Մասնակից:AshYegh/ԱվազարկղՈւոթքին Թենչ
Ուոթկին Թենչ, գեներալ-լեյտենանտ (6 հոկտեմբերի 1758 – 1833 մայիսի 7) բրիտանական ծովային սպա, ով առավել հայտնի է 1788 թվականին Ավստրալիայում առաջին բնակավայրը ստեղծած Առաջին քարավանի իր փորձառությունները նկարագրող երկու գրքերի հրատարակմամբ: Նրա երկու ժամանակագությունները՝ Դեպի Բոթընի Բեյ արշավախմբի պատմությունը և Պորտ Ջեքսոնում գտնվող բնակավայրի ամբողջական հաշվետվությունը ներկայացնում են ժամանման և գաղութի առաջին չորս տարիների պատմությունը[1]:
Կյանքի վաղ շրջան և կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թենչը ծնվել է 1758 թվականի հոկտեմբերի 6-ին Անգլիայի Չաշըր քաունթիի Չեսթեր քաղաքում, տեղի գիշերօթիկ դպրոց վարող, պարի վարպետ Ֆիշեր Թենչի և Լիվերպուլի Թարլթոններից Մարգարիտա Թարլթոնի որդին էր[2]: Ուոթկինը քաղաքական գործիչ Բենեսթրի Թարլթոնի քեռին էր: Պարզվում է, որ հայրը որդուն Ուոթկին է անվանել տեղական մեծահարուստ հողատեր Ուոթկին Վիլյամս Ուինի անունով, ում ընտանիքը հավանաբար Թենչի ռազմական կարիերա սկսելուն օգնել է:
1776 թվականի հունվարի 25-ին, 17 տարեկան հասակում Թենչը մտել է Նորին Մեծության ծովային ուժերի Պլիմուտի ստորաբաժանում, որպես երկրորդ լեյտենանտ, այնուհետև առաջադրվել՝ առաջին լեյտենանտ 1778 թվականի հունվարի 25-ին, 19 տարեկան երեք ամսականում: Նա մարտնչել է ամերիկյան ուժերի դեմ Անկախության պատերազմի ընթացքում: Երբ Նորին Մեծության Ջրահարս նավը քշվել էր Մերիլենդ նահանգի ծովեզերքի Էսըթիգ կղզու, այն ժամանակվա Սինեփյուքս Ինլեի մոտ, 1778 թվականի հուլիսի 8-ի առավոտյան ֆրանսիացիները կողմից գերեվարվել կոմս դը Էսթայի գլխավորությամբ: Թենչը Նորին մեծության Ջրահարս նավի ծովային անձնակազմի հրամանատարն էր և մյուս սպաների հետ նրան տեղափոխել են Ֆիլադելֆիա, բանտարկել և փոխանակել 1778 թվականի հոկտեմբերին:
Գաղութային կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչ 1787 թվականի Առաջին քարավանին մասնակցելը նրա մասին քիչ բան էր հայտնի, չնայած իր գրքի 13-րդ գլխում հիշատակում է Վեսթ Ինդիայում[3] անցկացրած ժամանակը: Իր ծառայության գրանցումը ցույց է տալիս, որ կապիտան լեյտենանտ է դարձել 1782 թվականի սեպտեմբերին և կեսվճար ծառայության անցել 1786 թվականի մայիսից:
Առաջին քարավանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թոշակի անցնելը կարճատև էր և նույն տարվա հոկտեմբերին Ծովակալությունը կամավորների կոչ էր արել եռամյա շրջագայություն կատարել նորաստեղծ Նոր Հարավային Ուելսի ծովային կորպուսի հետ՝ Բոթընի Բեյի տարածքում ծառայության համար: Թենչի առաջարկը կրկին կորպուսում ընդգրկվելու մասին ընդունվել է 1786-ի դեկտեմբերին և 1787 թվականի մայիսին ուղևորվել է Շարլոտ տրանսպորտային նավով :
