆարգիզի մետամորֆոզը կտավներում: Նարգիզի մետամորֆոոզը նաև մահվան և քարացան խորհրդաանիշն է: Պորտ Լիգաթում գտնվող Դալի առանձնատան տարբեր հատվածներում, ինչպես նաև Ֆիգերասում գտնվող Դալի թատրոն-թանգարանում կային ձվերի հսկայական քանդակներ:[110]

Նրա գործերում շատ են տարբեր տեսակի կենդանիները. մրջյունները խորհրդանշում են մահը, անկումը և անվերահսկելի սեռական ցանկությունը, օձը կապված է մարդու գլխուղեղի հետ (Զիգմունդ Ֆրոյդի հետ իրենց առաջին հանդիպման ժամանակ Ֆրոյդի տան բակում նա տեսնում է օձ), իսկ մորեխները վատնումի և վախի խորհրդանիշն են:[109]

Դալին և իր հայրը սիրում էին ուտել Քադեքեի մոտակա ծովից թարմ բռնված ծովաոզնիներ: Ծովաոզնիների տրամագծային համաչափությունը հրապուրում էր Դալիին և հետագայում նա այդ կառուցվածքն օգտագործում է իր կտավներից շատերում: Իր գործերում հանդիպում են նաև այլ ուտելիքներ:[111]

Գիտություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գիտության հետ Դալիի առնչության մասին խոսելիս, պետք է նշել նրա մեծ հետաքրքրվածությունը պարադիգմայի փոփոխականի հանդեպ, որը 20-րդ դարում քվանտային մեխանիզմների ստեղծաման հիմքն է եղել: Ոգեշնչվելով Ուորներ Էյզենբերգի անորոշության սկզբունքից՝ 1958-ին իր "Anti-Matter Manifesto"-ում («Հակամարմինների տեսություն») գրում է. «Սյուրռեալիստ լինելուս շրջանում ուզում էի ստեղծել ներքին աշխարհի և իմ հայր Ֆրոյդի աշխարհի պատկերագրությունը: Այսօր արտաքին աշխարհը և ֆիզիկայինը միավորվել են մեկի մեջ՝ ստեղծելով հոգեբանության համընդհանուր աշխարհ: Այսօր իմ հայրը բժիշկ Այզենբերգն է»:[112]


Այս առումով Հիշողության ճնշման ոչնչացումը, որը ստեղծվել է 1954 թ.-ին՝ հղում անելով նկաչի հիշողության ճնշումները aև մատնանշելով այն փաստը, որ նկարի հատվածայնությունը և ցրվածությունը ամբողջացնում են նոր գիտության մասի Դալիի ունեցած պատկերաումները:[112]

Գործունեությունը կերպարվեստից դուրս

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դալին բազմակողմանի արվեստագետ էր: Նրա ամենահայտնի գործերի շարքին են դասվում քանդակները և այլ առարկաներ, բացի այդ քիչ չէ եղել նրա ներգրավվածությունը թատրոնում, նորաձևության, լուսանկարչության մեջ, ինչպես նաև այլ ոլորտներում:

Քանդակները և այլ առարկաներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ի պատիվ Նյուտոնի (1985), բրոնզե, մուգ ծածկույթվ: UOB Plaza, Սինգապուր: Դալիի քանդակն ի պատիվ Իսահակ Նյուտոնի՝ բաց իրանով և կախված սրտով, ինչը խորհրդանշում է նրաբաց և մաքուր սիրտ ունենալը, և բաց գլուխ, որն էլ խորհրդանշում է լայն մտահորիզոնը:[փա՞ստ]

Սյուրռեալիստական շարժման ամենահայտնի նմուշներն են Լոբսթեր հեռախոսը և Մեյ Ուեսթ շրթունքների նման բազմոց կտավները, որոնք Դալին նկարել է համապատասխանաբար 1936 և 1937 թթ.-ին: Սյուրռեալիստ նկարիչ և մեկենաս Էդվարդ Ջեյմսը հովանավորել է Դալիի այս երկու նկարները: Ջեյմը Աևմտյան Սասեքս շրջանի Արևմտյան Դին գյուղում մի մեծ անգլիական առաձնատուն էր ստացել որպես ժառանգություն, երբ դեռ ընդամենը հինգ տարեկան էր և արդեն 1930-ականներին նա սյուրռեալիստների ամենակատաղի պաշտպաններից էր:[113] «Լոբսթերները և հեռախոսները Դալիի համար ունեի մեծ սեքսուալ կապ»,գրված է Թեյթ պատկերասրահի Լոբսթեր հեռախոսը նկարի ցուցատախտակի վրա, «ցև նա նաև շատ մոտ կապ էր տեսնում ուտելիքի և սեքսի միջև»:[114] Հեռախոսը աշխատող էր և Ջեյմսը Դալիից գնեց դրանից չորս հատ՝ փոխարինելու իր տան հեռախոսները: Դրանից մեկը պահվում է Թեյթ պատկերասրահում, երկրորդը՝ Ֆրանկֆուրտի Հեռախոսների գերմանական թանգարանում, երրորդը Էդվարդ Ջեյմս հիմնադրամի սեփականությունն է և վերջինը՝ չորրորդը, տնվում է Ավստրալիայի ազգային ատկերասրահում:[113]

Փայտից և ատլասից Մեյ Ուեսթ շրթունքների նման բազմոցի դիզայնը արվել էրդերասանուհի Մեյ Ուեսթի շրթունքների օրինակով, որի Դալին համարում էր հրապուրիչ կին:[35] Ուեսթի կերպարը Դալին օգտագործել է նաև իր մեկ այլ՝ 1935 թ.-ին նկարված Մեյ Ուեսթի դիմագծերը նկարում: Մեյ Ուեսթ շրթունքների նման բազմոցը ներկայումս գտնվում է Անգլիայի Բրայթըն և Հով թանգարանում:

