Մասնակից:ԵԼԵՆԱ/Ավազարկղ3

{{Զինված հակամարտություն | հակամարտությունը =ճակատամարտ Լեսնայա |մաս = Մեծ Հյուսիսային պատերազմ | պատկեր = Battle of Lesnaya.jpg | վերնագիր= «Լեսնայա ճակատանարտ»
Նատյե, Ժան-Մարկ / Ժան-Մարկ Նատյե, 1717 | Ամսաթիվ = Կաղապար:ССի |տեղ = / Լեսնայա, [[Ռեչիցկի պովետ], Մինսկի վոյեվոդություն,լիտվական Մեծ դքսություն |արդյունք = Ռուսական բանակի հաղթանակ | հակառակորդ1 = Կաղապար:Շվեդիայի դրոշը (1562-1761) Շվեդական մեծություն / Շվեդիա Թագավորություն |հակառակորդ2 = * 22px|border|Ռուսական Թագավորություն Ռուսական Թագավորություն

• • Կաղապար:Դրոշավորում/Գետմանություն [[Գետմանություն|Զապորոժիեի զորքը]
  • Կալմիցկի խանություն

| հրամանատար1 = Լևենգաուպտ, Ադամ Լյուդվիգ / Ա. Լ. Լևենգաուպտ | հրամանատար2 = Պյոտր I
Ա.Դ. Մենշիկով
Ռ. Ք.Բաուր | ուժեր1 = 12 950 զինվոր | ուժեր2 = 29 000 զինվոր | կորուստներ1 = 3000 կամ 3873 սպանված և վիրավոր,
877 պատանդ,
գումակը գրեթե ամբողջությամբ կորցրել են: Գրավվել է ռուսական 17 թնդանոթ, ինչպես նաև 44 դրոշ և զինանշան: | կորուստներ2 = Ռուսական զորքերի թվաքանակի ճշտգրիտ կորուստներն անհայտ են. նվազագույն գնահատականներով - 1111 սպանված և 2856 վիրավոր: }} Битва при Лесной — сражение во время Северной войны, произошедшее вблизи деревни Лесная (ныне в Славгородском районе Могилёвской области) Կաղապար:СС.

В результате сражения корволант (летучий корпус) под командованием Петра I разбил шведский корпус генерала Адама ЛевенгауптаԿաղապար:Переход. Эта победа, по словам Петра I, стала «матерью Полтавской победы»Կաղապար:Переход. Ճակատամարտը Անտառայինում-Հյուսիսային պատերազմի ժամանակ ճակատամարտը, որը տեղի է ունեցել Անտառային (ներկայումս)Սլավգորոդի թաղամասում Մոգիլյովի շրջան) Կաղապար:ССի: Ճակատամարտի արդյունքումկորվոլանտ(թռչող կորպուսը)Պետրոս Iի հրամանատարուտյամբ ջախջախել է գեներալ Ադամ Լեվենգաուպտի ^[⇨] շվեդական կորպուսը: Այս հաղթանակը, ըստ Պետրոսի I, դարձել է " Պոլտավայի ճակատամարտը/Պոլտավայի հաղթանակի Մայորը" Կաղապար:Անցում/.

== Предыстория ==

[[Файл:Jean-Marc Nattier, Pierre Ier (1717).jpg|слева|thumb|Пётр Великий. Ж.-М. Натье (1717)]] [[Файл:Adam Ludvig Lewenhaupt 2.jpg|thumb|Адам Людвиг Левенгаупт|слева]] В 1708 году шведский губернатор Лифляндии генерал от инфантерии Адам Левенгаупт получил приказ Карла XII собрать войска из крепостных гарнизонов Лифляндии и Курляндии и идти на соединение с главной армией короля, который готовился вторгнуться в пределы Русского Царства. Կաղապար:ССа отряд Левенгаупта (12 или 16 тысяч человек, до 7 тысяч повозок, 16-17 орудий) переправился через Днепр у Шклова и направился к Пропойску.