Նոր Հարավային Ուելս գաղութում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նավարկությունից առաջ, Թենչը պայամանավորվել է Լոնդոնի Դեբրեթս հրատարակչական ընկերությանը հետ գիրք գրել, որը նկարագրելու է նրա ճամորդական փորձը և գաղութի առաջին մի քանի ամիսները: Նրա ձեռագիրը բերել է Ջոն Շորթլենդը 1788 թվականի հուլիսին և հրատարակվել 1789 թվականին որպես Դեբրեթսի Դեպի Բոթանի Բեյ արշավախմբի պատմություն ժամանակագությունը: Այն վերահրատարակվել է երեք անգամ և արագ թարգմանվել ֆրանսերեն, գերմաներեն, հոլանդերեն և շվեդերեն[4]:
1788 թվականի հոկտեմբերին Ռոբերտ Ռոսը կազմել է այն ծովայինների ցուցակը, որոնք կցանկանային մնալ Ավստրալիայում կամ որպես զինվորներ կամ գաղութաբնակներ: Թենչը գլխավորել է ցուցակը որպես «երեք տարվանից ավելի մեկ շրջագայության զինվոր»: Նոր Հարավային Ուելսում գործող նորաստեղծ գաղութում իր նվաճումներից էր այն, որ Նեփին գետին մոտեցած առաջին եվրոպացին էր: Թենչի հաշվետվությունների կրում էին Ժան-Ժակ Ռուսոյի լիբերալիզմի և ազնվական վայրենու գաղափարների ազդեցությունը:
Նա ծաղրում էր Ռուսոյի գաղափարը ազնվական վայրենու մասին և մանրամասնում աբորիգեն կանանց դաժան վերաբերմունքը: Թենչի գրվածքներն առատ տեղեկություններ են պարունակում Սիդնեյի, Գեդիգալի և Քեմերայգալի աբորիգենների մասին (նրանց անվանել է «հնդկացիներ»): Նա բարյացկամ էր Բեննելոնգոյի, Բարանգարուի և մի քանի այլ անձանց նկատմամբ: Թենչը Սիդնեյում էր մինչև 1791 թվականի դեկտեմբերը, և նավարկելով դեպի տուն Նորին մեծության Գորգոն նավով Պլիմուտ է ժամանել 1792 թվականի հուլիսին: 1791 թվականի ընթացքում ուսումնասիրել է գաղութի առաջընթացն իբրև հետազոտություն իր երկրորդ գրքի համար, այցելելով նաև Թոմաս Ուիլյամ Փերրի ֆերմա, ով ինչպես պահանջվում է դրամաշնորհի պայմաններով բարելավումներ էր կատարել, աշխատասեր էր, բայց և դժգոհ գյուղատնտեսական աշխատանքից[5]:
Հետագա կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վերադարձ Անգլիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1792 թվականի հոկտեմբերին Թենչն ամուսնացել է Աննա Մարիա Սարջենի հետ, ով դևենպորտցի վիրաբույժ Ռոբերտ Սարջենի դուստրն էր[6]: Հաջորդ տարի նա հրատարակել է Պորտ Ջեքսոնում գտնվող բնակավայրի հաշվետվությունը որը նույնքան լավ ընդունելություն է գտել որքան նրա առաջին գիրքը: Ծովակալ Ռիչարդ Ռոդնի Բլիգի հրամանատարության ներքո մասնակցել է Բրեստի շրջափակմանը Ինգլիշ Չաննըլի նավատորմի Նորին մեծության Ալեքսանդր ռազմանավում ծառայելով որպես բրվետ մայոր:
Նապոլեոնյան պատերազմներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1794 թվականի նոյեմբերին Բլիգը հանձնել է Նորին մեծության Ալեքսանդր ռազմանավը նույն թվականի նոյեմբերի 6-ի մարտական գործողությունից հետո, դժվարին մարտ մղելով երեք ֆրանսիական ռազմանավերի հետ: Անձնակազմն ի սկզբանե բանտարկվել է Բրեստի նավահանգստում գտնվող նավերի վրա, բայց ավելի ուշ Թենչը և Բլիգը տեղափոխվել են Քեմփըր, բանտարկվել և պայմանական վաղաժամկետ ազատվել բանտարկությունից (քանի որ Թենչը տիրապետում էր ֆրանսերենին ուստի Բլիգը Թենչին իր մոտ էր պահում): Այս ընթացքում Ֆրանսիայում Թենչը գրել, բայց հավանաբար չի ուղարկել Լոնդոնում գտնվող ընկերոջը հասցեագրված այն նամակները, որոնք հիմք են հանդիսացել իր երրորդ գրքի համար: Վեցամսյա բանտարկությունից հետո 1795 թվականի մայիսին նա փոխանակվել է:
Ծառայությանը վերադառնալուց հետո Թենչը չորս տարի ծառայել է Նորին Մեծության Փոլիփեմուս ռազմանավում, ուղեկցել ուղևորատար նավերը Ատլանտիկայում և Ինգլիշ Չաննըլում: Նա 1801 թվականից ծառայել է Ինգլիշ Չաննըլը շրջափակող նավատորմի Նորին մեծության Փրինցես Ռոյալ ռազմանավում, մինչև 1802 թվականին իր կարիերայի ավարտը: Դրանից հետո, պարզվում է, ցամաքային պաշտոններ է զբաղեցրել Չեթըմում, Պլիմուտում և Վուլվիչում մինչև 1815 թվականի վերջին թոշակի անցնելը գեներալ մայորի կոչումով:
Հետագա տարիներ և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թենչը վերստին հրամանատարություն ստանձնել է 1819 թվականի հոկտեմբերին Պլիմուտի բաժանմունքում 61 տարեկանում: Թենչն ու իր կինը անզավակ էին և 1821 թվականին խնամքի տակ են վերցրել որբացած երեք եղբորորդիներին և զարմուհուն: Այդ պահին Թենչը 63 տարեկան էր իսկ կինը՝ 56: Ուոթկին Թենչը բնակվում էր Չափլ Սթրիթ, Փենզենսում (Ռիչարդ Օքսնամի պապի կառուցած տանը) 1818-ից մինչև 1828 թվականը:
Թենչը թոշակի է անցել գեներալ-լեյտենանտի կոչումով 1827 թվականի հուլիսին, մահացել է Դեվոնպորտում (Փլիմուտի մոտ), Անգլիայի Դևոնշիր քաունթիում, 1833 թ. Մայիսի 7-ին, 74 տարեկան հասակում[6]:
Զանգվածային մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էլեանոր Դարք, Անժամկետ հող (1941 վեպ)
- Քեյթ Գրենվիլ, Լեյտենանտը (Վեպ), որպես կապիտան Սիլք
- Թիմբըրլեյք Վերտենբեյքըր, Մեր երկրի լավը (1988 պիես), Թենչը պատկերված է որպես անողոք կերպար, ով չի հավատում Առաջին քարավանով տեղափոխված անգլիացի դատապարտյալներից որևէ մեկի փրկության կամ դարձի որևէ հույսի:
Թենչի արգելոցը Փենրիթում, Նոր Հարավային Ուելս կոչված իր անվամբ, ինչպես նաև Ուոթքին Թենչի շքերթը Փեմուլվույ, Նոր Հարավային Ուելս:
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Flannery, T. (ed.), 1788 Watkin Tench, The Text Publishing Co., 1996, ISBN 1-875847-27-8
- ↑ Parish Register of Saint Mary on the Hill, Chester.
- ↑ https://www.gutenberg.org/etext/3534 A Complete Account of the Settlement at Port Jackson by Watkin Tench.
- ↑ A Narrative of the Expedition to Botany-Bay by Watkin Tench
- ↑ "Parr, Thomas William". Trove. Design and Art Australia Online. Retrieved 19 October 2019.
- ↑ Fitzhardinge, L. F. "Tench, Watkin (1758–1833)". Australian Dictionary of Biography. National Centre of Biography, Australian National University. Retrieved 15 October 2011.
- Fitzhardinge, L. F., Editor's Introduction in Sydney's First Four Years, Library of Australian History, 1979, 0-908120-24-9
- Edwards, G., Introduction in Letters from Revolutionary France, UWP, 2001. 0-7083-1691-3
- Phillip, A., The Voyage to Botany Bay (facsimile edition), Hutchinson, 1982, 0-09-137880-X