1941-ից 1970 թթ.-ը Դալին ստեղծում է 39 կտորից բաղկացած զարդերի հավաքածու, դրանցից շատ կտորներ բարդ կառուցվածք ունեն, իսկ որոշները կազմված են շարժվող մասերից: Ամենահայտնի հավաքածուն այդ շարքից Արքայական սիրտն է, որը պատված է 46 ռուբիններով, 42 ադամանդներով և 4 four զմրուխտներով: Արքայական սիրտը պատրաստված է այնպես, որ ասես ներսի հատվածը «զարկում է» իրական սրտի նման: Դալին ինքը դրա մասին ասել է. «Առանց հանդիսատեսի, առանց իրենցով հիացող հանդիսատեսի այս զարդերը չէի կարողանա իրագործել այն առաքելությունը որի համար ստեղծվել են: Այդպիսով դիտողն այս դեպքում զարդն ամբողջացնողն է»:[115] «Dalí – Joies»-ի («Դալիի զարդերը») հավաքածուն գտնվում է Իսպանիայում, Կատալոնիա շրջանի Ֆիգերաս քաղաքի Դալիի Թատրոն-թանգարանում:

1970-ականներին Դալին հեղաշրջեց կիրառական արվեստը՝ Թիմո Սարպանևայի սեղանի սպասքի Suomi հավաքածուն զարդարելով that Dalí decorated for the German Rosenthal porcelain maker's "Studio Linie".[116]

A sundial painted by Dali, 27 Rue Saint-Jacques, Paris

Թատրոն և կինո

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

In theatre, Dalí constructed the scenery for Federico García Lorca's 1927 romantic play Mariana Pineda.[117] For Bacchanale (1939), a ballet based on and set to the music of Richard Wagner's 1845 opera Tannhäuser, Dalí provided both the set design and the libretto.[118] Bacchanale was followed by set designs for Labyrinth in 1941 and The Three-Cornered Hat in 1949.[119]

Dalí became intensely interested in film when he was young, going to the theatre most Sundays. He was part of the era where silent films were being viewed and drawing on the medium of film became popular. He believed there were two dimensions to the theories of film and cinema: "things themselves", the facts that are presented in the world of the camera; and "photographic imagination", the way the camera shows the picture and how creative or imaginative it looks.[120] Dalí was active in front of and behind the scenes in the film world.

He is credited as co-creator of Luis Buñuel's surrealist film Un Chien Andalou, a 17-minute French art film co-written with Luis Buñuel that is widely remembered for its graphic opening scene simulating the slashing of a human eyeball with a razor. In Un Chien Andalou, surreal imagery and irrational discontinuities in time and space produce a dreamlike quality.[121] The second film he produced with Buñuel was entitled L'Age d'Or, and it was performed at Studio 28 in Paris in 1930. L'Age d'Or was "banned for years after fascist and anti-Semitic groups staged a stink bomb and ink-throwing riot in the Paris theater where it was shown".[122]

Both of these films, Un Chien Andalou and L'Age d'Or, have had a tremendous impact on the independent surrealist film movement. "If Un Chien Andalou stands as the supreme record of Surrealism's adventures into the realm of the unconscious, then L'Âge d'Or is perhaps the most trenchant and implacable expression of its revolutionary intent".[123]

Dalí worked with other famous filmmakers, such as Alfred Hitchcock. The most well-known of his film projects is probably the dream sequence in Hitchcock's Spellbound, which delves into themes of psychoanalysis. Hitchcock needed a dreamlike quality to his film, which dealt with the idea that a repressed experience can directly trigger a neurosis, and he knew that Dalí's work would help create the atmosphere he wanted in his film.

Dalí also worked with Walt Disney on the short film production Destino. Completed in 2003 by Baker Bloodworth and Walt's nephew Roy E. Disney, it contains dreamlike images of strange figures flying and walking about. It is based on Mexican songwriter Armando Dominguez' song "Destino". When Disney hired Dalí to help produce the film in 1946, they were not prepared for the quantity of work that lay ahead. For eight months, they worked on it continuously, until their efforts had to stop when they realized they were in financial trouble. However, it was eventually finished 48 years later, and shown in various film festivals. The film consists of Dalí's artwork interacting with Disney's character animation.

In 1960 Dalí and the photographer Philippe Halsman made a documentary video called Chaos and Creation, that showed him creating a painting.[124]

Dalí completed only one other film in his lifetime, Impressions of Upper Mongolia (1975), in which he narrated a story about an expedition in search of giant hallucinogenic mushrooms. The imagery was based on microscopic uric acid stains on the brass band of a ballpoint pen on which Dalí had been urinating for several weeks.[125]

In the mid-1970s, film director Alejandro Jodorowsky cast Dali in the role of the Padishah Emperor in a production of Dune, based on the novel by Frank Herbert. According to the 2013 documentary on the film, Jodorowsky's Dune, Jodorowsky met Dali in the King Cole Bar in the St. Regis hotel in Manhattan to discuss the role. Dali expressed interest in the film but required as a condition of appearing that he be made the highest-paid actor in Hollywood. Jodorowsky accordingly cast Dali as the emperor, but he planned to cut Dali's screen time to mere minutes, promising he be the highest-paid actor on a per minute basis. The film was ultimately never made.[126]

In the year 1927, Dali began to write the libretto for an opera, which he called Être Dieu (To Be God). He wrote this together with Federico Garcia Lorca one afternoon in the Café Regina Victoria in Madrid. In 1974, for a recording in Paris, the opera was adapted by the Spanish writer Manuel Vazquez Montalban, who wrote the libretto, while the music was created by Igor Wakhevitch. During the recording, however, Dali refused to follow the text written by Montalban, and instead, began to improvise in the belief that “Salvador Dali never repeats himself.”