Тем временем после кавалерийского боя у Раёвки Карл XII ещё Կաղապար:ССа принял решение отказаться от похода на Смоленск и повернуть на Украину. Причин для такого решения было достаточно: шведская армия испытывала острый недостаток провианта и фуража, запасы которых необходимо было пополнить; на Украине не было сильных военных гарнизонов, а значит, можно было спокойно отдохнуть и подождать корпус Левенгаупта. Рассчитывал Карл XII и на поддержку казаков, которых украинский гетман Иван Мазепа обещал привести до 20 тыс.; кроме того, он надеялся наладить более тесные контакты с крымским ханом и прошведски настроенными поляками.

Уклонение Карла XII к югу удаляло его от корпуса Левенгаупта, чем и решил воспользоваться Пётр I. Послав в преследование шведской армии Карла XII основные силы русской армии под началом генерал-фельдмаршала Бориса Шереметева, Пётр I, полагая силу отряда Левенгаупта в 8 тысяч человек, направил против него корволант Александра Меншикова (7197 человек кавалерии, включая «Лейб-регимент» князя и 5149 человек пехоты, посаженной на коней) и возглавил его лично.

Обманутый ложным проводником насчёт направления движения противника, Пётр I было двинулся к Днепру, однако вскоре узнал о переправе отряда Левенгаупта у Шклова и движении его к Пропойску. В преследование была отправлена вся кавалерия (для ускорения марша пехота была посажена на лошадей), которая настигла арьергард Левенгаупта Կաղապար:СС. На следующий день Левенгаупт, отправив вперёд обоз, отбил русские атаки и переправился через р. Реста, где удерживался до ночи 27 сентября, а затем сосредоточился у деревни Лесная. Одновременно он отправил часть обоза и 3-тысячный отряд (2 батальона пехоты, 3 полка и 1 эскадрон кавалерии) к Пропойску.

Только после столкновения с противником Пётр I узнал силу отряда Левенгаупта (15-16 тысяч). На военном совете 26 сентября было решено послать за корпусом генерал-поручика Родиона Баура (4 тысяч кавалерии), стоявшим в Кричеве, и ждать его 2 дня. А по истечении срока атаковать шведов наличными силами, а для разрушения переправ через р. Сож в районе Пропойска направлены были 700 драгун бригадира Фастмана.

Приказ идти против обоза генерала Левенгаупта получил также генерал-майор Николай фон Верден, стоявший в Моготово южнее Смоленска (16 пехотных батальонов), однако он не успел к месту сражения.

Նախապատմություն

Պետրոս I/Պետրոս Մեծ Ժ._Մ. Նատյե (1717)

Ադամ Լյուդվիգ Լևենգաուպտ

1708 թվականին Լիֆլանդիայի շվեդական գուբերնատորը գեներալ ինֆանտերիայի կողմից Ադամ Լևենգաուպտը ստացել է հրաման Կարլ XII զորք հավաքելու Լիֆլանդիայի և Կուրլանդիայի ճորտային կայազորներից և գնալ թագավորի գլխավոր բանակին միավորվելու,որը պատրաստվում էր ներխուժել Ռուսաց թագավորության սահմանները: Կաղապար:ССին Լեվենգաուպտի ջոկատը (12 կամ 16 հազար մարդ, մինչև 7 հազար սայլ, 16-17 հրանոթ ) անցել է Դնեպրով Շկլովի մոտ և ուղղվել դեպի Պրոպոյսկ:

Մինչդեռ  հեծելազորի ճակատամարտը Ռայեվկայի մոտ Կառլ XII-ը դեռ Կաղապար:ССին որշում է կայացրել հրաժարվել արշավից դեպի Սմոլենսկ և ուղղվել դեպի Ուկրաինա: Նման որոշման պատճառները բավարար էին. շվեդական բանակը պրովիանտի և անասնակերի խիստ կարիք ուներ, նրանց պաշարները պետք էր համալրել: Ուկրաինայում ուժեղ զինվորական կայազոներ չեն եղել, ուրեմն կարելի էր հանգստանալ և սպասել  Լևենգաուպտի կորպուսին: Կարլ XII-ը  կազակների աջակցության հույս ուներ, որը, թվով մինչև 20 հազար հոգի, խոստացել էր Ուկրաինական գետման Իվան Մազեպան: Նա հույս ուներ սերտ կապեր հաստատելու Ղրիմի Խանի և պրոշվեդական տրամադրություններ ունեցող լեհերի հետ:

Կարլ XII-ի տեղափոխումը դեպի հարավ հեռացնում էր նրան Լևենգաուպտի կորպուսից: Դրանից որոշեց օգտվել Պետրոս I-ը: Կարլ XII-ի շվեդական բանակը հետապնդելու նպատակով ուղարկում է ռուսական բանակի հիմնական ուժերը գեներալ- Ֆելդմարշալ [Շերեմետյև, Բորիս Պետրեվիչ|Բորիս Շերեմետյև]] գլխավորությամբ, Պետրոս I-ը, հաշվի առնելով Լևենգաուպտի ջոկատի ուժը 8000 մարդ, նրա դեմ ուղարկել է կորվոլանտ Ալեքսանդր Մենշիկովին (7197 մարդ հեծելազոր ներառելով, իշխան «Լեյբ-ռեգիմենտ»ին և 5149 մարդ հետևակ, նստած ձիերի վրա), որը գլխավորեց անձամբ: Լինելով խաբված հակառակորդի տեղաշարժի ուղղության վերաբերյալ կեղծ ուղեկցի կողմից, Պետրոս I-ինը կարծես շարժվեց դեպի Դնեպր, սակայն շուտով իմացավ Լևենգաուպտի ջոկատի Շկլովի անցման և դեպի Պրոպոյսկ ուղվելու մասին: Հետապնդելու ուղարկվել է ամբողջ հեծելազորը (քայլի արագացման նպատակով հետևակը նստեցվել է ձիերի վրա), որը հասել է Լևենգաուպտի արյերգարդ Կաղապար:6 հոկտեմբերին: Հաջորդ օրը Լևենգաուպտը, սայլաշարքը առաջ ուղարկելով հետ մղեց ռուսական գրոհները և անցավ գ. Ռեստա, որտեղ մնաց մինչև սեպտեմբերի 27-ի գիշերը, իսկ հետո կենտրոնացել է Լեսնայա գյուղի մոտ: Միևնույն ժամանակ, նա ուղարկել է սայլաշարքի մի մասը և 3-հազարանոց ջոկատ (2 հետևակային գումարտակ, 3 գունդ և 1 հեծելազորի ջոկատի) է անցնել դեպի Պրոպոյսկը: Միայն հակառակորդի հետ բախումից հետո ՊետրոսI-ինը իմացավ Լևենգաուպտի ջոկատի ուժը (15-16 հազար) իր օրագրում Լևենգաուպտը նկարագրում է, որ 16000 թիվը ռուսները իմացել են գեներալ-ադյուտանտ Կնորրինգից,որն պատանդ է վերցվել մարտի ժամանակ մեկուսի անտառամասում, այսինքն մարտի սկզբում: Վ.Արտամոնովը ենթադրում է, որ 16000 — դա կորպուսի հաստիքային թվաքանակն է, իրականում շարքում գտնվում էր մոտ 13000 մարդ: Սեպտեմբերի 26-ին զինվորական խորհուրդը որոշել է գեներալ-պորուչիկ Ռոդիոն Բաուրի կորպուսի հետևից (4000 հեծելազոր), որը կանգնած էր Կրիչևում, և սպասել նրան 2 օր: Իսկ ժամկետի լրանալուն պես գրոհել շվեդացիներին առկա ուժերով, իսկ Պրոպոյսկի շրջանում Սոժի գետանցները քանդելու համար ուղարկվել է բրիգադիր Ֆաստմանի 700 դրագուն: Գեներալ Լևենգաուպտի սայլաշարքին հակառակ գնալու հրամանը ստացել է նաև գեներալ-մայոր Նիկոլայ ֆոն Վերդենը, որը կանգնած էր Մոգոտովոյում Սմոլենսկից հարավ (16 հետևակային գումարտակ), սակայն նա չի հասցրել ճակատամարտի վայրում լինեl:

==Շվեդական "Մերձբալթյան կորպուսի" կազմը = = = 

Հետևակ:

• Hälsinge regemente (1160 մարդ)
• Björneborgs regemente (900 մարդ)
• Upplands, Västmanlands och Dalarnas tremänningsregemente (980 մարդ)
• Åbos, Björneborgs och Nylands tremänningsregemente (900մարդ)
• Smålands tremänningsregemente (600 մարդ) — «Սմոլանդի եռահերթ գունդ» — թույլ մարտունակության ստորաբաժանում;փաստացի աշխարհազոր:
• Livlands och Ösels infanteriregemente (880 մարդ)
• Åbolands regemente (500 մարդ)
• Nylands regemente (500 մարդ)
• Österbottens regemente (600 մարդ) — ֆինա-շվեդական համալրման գունդ,հայտի է 1620 թվականից;բավական ուժեղ ստորաբաժանում:
• Närke-Värmlands tremänningsregemente (400 մարդ) — չնայաշ հայտնի անվանման,նա եղել է գնդի «եռահերթ» գումարտակ (ըստ էության աշխարհազոր):
• Öselska infanteribataljonen (580 մարդ)
• Artilleriregementet — հրետանային վաշտ (50 մարդ)
• Ընդամենը :: 8050 մարդ

Հեծելազոր :

• Livländska Adelsfanan (200 մարդ.) — «Լիֆլանդիայի ազնվական հեծելավաշտ» — չնայած համալրման չկանոնավորված բնույթի և թույլ կարգապահություն` շատ անմարտունակ ստորաբաժանում:
• Åbo och Björneborgs läns kavalleriregemente (1000 մարդ)
• Karelska dragonregementet (800 մարդ)
• Upplands ståndsdragonregemente (800 մարդ) — դրագունների շվեդական ուժեղ գունդ
• Schlippenbachs livländska värvade dragonregemente (600 մարդ) — «Ֆոն Շլիպպենբախի Լիֆլանդական հավաքագրական դրագունյան գունդ» —չնայած փոքրաթիվ լինելուն`ուժեղ հեծելազորային ստորաբաժանում:

Schreiterfelts livländska värvade dragonregemente (600 մարդ) — «Ֆոն ՖԵԼՏԻ Լիֆլանդական հավաքագրական դրագունյան գունդ» —վարձկալ կուրլյանդացիներից և լիֆլանդացիներից կազմված մարտունակ ստորաբաժանում:

• Karelska lantdragonskvadronen (300 մարդ) — «Կարելսկի դրագունյան բնակեցված էսկադրոն» —միջին մարտունակության ստորաբաժանում,Կարելսկի դրագունյան գնդից տարբերվում էր համալրման ձևով:
• Skoghs livländska dragonskvadron (300 մարդ)
• Öselska ståndsdragonskvadronen (300 մարդ)
• Ընդամենը :: 4900 մարդ

Всего пехоты и кавалерии, включая драгун : 12 950 чел. Ընդամենը հետևակ և հեծելազոր,ներառյալ դրագունների :12950 մարդ

Ход битвы

250px|thumb|Баталия при Лесной. картина П. Д. Мартена Կաղապար:ССа (29 сентября по шведскому стилю) отряд А. Л. Левенгаупта готовился к переправе через речку Леснянку. Зная о присутствии русского корпуса, шведы заняли позиции на высотах у деревни: 6 батальонов заняли передовую позицию, остальные — главную, впереди Лесной, тылом к реке Леснянка. Левенгаупт планировал отбивать атаки русских до тех пор, пока не будет переправлен обоз. Вместе с Левенгауптом в команде находились генерал-майор пехоты Б. О. Стакельберг и генерал-майор кавалерии В. А. Шлиппенбах.