Նորաձևությունև լուսանկարչություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Dali Atomicus, photo by Philippe Halsman (1948), shown before support wires were removed from the image

Dalí built a repertoire in the fashion and photography businesses as well. His cooperation with Italian fashion designer Elsa Schiaparelli was well-known, when Dalí was commissioned to produce a white dress with a lobster print. Other designs Dalí made for her include a shoe-shaped hat, and a pink belt with lips for a buckle. He was also involved in creating textile designs and perfume bottles. In 1950, Dalí created a special "costume for the year 2045" with Christian Dior.[118]

Photographers with whom he collaborated include Man Ray, Brassaï, Cecil Beaton, and Philippe Halsman. With Man Ray and Brassaï, Dalí photographed nature; with the others, he explored a range of obscure topics, including (with Halsman) the Dalí Atomica series (1948) – inspired by his painting Leda Atomica  – which in one photograph depicts "a painter's easel, three cats, a bucket of water, and Dalí himself floating in the air."[118]

One of Dalí's most unorthodox artistic creations may have been an entire persona, in addition to his own. At a French nightclub in 1965, Dalí met Amanda Lear, a fashion model then known as Peki D'Oslo.[127] Lear became his protégée and muse,[127] later writing about their affair in her authorized biography My Life With Dalí (1986).[128] Transfixed by the mannish, larger-than-life Lear, Dalí masterminded her successful transition from modeling to the music world, advising her on self-presentation and helping spin mysterious stories about her origin as she took the disco-art scene by storm. According to Lear, she and Dalí were united in a "spiritual marriage" on a deserted mountaintop.[127] She was referred to as Dalí's "Frankenstein",[129] and some observers believed Lear's assumed name was a pun on the French phrase "L'Amant Dalí", or "Lover of Dalí". Lear took the place of an earlier muse, Ultra Violet (Isabelle Collin Dufresne), who had left Dalí's side to join The Factory of Andy Warhol.[130]

Both former apprentices would go on to successfully promote their own careers in the arts. On April 10, 2005, they joined a panel discussion "Reminiscences of Dalí: A Conversation with Friends of the Artist" as part of a symposium "The Dalí Renaissance" for a major retrospective Dalí show at the Philadelphia Museum of Art.[131] Their conversation is recorded in the 236-page exhibition catalog The Dalí Renaissance: New Perspectives on His Life and Art after 1940.[132]

Ճարտարապետություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Dalí Theatre and Museum in Figueres also holds the crypt where Dalí is buried

Architectural achievements include his Port Lligat house near Cadaqués, as well as his Theatre and Museum in Figueres. A major work outside of Spain was the temporary Dream of Venus surrealist pavilion at the 1939 New York World's Fair, which contained within it a number of unusual sculptures and statues, including live performers posing as statues.[59]

Գրական գործեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Under the encouragement of poet Federico García Lorca, Dalí attempted an approach to a literary career through the means of the "pure novel". In his only novel Hidden Faces (1944), Dalí describes, in vividly visual terms, the intrigues and love affairs of a group of dazzling, eccentric aristocrats who, with their luxurious and extravagant lifestyle, symbolize the decadence of the 1930s. The Comte de Grandsailles and Solange de Cléda pursue an awkward love affair, but property transactions, interwar political turmoil, the French Resistance, his marriage to another woman and her responsibilities as a landowner and businesswoman drive them apart. It is variously set in Paris, rural France, Casablanca in North Africa and Palm Springs in the United States. Secondary characters include aging widow Barbara Rogers, her bisexual daughter Veronica, Veronica's sometime female lover Betka, and Baba, a disfigured US fighter pilot. The novel concludes at the end of the Second World War, with Solange dying before Grandsailles can return to his former property and reunite with her.[133] The novel was written in New York, and translated by Haakon Chevalier.

His other, nonfictional literary works include The Secret Life of Salvador Dalí (1942), Diary of a Genius (1952–63), and Oui: The Paranoid-Critical Revolution (1927–33).

Գրաֆիկական արվեստ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

The artist worked extensively in the graphic arts, producing many etchings and lithographs. While his early work in printmaking is equal in quality to his important paintings, as he grew older he would sell the rights to images but not be involved in the print production itself. In addition, a large number of fakes were produced in the 1980s and 1990s, thus further confusing the Dalí print market.[92]

Քաղաքականություն և անհատականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Dalí in the 1960s sporting his characteristic flamboyant moustache. Photographed holding his pet ocelot

Dalí's politics played a significant role in his emergence as an artist. In his youth, he embraced both anarchism and communism,[134] though his writings tell anecdotes of making radical political statements more to shock listeners than from any deep conviction. This was in keeping with Dalí's allegiance to the Dada movement.[26][135]

As he grew older his political allegiances changed, especially as the Surrealist movement went through transformations under the leadership of the Trotskyist writer André Breton, who is said to have called Dalí in for questioning on his politics. In his 1970 book Dalí by Dalí, Dalí declared himself to be both an anarchist and monarchist.[136]

With the outbreak of the Spanish Civil War (1936–1939), Dalí fled from the fighting and refused to align himself with any group. He did the same during World War II (1939–1945), for which he was heavily criticized; George Orwell accused him of "scuttling off like a rat as soon as France is in danger" after Dalí had prospered in France during the pre-war years. "When the European War approaches he has one preoccupation only: how to find a place which has good cookery and from which he can make a quick bolt if danger comes too near", Orwell observed.[137] In a notable 1944 review of Dalí's autobiography, Orwell wrote, "One ought to be able to hold in one's head simultaneously the two facts that Dalí is a good draughtsman and a disgusting human being".[137]

After his return to Catalonia post World War II, Dalí moved closer to the authoritarian regime of Francisco Franco. Some of Dalí's statements were supportive, congratulating Franco for his actions aimed "at clearing Spain of destructive forces".[135] Dalí, having returned to the Catholic faith and becoming increasingly religious as time went on, may have been referring to the Republican atrocities during the Spanish Civil War.[138][139] Dalí sent telegrams to Franco, praising him for signing death warrants for prisoners.[135] He even met Franco personally,[140] and painted a portrait of Franco's granddaughter.[141]

He also once sent a telegram praising the Conducător, Romanian Communist leader Nicolae Ceauşescu, for his adoption of a scepter as part of his regalia. The Romanian daily newspaper Scînteia published it, without suspecting its mocking aspect.[142] One of Dalí's few possible bits of open disobedience was his continued praise of Federico García Lorca even in the years when Lorca's works were banned.[25]Կաղապար:Failed verification

Dalí, a colorful and imposing presence with his ever–present long cape, walking stick, haughty expression, and upturned waxed moustache, was famous for having said that "every morning upon awakening, I experience a supreme pleasure: that of being Salvador Dalí".[143] In the 1960s, he gave the actress Mia Farrow a dead mouse in a bottle, hand-painted, which her mother, actress Maureen O'Sullivan, demanded be removed from her house.[144]

Dali's religious views were a matter of interest. In interviews Dali revealed his mysticism. In his later years, while still remaining a Roman Catholic, Dalí also claimed to be an agnostic.[145] In his 1942 autobiography The Secret Life of Salvador Dali, he sums up his life story with an impassioned defense of the Catholic Church and religion in general. In one passage he states "I believe, above all, in the real and unfathomable force of the philosophic Catholicism of France and in that of the militant Catholicism of Spain."[146] Dali also had great respect for the Jesuit priest and philosopher Teilhard de Chardin[147] and was fascinated by his Omega Point theory (a theory wherein the universe evolves towards an ultimate state of complexity and spiritual consciousness).[148] Dali's 1959 painting The Ecumenical Council is said to represent the "interconnectedness" of the Omega Point.[149]

Dalí frequently traveled with his pet ocelot Babou, even bringing it aboard the luxury ocean liner SS France.[150] He was also known to avoid paying tabs at restaurants by drawing on the checks he wrote. His theory was the restaurant would never want to cash such a valuable piece of art, and he was usually correct.[151]

Besides visual puns, Dalí shared in the surrealist delight in verbal puns, obscure allusions, and word games. He often spoke in a bizarre combination of French, Spanish, Catalan, and English which was sometimes amusing as well as arcane.

When interviewed by Mike Wallace on his 60 Minutes television show, Dalí kept referring to himself in the third person, as the "Divino Dalí" (Divine Dalí), and told the startled Wallace matter-of-factly that he did not believe in his death.[152] On January 27, 1957, he was the mystery guest on the US panel show What's My Line? and signed the chalkboard with thick white paint.[153] His answers were misleading and prompted guidance from host John Daly.[154][155]

Dali appeared in public on a number of occasions with an anteater, notably on a lead in Paris in 1969 and on The Dick Cavett Show on March 6, 1970 when he carried a small anteater on-stage. On the show, he surprised fellow guest Lillian Gish by flinging the anteater onto her lap.[156]

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

In Carlos Lozano's biography, Sex, Surrealism, Dalí, and Me, produced with the collaboration of Clifford Thurlow, Lozano makes it clear that Dalí never stopped being a surrealist. As Dalí said of himself: "the only difference between me and the surrealists is that I am a surrealist".[60]

Salvador Dalí has been cited as a major inspiration by many modern artists, such as Damien Hirst, Jeff Koons, and most other modern surrealists. Salvador Dalí's manic expression and famous moustache have made him something of a cultural icon for the bizarre and surreal. He has been portrayed on film by Robert Pattinson in Little Ashes (2008), and by Adrien Brody in Midnight in Paris (2011). He was also parodied in a series of painting skits on Captain Kangaroo as "Salvador Silly" (played by Cosmo Allegretti) and in a Sesame Street muppet skit as "Salvador Dada" (an orange gold Anything Muppet performed by Jim Henson).

The Salvador Dalí Desert in Bolivia and the Dali crater on the planet Mercury are named for him.


Պատիվներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտրյալ աշխտանքների ցուցակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ List of works by Salvador Dalí

Dalí produced over 1,500 paintings in his career[160] in addition to producing illustrations for books, lithographs, designs for theatre sets and costumes, a great number of drawings, dozens of sculptures, and various other projects, including an animated short film for Disney. He also collaborated with director Jack Bond in 1965, creating a movie titled Dalí in New York. Below is a chronological sample of important and representative work, as well as some notes on what Dalí did in particular years.[2]

Դալիի թանգարանները և ժամանակավոր ցուցահանդեսներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայիս

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նախկին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Dalí Universe – Venice, Italy (permanently closed)
  • Rikers Island jail – New York City, the unlikeliest venue for Dalí's work. A sketch of the Crucifixion that he donated to the jail in 1965 hung in the inmate dining room for 16 years before it was moved to the prison lobby for safekeeping. The drawing was stolen from that location in March 2003 and has not been recovered.[161]