Ճակատամարտի ընթացքը

Ճակատամարտ Լեսնայայի մոտ:Նկար Պ. Դ. Մարտեն

Կաղապար:ССի (29 սեպտեմբերի շվեդական տոմարով) Ա. Լ. Լևենգաուպտի ջոկատը պատրաստվում էր անցնելու Լեսնյանկա գետը:Իմանալով ռուսական կորպուսի ներկայության մասին շվեդացիները զբաղեցրել են դիրքեր գյուղի բարձունքների մոտ. 6 գումարտակ զբաղեցրել է առաջնային դիրք` մնացածը գլխավոր` առջևում Լեսնոյ թիկունքով դեպի Լեսնյանկա գետը: Լևենգաուպտը պլանավորում էր ետ մղել ռուսական գրոհները, քանի դեռ սայլաշարքը չի անցել գետը: Նրա հետ թիմ են կազմել հետևակի գեներալ-մայոր Բ. Օ. Ստակելբերգ և հեծելազորի գեներալ-մայոր Վ. Ա. Շլիպպենբախ:

Корволант продвигался к месту битвы двумя колоннами (под началом А. Д. Меншикова и самого Петра I) по лесным дорогам. Чтобы дать возможность русским полкам выйти из леса и построиться для боя, вышедший на поле первым Невский драгунский полк полковника Кемпбелла вынужден был атаковать противника с ходу, в конном строю, при этом и в ходе других атак он понёс большие потери (из 604 человек убито и ранено 338 — 56 %). По другой оценке именно в конном строю и необходимо было атаковать не успевших приготовиться шведов, однако последние всё-таки успели построиться в каре и отбить атаку. В помощь полку Кемпбелла быстро выдвинулась русская гвардия генерал-майора М. М. Голицына, которая сбила шведов с передовой позиции. Шведы отошли к основной линии. Русский корволант сумел выйти на широкое поле и начал построение в боевой порядок в 1 км от шведской линии.

Կորվոլանտը անտառային ճանապարհներով ճակատամարտի տեղանք շարժվում էր երկու շարասյունով (Ա. Դ. Մենշիկովի և Պետրոս 1-ինի գլխավորությամբ): Որպեսզի ռուսական գնդերին անտառից դուրս գալու և մարտի համար շարվելու հնարավորություն տրվեր մարտադաշտ առաջինը դուրս եկած գնդապետ Կեմպբելլի Նևայի դրագունյան գունդը ստիպված էր անմիջապես գրոհել հակառակորդին: Ձիավորների շարքում և այլ գրոհների ժամանակ նա մեծ կորուստներ է տարել (604 մարդուց սպանված և վիրավոր 338 — 56 %): Այլ գնահատականներով հենց ձիավորների շարքով էր անհրաժեշտ գրոհել անպատրաստ շվեդերին: Սակայն վերջինները հասցրել են շարվել կառե դիրքով և հետ մղել գրոհը: Ի օգնություն Կեմպբելլի գնդին առաջ է բերվել գեներալ -մայոր Մ. Մ. Գոլիցինի ռուսական գվարդիան, որը դուրս է բերել շվեդերին առաջնային դիրքից: Շվեդերը անցել են հիմնական գծի մոտ: Ռուսական կորվոլանտը կարողացել է դուրս գալ ընդարձակ դաշտավայր և սկսել է մարտական կարգով շարվել շվեդական գծից 1կմ հեռավորության վրա:

В центре построилась русская гвардейская бригада М. М. Голицына (Семёновский, Преображенский и 2 батальона Ингерманландского полка). Правый фланг составила кавалерия генерал-майоров Шаумбурга и Штольца под общим командованием генерал-поручика принц Гессен-Дармштадтский, левый фланг — кавалерия генерал-поручика Г. К. Флуга и генерал-майора Бема; общее командование левым флангом принял генерал-поручик артиллерии Я. В. Брюс. Вторую линию составили 6 драгунских полков, подкреплённые батальонами Астраханского и Ингерманландского полка. Жёсткость строя скрепляли гренадеры гвардейских полков и Ростовский драгунский полк (шведы приняли их за третью линию). Общая численность русских войск составила около 10 тыс. человек. Численность шведов в битве составила 9000 человек.

Կենտրոնում շարվել է Մ.Մ. Գոլիցինի ռուսական բրիգադը (Սեմյոնովսկի լեյբ- գվարդիայի գունդ, Լեյբ-գվարդիայի Պրեոբրաժենսկու գունդ և Ինգերմանլանդական գնդի 2 գումարտակ): Աջ թևը կազմում էր գեներալ-մայոր Շամբուրգի և Շտոլցի հեծելազորը գեներալ պորուչիկ արքայազն Գեսսեն- Դարմշտադտսկու հրամանատարությամբ: Ձախ թևը կազմում էր գելերալ-պորուչիկ Գ. Կ. Ֆլուգի և գեներալ-մայոր Բեմի հեծելազորը: Ամբողջ ձախ թևի հրամանատարությունը ընդունել է հրետանային գեներալ պորուչիկ Յա. Վ. Բրյուսը: Երկրորդ գիծը կազմել են 6 դրագունական գունդ ամրապնդված Աստրախանի և ինգերմալանդական գնդի գումարտակներով: Շարքը ամրացնում էին գվարդիական գնդերի գրենադերները և Ռոստովի դրագոնյան գունդ շվեդացիները նրանց համարել են որպես երրորդ գիծ: Ռուսական բանակի ընդհանուր թվաքանակը կազմել է 10 000 մարդ: Մարտում շվեդացիների թվաքանակը կազմել է 9000 մարդ

Основной бой длился с 13 до 19.00 с небольшим перерывом. Русские атаковали несколько раз, переходя от стрельбы к рукопашному бою. В середине дня противники настолько устали, что солдаты попадали на землю на расстоянии 500—600 шагов друг от друга и пару часов отдыхали прямо на поле боя: русские ожидали подхода отряда Р. Х. Баура, шведы — возвращения своего авангарда.

Հիմնակա ճակատամարտը փոքր ընդմիջումներով տևել է 13-ին 19.00: Ռուսները գրոհել են մի քանի անգամ` հրաձգությունից անցնելով ձեռնամարտի: Կեսօրին հակառակորդները այնքան են հոգնել, որ զինվորները իրարից 500-600 քայլ հեռավորության վրա ընկնում էին գետնին և մի քանի ժամ հանգստանում հենց մարտի դաշտում:Ռուսները սպասում էին Ռ. Ք.Բաուրի ջոկատի մոտենալուն, շվեդերը` իրենց ավանգարդի վերադարձին:

К 17:00 к Петру I подошло подкрепление — 4 тысячи драгун генерала Баура. Получив подмогу, русские снова атаковали и загнали шведов к самой деревне и обозу. В то же время конница из отряда Баура обошла шведов с фланга и захватила мост через Леснянку, отрезав Левенгаупту путь к отступлению. Шведы оборонялись, используя деревню и обозные повозки как укреплённый лагерь. Подкреплённый своим авангардом, Левенгаупт сумел отбить у русских мост через речку. В 7 часов вечера стало темнеть. Погода испортилась — пошёл дождь со снегом. Атаки русских прекратились, однако Пётр I вывел на прямую наводку свою артиллерию, которая стала обстреливать шведский лагерь. Шведы отвечали. Артиллерийская дуэль продолжалась в темноте до 10 вечера. Левенгаупт понял, что не сможет спасти весь обоз — с тяжело гружёными повозками его войска не смогли бы оторваться от преследования. Поэтому ночью шведы отступили, бросив половину обоза (3 тысячи повозок), артиллерию и всех своих тяжело раненых. Для обмана противника они разожгли в лагере бивуачные костры, а сами ушли, переправившись через Леснянку. Много шведов дезертировало.