Ժամանակակից մեծամասշտաբ ցուցահանդեսներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Phelan, Joseph; The Salvador Dalí Show». Artcyclopedia.com. Վերցված է August 22, 2010-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 Dalí, Salvador. (2000) Dalí: 16 Art Stickers, Courier Dover Publications. 0-486-41074-9.
  3. ↑ Ian Gibson (1997). The Shameful Life of Salvador Dalí. W. W. Norton & Company. Gibson found out that "Dalí" (and its many variants) is an extremely common surname in Arab countries like Morocco, Tunisia, Algeria or Egypt. On the other hand, also according to Gibson, Dalí's mother's family, the Domènech of Barcelona, had Jewish roots.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 Meisler, Stanley (April 2005). «The Surreal World of Salvador Dalí». Smithsonian.com. Smithsonian Magazine. Վերցված է 2014-07-12-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 Gibson, Ian (1997) pp. 238–39
  6. ↑ Saladyga, Stephen Francis (2006). «The Mindset of Salvador Dalí». Lamplighter. Niagara University. Արխիվացված է օրիգինալից 6 September 2006-ին. Վերցված է 22 July 2006-ին.
  7. ↑ Birth certificate and «Dalí Biography». Dalí Museum. Dalí Museum. Վերցված է August 24, 2008-ին.
  8. ↑ «Google Maps».
  9. ↑ País, Ediciones El (February 14, 2008). «Dalí recupera su casa natal, que será un museo en 2010». El País. Վերցված է June 26, 2017-ին.
  10. ↑ Gibson, Ian (1997) pp. 6, 459, 633, 689
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 Llongueras, Lluís. (2004) Dalí, Ediciones B – Mexico. 84-666-1343-9.
  12. ↑ Gibson, Ian (1997) pp. 16, 82, 634, 644
  13. ↑ 13,0 13,1 Rojas, Carlos. Salvador Dalí, Or the Art of Spitting on Your Mother's Portrait, Penn State Press (1993). 0-271-00842-3.
  14. ↑ 14,0 14,1 Gibson, Ian (1997)
  15. ↑ Dalí, The Secret Life of Salvador Dalí, 1948, London: Vision Press, p. 33
  16. ↑ Salvador Dalí. SINA.com. Retrieved on July 31, 2006.
  17. ↑ Salvador Dalí biography on astrodatabank.com. Retrieved September 30, 2006.
  18. ↑ Dalí, Secret Life, p. 2
  19. ↑ «Dalí Biography 1904–1989 – Part Two». artelino.com. Արխիվացված է օրիգինալից 25 October 2006-ին. Վերցված է September 30, 2006-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  20. ↑ «Who was Salvador Dali?｜Collection｜Morohashi Museum of Modern Art». dali.jp. Վերցված է 2018-12-15-ին.
  21. ↑ Gibson, Ian (1997) p. 82
  22. ↑ Dalí, Secret Life, pp. 152–53
  23. ↑ As listed in his prison record of 1924, aged 20. However, his hairdresser and biographer, Luis Llongueras, stated Dalí was 1.74 metres (5 ft 8 1⁄2 in) tall.
  24. ↑ For more in-depth information about the Lorca-Dalí connection see Lorca-Dalí: el amor que no pudo ser and The Shameful Life of Salvador Dalí, both by Ian Gibson.
  25. ↑ 25,0 25,1 Bosquet, Alain, Conversations with Dalí, 1969. pp. 19–20. (PDF)
  26. ↑ 26,0 26,1 La dada fotogràfica, Gaseta de les Arts, n° 6, February 1929
  27. ↑ Fèlix Fanés, Salvador Dalí: The Construction of the Image, 1925-1930, Yale University Press, 2007, 0-300-09179-6
  28. ↑ Exposició Salvador Dalí, Galeries Dalmau, 14–28 November 1925, exhibition catalogue
  29. ↑ Elisenda Andrés Pàmies, Les Galeries Dalmau, un projecte de modernitat a la ciutat de Barcelona, 2012-13, Facultat d’Humanitats, Universitat Pompeu Fabra
  30. ↑ Exposició de Salvador Dalí, Galeries Dalmau, Passeig de Gràcia, 31 December 1926 – 14 January 1927, exhibition catalogue (other version)
  31. ↑ «Paintings Gallery No. 5». Dali-gallery.com. Արխիվացված է օրիգինալից 27 August 2010-ին. Վերցված է August 22, 2010-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  32. ↑ Hodge, Nicola, and Libby Anson. The A–Z of Art: The World's Greatest and Most Popular Artists and Their Works. California: Thunder Bay Press, 1996. Online citation.
  33. ↑ «Phelan, Joseph». Artcyclopedia.com. Վերցված է August 22, 2010-ին.
  34. ↑ Koller, Michael (January 2001). «Un Chien Andalou». Senses of Cinema (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 25 December 2010-ին. Վերցված է July 26, 2006-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 Shelley, Landry. "Dalí Wows Crowd in Philadelphia". Unbound (The College of New Jersey) Spring 2005. Retrieved on July 22, 2006.
  36. ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 «Gala Biography». Dalí. Gala-Salvador Dalí Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 26 June 2012-ին. Վերցված է 27 May 2012-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  37. ↑ Clocking in with Salvador Dalí: Salvador Dalí's Melting Watches (PDF) from the Salvador Dalí Museum. Retrieved on August 19, 2006.
  38. ↑ 38,0 38,1 Salvador Dalí, La Conquête de l'irrationnel (Paris: Éditions surréalistes, 1935), p. 25.
  39. ↑ Gibson, Ian (1997) p. 323
  40. ↑ Gibson, Ian (1997) p. 492
  41. ↑ Amengual, Margalida (14 December 2016). «An opera on the relationship between Salvador Dalí and Gala arrives at Barcelona's Liceu». Catalan News Agency (CNA). Intracatalònia, SA. Վերցված է 27 May 2012-ին.
  42. ↑ Current Biography 1940, pp. 219–20
  43. ↑ Luis Buñuel, My Last Sigh: The Autobiography of Luis Buñuel, Vintage 1984. 0-8166-4387-3
  44. ↑ Greeley, Robin Adèle (2006). Surrealism and the Spanish Civil War, Yale University Press. p. 81. 0-300-11295-5.
  45. ↑ Clements, Paul (2016). The Creative Underground : Art, Politics and Everyday Life. Taylor and Francis. ISBN 978-1-317-50128-2.
  46. ↑ Shanes, Eric (2012). The Life and Masterworks of Salvador Dalí. Parkstone. p. 53. 1-78042-879-0.
  47. ↑ Salvador Dalí, Louis Pauwels, Les passions selon Dalí, Denoël, 1968
  48. ↑ Pierre Ajame, La Double vie de Salvador Dali: récit, Éditions Ramsay, 1984, p. 125
  49. ↑ Jackaman, Rob. (1989) The Course of English Surrealist Poetry Since the 1930s, Edwin Mellen Press. 0-88946-932-6.
  50. ↑ Current Biography 1940, p. 219
  51. ↑ «Program Notes by Andy Ditzler (2005) and Deborah Solomon, Utopia Parkway: The Life of Joseph Cornell (New York: Farrar, Straus, and Giroux, 2003)». Andel.home.mindspring.com. Արխիվացված է օրիգինալից April 8, 2005-ին. Վերցված է August 22, 2010-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  52. ↑ «Salvador Dali Lobster Telephone». National Gallery of Australia. August 1994. Վերցված է 23 June 2017-ին.
  53. ↑ Salvador Dalí Exhibition, Exhibition Catalogue – February 16 through May 15, 2005
  54. ↑ Fischer, John. «Salvador Dali Exhibition». Philadelphia Museum of Art. Արխիվացված է օրիգինալից 7 July 2011-ին. Վերցված է 12 May 2014-ին.
  55. ↑ Bretell, Richard R. (1995). Impressionist paintings, drawings, and sculpture from the Wendy and Emery Reeves Collection. Dallas Museum of Art. ISBN 978-0-936227-15-3.
  56. ↑ «Salvador Dalí's Biography – Gala». salvador-dali.org. Salvador Dali Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից November 6, 2006-ին. Վերցված է February 14, 2015-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  57. ↑ Herbert, James D. (1998). Paris 1937. ISBN 978-0-8014-3494-5. Վերցված է February 14, 2015-ին.
  58. ↑ Cohen-Solal, Annie (2010). Leo and His Circle. ISBN 978-1-4000-4427-6. Վերցված է February 14, 2015-ին.
  59. ↑ 59,0 59,1 Schaffner, Ingrid, Photogr. by Eric Schaal (2002). Salvador Dalí's "Dream of Venus": the surrealist funhouse from the 1939 World's Fair (1. ed.). New York: Princeton Architectural Press. ISBN 978-1-56898-359-2.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  60. ↑ 60,0 60,1 Artcyclopedia: Salvador Dalí. Retrieved September 4, 2006.
  61. ↑ Coppens, Philip. «Salvador Dali: painting the fourth dimension». PhilipCoppins.com. Վերցված է 23 June 2017-ին.
  62. ↑ Schmalz, David. «A world-class Salvador Dali art collection comes to Monterey». Monterey County Weekly. Վերցված է 2016-06-06-ին.
  63. ↑ «Dali». Sousa Mendes Foundation. 20 June 1940. Արխիվացված է օրիգինալից 2 November 2013-ին. Վերցված է 12 May 2014-ին.
  64. ↑ 64,0 64,1 Descharnes, Robert and Nicolas. Salvador Dalí. New York: Konecky & Konecky, 1993. p. 35.
  65. ↑ Crowder, Bland (January 31, 2014). «¡Hola, Dalí!». Virginia Living. Cape Fear Publishing. Վերցված է June 27, 2016-ին.
  66. ↑ Luis Buñuel, My Last Sigh: The Autobiography of Luis Buñuel (Vintage, 1984) 0-8166-4387-3
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 Dalí's gift to exorcist uncovered Catholic News, October 14, 2005.
  68. ↑ Ignacio Javier López (es). The Old Age of William Tell (A study of Buñuel's Tristana). MLN 116 (2001): 295–314.
  69. ↑ BP Editor. «The Phantasmagoric Universe – Espace Dalí À Montmartre». Bonjour Paris (ֆրանսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 28 May 2006-ին. Վերցված է August 22, 2006-ին. {{cite web}}: |author= has generic name (օգնություն)
  70. ↑ 70,0 70,1 70,2 Ades, ed. by Dawn (2000). Dalí's optical illusions : [Wadsworth Atheneum Museum of Art, January 21 – March 26, 2000 : Hirshhorn Museum and Sculpture Garden, April 19 – June 18, 2000; Scottish National Gallery of Modern Art, July 25 – October 1, 2000]. New Haven, Connecticut: Yale Univ. Press. ISBN 978-0-300-08177-0. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)
  71. ↑ The History and Development of Holography. Holophile. Retrieved on August 22, 2006.
  72. ↑ «Hello, Dalí». Carnegie Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 27 September 2006-ին. Վերցված է August 22, 2006-ին.
  73. ↑ Elliott H. King in Dawn Ades (ed.), Dalí, Bompiani Arte, Milan, 2004, p. 456.
  74. ↑ «Salvador Dalí Bio, Art on 5th». Արխիվացված է օրիգինալից 4 May 2006-ին. Վերցված է July 22, 2006-ին.
  75. ↑ Pitxot, Antoni; Montse Aguer Teixidor; photography, Jordi Puig; translation, Steve Cedar (2007). The Dalí Theatre-Museum. Sant Lluís, Menorca: Triangle Postals. ISBN 978-84-8478-288-9.
  76. ↑ «Figueres: Teatre Museu Dalí – History». Fundació Gala-Salvador Dalí. 2010. Վերցված է 20 June 2010-ին.
  77. ↑ Salvador Dalí at Le Meurice Paris and St Regis in New York Andreas Augustin, ehotelier.com, 2007
  78. ↑ Salvador Dali – Chocolat Lanvin $ ՅուԹյուբում
  79. ↑ Namath: A Biography, Mark Kriegel p. 290
  80. ↑ H. Vázquez, Carlos (July 2, 2015). «Cuando Dalí reinventó Chupa Chups». Forbes (իսպաներեն). Վերցված է March 17, 2018-ին.
  81. ↑ Barud, Bibiñe (January 23, 2018). «Salvador Dalí diseñó el logo de las paletas Chupa Chups y... no hay nada más surreal que eso». BuzzFeed (իսպաներեն). Վերցված է March 17, 2018-ին.
  82. ↑ Calandria, Juan (March 29, 2017). «Madrid acoge el festival de Eurovisión de 1969». Eurovision Planet (իսպաներեն). Վերցված է March 17, 2018-ին.
  83. ↑ Jacques (April 26, 2009). «40 años de Eurovisión 1969 – Segunda parte: Canciones 1–5». Ole Vision (իսպաներեն). Վերցված է March 17, 2018-ին.
  84. ↑ «Scotsman review of Dirty Dalí». The Scotsman. UK. Վերցված է August 22, 2010-ին.