17:00-ին մոտ Պետրոս 1-ին մոտեցան գեներալ Բաուրի օգնական ուժերը` 4 000 դրագուն: Որից հետո ռուսները նորից գրոհել և շվեդերին քշել են անմիջապես դեպի գյուղ և սայլաշարք: Նույն ժամանակ Բաուերի ջոկատի հեծյալները շրջանցել են շվեդերին և գրավել Լեսնյանկա գետով անցնող կամուրջը: Կտրելով Լևենգաուպտի նահանջի ճանապարհը: Շվեդները պաշտպանվում էին` օգտագործելով որպես ամրացված ճամբար գյուղն ու սայլաշարքը: Ավանգարդով ուժեղացված Լևենգաուպտը կարողացել է ռուսներից ազատել գետով անցնող կամուրջը: Ժամը 7-ին մթնում էր, եղանակը վատացել էր, ձյունախառն անձրև էր գալիս: Ռուսների հարձակումները դադարեցին: Սակայն Պետրոս 1-ինը իր հրետանին դուրս բերեց ուղիղ նշանառության և կրակ բացեց ճամբարի վրա: Շվեդերը պատասխանում էին: Մենամարտը շարունակվում էր մթոևթյան մեջ մինչև երեկոյան ժամը 10-ը: Լևենգաուպտը հասկացել է, որ չի հաջողվի փրկել ամբողջ սայլաշարքը. զորքի ծանրաբեռնված սայլերը չէին պակվի հետապնդումից: Գիշերը շվեդերը նահանջել են թողնելով սայլաշարքի կեսը(3 հազար սայլ),հրետանին և բոլոր ծանր վիրավորներին: Հակառակորդին մոլորեցնելու համար նրանք ճամբարում վառել են բիվոճային խարույկներ, իրենք էլ հեռացան անցնելով Լեսնյանկան: Շվեդերից շատերը դասալքել են:

Утром, обнаружив бегство шведов, Пётр I послал преследовать их отряд под командованием генерал-поручика Гебхард Флуга. Флуг догнал Левенгаупта у Пропойска, где переправа была уже уничтожена русскими. Левенгаупт вынужден был бросить вторую половину обоза (почти 4 тысячи повозок) и переправиться через р. Сож у деревни Глинка. Одной из главных причин столь большого урона, понесённого шведами при отступлении, был беспорядок, простиравшийся до такой степени, что солдаты в обозе откупорили бочки с вином и предались пьянству. Առավոտյան, հայտնաբերելով շվեդերի փախուստը Պետրոս 1-ինը ուղարկել է գեներալ-պորուչիկ Գեբխարդ Ֆլուգի հրամանատարությամբ հետապնդել իրենց ջոկատը: Ֆլուգը հասնում է Լևենգաուպտին Պրոպայսկի մոտ, որտեղ գետնանցումը ոչնչացվել էր ռուսների կողմից: Լրենգաուպտը ստիպված էր թողնել սայլաշարքի երկրորդ մասը (մոտավորապես 4 000 սայլ) և անցլել Սոժ գետը Գլինկա գյուղի մոտ: Շվեդերի կողմից նահանջի ժամանակ տարված մեծ վնասների պատճառներից մեկը անկարգությունն էր, որը հասել էր նրան, որ զինվորները բացել էին սայլերում եղած գինու տակառները և տրվել հարբեցողության .