  85. ↑ Sewell, Brian (January 1, 2007). «The Dali I knew». This is London. Արխիվացված է օրիգինալից July 7, 2007-ին.
  86. ↑ 86,0 86,1 Excerpts from the BOE – Website Heráldica y Genealogía Hispana
  87. ↑ Dalí as "Marqués de Dalí de Púbol" – Boletín Oficial del Estado, the official gazette of the Spanish government
  88. ↑ «Salvador Dali – Paths to Immortality». History of Art. Վերցված է 23 June 2017-ին.
  89. ↑ "Dalí Resting at Castle After Injury in Fire". The New York Times. September 1, 1984. Retrieved July 22, 2006.
  90. ↑ Décès de Robert Descharnes, l'homme qui avait sauvé Salvador Dalí (Ֆրանսերեն)
  91. ↑ Mark Rogerson (1989). The Dalí Scandal: An Investigation. Victor Gollancz. ISBN 978-0-575-03786-1.
  92. ↑ 92,0 92,1 Forde, Kevin (2011). Investing in Collectables: An Investor's Guide to Turning Your Passion Into a Portfolio. Wiley. p. 170. 1-74246-821-7.
  93. ↑ Etherington-Smith, Meredith, The Persistence of Memory: A Biography of Dalí p. 411, 1995 Da Capo Press, 0-306-80662-2
  94. ↑ Somatemps Catalanitat és Hispanitat, Última entrevista a Dalí: “¡Viva el Rey, viva España, viva Cataluña!” (video), published 26 March 2017
  95. ↑ El País, Dalí vuelve a casa, 17 July 1986
  96. ↑ Etherington-Smith, Meredith, The Persistence of Memory: A Biography of Dalí pp. xxiv, 411–12, 1995 Da Capo Press, 0-306-80662-2
  97. ↑ «Salvador Dalí's Museums – Gala». www.salvador-dali.org. Salvador Dali Foundation. Վերցված է June 26, 2017-ին.
  98. ↑ «Most frequently requested artists list of the Artists Rights Society». Artists Rights Society. Արխիվացված է օրիգինալից 31 January 2009-ին.
  99. ↑ «La exhumación del cuerpo de Salvador Dalí se inicia hoy a partir de las 20 horas». Marca (իսպաներեն). 20 July 2017. Վերցված է 20 July 2017-ին.
  100. ↑ Radford, Ben (2018). «DNA Test: Dalí Not Father of Spanish Psychic». Skeptical Inquirer. 42 (1): 6.
  101. ↑ «Salvador's Body to be Exhumed». BBC News. bbc.co.uk. 26 June 2017. Վերցված է 26 June 2017-ին.
  102. ↑ Redacción (20 July 2017). «Muelas, uñas y huesos: las pruebas que demostrarán la supuesta paternidad de Dalí». La Vanguardia (իսպաներեն). Վերցված է 20 July 2017-ին.
  103. ↑ Salvador Dali: DNA test proves woman is not his daughter, BBC News
  104. ↑ Josep, Fita (21 July 2017). «"El bigote de Dalí sigue intacto, marcando las 10 y 10, es un milagro"». La Vanguardia (իսպաներեն). Barcelona. Վերցված է 21 July 2017-ին.
  105. ↑ Grael, Vanessa (21 July 2017). «La fundación Gala Salvador Dalí carga contra la exhumación del pintor: "Queremos una compesación patrimonial"». El Mundo (իսպաներեն). Figueres. Վերցված է 21 July 2017-ին.
  106. ↑ Salvador Dalí, The Secret Life of Salvador Dalí (New York: Dial Press, 1942), p. 317.
  107. ↑ Michael Taylor in Dawn Adès (ed.), Dalí (Milan: Bompiani, 2004), p. 342
  108. ↑ 108,0 108,1 «Dalí Universe Collection». County Hall Gallery. Արխիվացված է օրիգինալից 1 December 2008-ին. Վերցված է July 28, 2006-ին.
  109. ↑ 109,0 109,1 «Salvador Dalí's symbolism». County Hall Gallery. Արխիվացված է օրիգինալից 2 December 2006-ին. Վերցված է July 28, 2006-ին.
  110. ↑ Stone, Peter (2007-05-07). Frommer's Barcelona (2nd ed.). Wiley Publishing Inc. էջ 284. ISBN 978-0-470-09692-5. Վերցված է 23 March 2017-ին.
  111. ↑ «Salvador Dali: Liquid Desire». ngv.vic.gov.au. Վերցված է February 14, 2015-ին.
  112. ↑ 112,0 112,1 Datta, Suman. «Dalí: Explorations into the domain of science». The Triangle Online. College Publisher. էջ 1. Արխիվացված է օրիգինալից 8 December 2010-ին. Վերցված է August 8, 2006-ին.
  113. ↑ 113,0 113,1 Lobster telephone. National Gallery of Australia. Retrieved on August 4, 2006.
  114. ↑ Tate Collection | Lobster Telephone by Salvador Dalí. Tate Online. Retrieved on August 4, 2006.
  115. ↑ Owen Cheatham Foundation. Dali, a study of his art-in-jewels: the collection of the Owen Cheatham Foundation. New York: New York Graphic Society. 1959. p. 14.
  116. ↑ «Faenza-Goldmedaille für SUOMI». Artis. 29: 8. 1976. ISSN 0004-3842.
  117. ↑ Liukkonen, Petri. «Federico García Lorca». Books and Writers (kirjasto.sci.fi). Finland: Kuusankoski Public Library. Արխիվացված է օրիգինալից 10 February 2015-ին. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |website= (օգնություն); Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  118. ↑ 118,0 118,1 118,2 Dalí Rotterdam Museum Boijmans. Paris Contemporary Designs. Retrieved on August 8, 2006.
  119. ↑ «Past Exhibitions». Haggerty Museum of Art. Marquette University. Արխիվացված է օրիգինալից 3 September 2006-ին. Վերցված է August 8, 2006-ին.
  120. ↑ "Dali & Film" Edt. Gale, Matthew. Salvador Dalí Museum Inc. St Petersburg, Florida. 2007.
  121. ↑ Eberwein, Robert T. (2014). Film and the Dream Screen: A Sleep and a Forgetting. Princeton University Press. p. 83. 1-4008-5389-3.
  122. ↑ "L'Âge d'Or (The Golden Age)" Harvard Film Archive. 2006. April 10, 2008.
  123. ↑ Short, Robert. "The Age of Gold: Surrealist Cinema, Persistence of Vision" Vol. 3, 2002.
  124. ↑ Short, Robert, Stephen Barber, and Candice Black (2008). The Age of Gold: Surrealist Cinema. Los Angeles, Calif: Solar. p. 174. 978-0-9799847-0-9.
  125. ↑ Elliott H. King, Dalí, Surrealism and Cinema, Kamera Books 2007, p. 169.
  126. ↑ «Jodorowsky's Dune – Official Website of the Documentary – Synopsis». jodorowskysdune.com. Արխիվացված է օրիգինալից 17 February 2015-ին. Վերցված է February 14, 2015-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  127. ↑ 127,0 127,1 127,2 Prose, Francine. (2000) The Lives of the Muses: Nine Women and the Artists they Inspired. Harper Perennial. 0-06-055525-4.
  128. ↑ Lear, Amanda. (1986) My Life with Dalí. Beaufort Books. 0-8253-0373-7.
  129. ↑ Lozano, Carlos. (2000) Sex, Surrealism, Dalí, and Me. Razor Books Ltd. 0-9538205-0-5.
  130. ↑ Etherington-Smith, Meredith. (1995) The Persistence of Memory: A Biography of Dalí. Da Capo Press. 0-306-80662-2.
  131. ↑ «Symposium announcement» (PDF). The Dalí Renaissance: An international symposium. Philadelphia Museum of Art. April 10–11, 2005. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 14 November 2012-ին. Վերցված է 24 May 2012-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  132. ↑ 132,0 132,1 Taylor, edited by Michael R. (2008). The Dalí renaissance : new perspectives on his life and art after 1940 : an international symposium. New Haven, CN: Philadelphia Museum of Art, distributed by Yale University Press. ISBN 978-0-300-13647-0. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)
  133. ↑ Salvador Dali: Hidden faces: London: Owen: 1973
  134. ↑ Robin Adèle Greeley, Surrealism and the Spanish Civil War, Yale University Press, 2006, pp. 62-63, 0-300-11295-5
  135. ↑ 135,0 135,1 135,2 Navarro, Vicente (December 6, 2003). «The Jackboot of Dada: Salvador Dalí, Fascist». Counterpunch. Արխիվացված է օրիգինալից 3 August 2006-ին. Վերցված է July 22, 2006-ին.
  136. ↑ Salvador Dalí, Dalí by Dalí, Harry N. Abrams, New York, 1970
  137. ↑ 137,0 137,1 Orwell, George "Benefit of Clergy: Some Notes on Salvador Dalí". theorwellprize.co.uk. Retrieved February 24, 2012.
  138. ↑ «Payne, Stanley G., A History of Spain and Portugal, Vol. 2, Ch. 26, pp. 648–51 (Print Edition: University of Wisconsin Press, 1973) (Library of Iberian Resources Online, Accessed May 15, 2007)». Libro.uca.edu. Վերցված է August 22, 2010-ին.
  139. ↑ De la Cueva, Julio, "Religious Persecution, Anticlerical Tradition and Revolution: On Atrocities against the Clergy during the Spanish Civil War", Journal of Contemporary History, Vol XXXIII – 3, 1998.
  140. ↑ «Fun with Franco!». andrewcusack.com. 2005-07-25. Վերցված է February 14, 2015-ին.
  141. ↑ «Franco and Dalí». Granger. Վերցված է 29 June 2017-ին.
  142. ↑ Michael Taylor, The Dalí Renaissance: New Perspectives on His Life and Art After 1940, Philadelphia Museum of Art, 2008, 0-300-13647-1
  143. ↑ The Surreal World of Salvador Dalí. Smithsonian Magazine. 2005. Retrieved August 31, 2006.
  144. ↑ «Salvador Dalí & Mia Farrow, a Surreal Friendship». lidogallery. 2012-03-23. Վերցված է February 14, 2015-ին.
  145. ↑ Robert Descharnes, Gilles Néret (1994). Salvador Dalí, 1904-1989. Benedikt Taschen. էջ 166. ISBN 978-3-8228-0298-4. «Dali, dualist as ever in his approach, was now claiming to be both an agnostic and a Roman Catholic.»
  146. ↑ Dali, Salvador (1993) [original printing 1942]. The Secret Life of Salvador Dali. Dover. էջ 395. ISBN 978-0-486-27454-6.
  147. ↑ McNeese, Tim (2006). Salvador Dali. Chelsea House. էջ 102. ISBN 978-0-7910-8837-1.
  148. ↑ The Omega Point Theory – White Gardenia interview with Frank J. Tipler on the Omega Point Theory, December 2015 https://www.youtube.com/watch?v=kMkp1kZN5n4&t=26s
  149. ↑ National Gallery of Victoria Educational Resource
  150. ↑ Ocelot – Salvador Dali's pet – pictures and facts. Thewebsiteofeverything.com. Retrieved on 2014-05-12.
  151. ↑ Salvador Dali. Expert art authentication, certificates of authenticity and expert art appraisals – Art Experts. Artexpertswebsite.com. Retrieved on 2014-05-12.
  152. ↑ «Salvador Dali – The Mike Wallace interview». Harry Ransom Center. University of Texas at Austin. 1958-04-19. Վերցված է 2012-12-06-ին.
  153. ↑ «Dali on Whats my Line». retronaut.co. Արխիվացված է օրիգինալից June 2, 2012-ին. Վերցված է February 14, 2015-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  154. ↑ Frank, Priscilla (April 29, 2015). «The Early Days Of Television Were Way More Avant-Garde Than You Give Them Credit For». Huffington Post. Վերցված է June 26, 2017-ին – via Huff Post.
  155. ↑ Տեսանյութը ՅուԹյուբում
  156. ↑ Salvador Dali on the Dick Cavett Show, Youtube
  157. ↑ «Dalí – Museu Berardo». en.museuberardo.pt. Վերցված է June 26, 2017-ին.
  158. ↑ «Salvador Dali». www.academieroyale.be. Վերցված է June 26, 2017-ին.
  159. ↑ Darnton, John; Times, Special To the New York (April 19, 1983). «Major Retrospective Honors Dalí in Spain». The New York Times. Վերցված է June 26, 2017-ին.
  160. ↑ «The Salvador Dalí Online Exhibit». MicroVision. Վերցված է June 13, 2006-ին.
  161. ↑ 161,0 161,1 «Dalí picture sprung from jail». BBC. March 2, 2003.
  162. ↑ Sculpture is illustrated on page 144 N° 371 of the book by Robert & Nicolas Descharnes “Le Dur et le Mou”| Published by Editions ECCART, Paris, 2003, 978-2-9521023-0-8
  163. ↑ Dossier pédagogique exposition Joann Sfar – Espace Dali | p. 28. Dossier pédagogique exposition Joann Sfar – Espace Dali.
  164. ↑ Sculpture is illustrated on page 267 of the book by Robert & Nicolas Descharnes “Le Dur et le Mou” | Published by Editions ECCART, Paris, 2003., 978-2-9521023-0-8

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Tatev0199/Ավազարկղ_Ա&oldid=8146583» էջից