Остатки корпуса Левенгаупта ускоренным маршем бежали к главным силам Карла XII, взяв с собой только личное оружие. Լևենգաուպտի կորպուսի մնացորդները արագ քայլով շտապում էին դեպի Կառլ 12-րդի գլխավոր ուժերը, իրենց հետ վերցնելով միայն անձնական զենքը:

Потери

[[Файл:Bour Rodion Hristianovich.jpg|thumb|Родион Баур]] [[Файл:Battle of Lesnaya 2.png|thumb|Сражение русских со шведами при деревне Лесной 28 октября 1708 года. А. Коцебу, 1870 год]] По русским данным, потери шведов у Лесной составили 8 тысяч убитыми и ранеными и около 1 тысячи пленными. Был захвачен огромный обоз с трёхмесячным запасом продовольствия, артиллерией и боеприпасами для армии Карла XII.

В. Артамонов подсчитывает, что из корпуса численностью 12 950 человек 877 попало в плен, 1,5 тысячи солдат и офицеров через всё Великое княжество Литовское вернулись в Лифляндию, и только 6,7 тысяч (или 6503 чел. по ведомости шведских главных сил о принятии на довольствие) Левенгаупт смог привести своему королю; таким образом, во время преследования корпуса Левенгаупта и битвы потери шведов составили 3873 человек.

Общий урон русских составил по минимальным оценкам русских источников около 4 тысяч человек (1111 убито и 2856 ранено).

• В Ингерманландском полку — ранено 22 офицера (включая бригадира, полковника, подполковника и 4 капитанов) и 361 нижний чин; убито 8 офицеров и 354 рядовых.
• В Семёновском лейб-гвардии полку — 141 убито и 664 ранено (почти половина состава).
• В Преображенском лейб-гвардии полку — 52 офицера убито и 21 ранено; из нижних чинов убито и ранено 1551 человек. То есть всего в 3 главных полках пехоты — 3.174 чел. уб. и ранено (не считая неизвестных точно потерь присоединённого батальона Астраханского пехотного полка).

Из известных полководцев с российской стороны получил смертельную рану генерал-поручик русской кавалерии принц Гессен-Дармштадтский; тяжело ранен генерал-поручик кавалерии Р. Х. Баур (пуля вошла в рот и вышла через шею со стороны затылка («В рыло, и язык почти вывалился», — как глумливо отзывались позже шведы). Генерал-поручика, у которого отнялась рука и нога, замертво вытащили из боя и он оставался в беспамятстве до 30 сентября. Активнейший и смелый кавалерийский командир был потерян для Русской армии на несколько месяцев. Ещё 4 декабря 1708 г., оправляясь в Москве от ран, он не мог владеть правой рукой, однако под Полтавой он уже бился со свойственным ему геройством и распорядительностью).

Дивизию Баура принял князь Александр Меншиков. За опоздание к бою генерал-майор Н. Г. фон Верден лишён команды.

Կորուստներ

[[Պատկեր:Bour Rodion Hristianovich.jpg|thumb|Ռոդիոն Բաուր [[Պատկեր:Battle of Lesnaya 2.png|thumb|Ռուսների մարտը շվեդերի հետ Լեսնոյ գյուղի մոտ 28 հոկտեմբերի 1708 թվական. Ա. Կոցեբու, 1870 թվական]]

Ռուսների տվյալներով շվեդերի կորուստները Լեսնոյ գյուղի մոտ կազմել են 8 000 սպանված և վիրավոր, մոտավորապես 1 000 գերեվարված: Գրավվել է մեծ սայլաշարք, պարենի եռամսյա պաշարով, հրետանիով և զինամթերքով, որը նախատեսված էր Կառլ 12-րդի բանակի համար: 

Վ. Արտամոնովի հաշվարկներով 12 950 մարդուց կազմված կոևպուսից 877 գերեվարվել է, 1 500 զինվոր և սպա անցնելոց ամբողջ Լիտվայի Մեծ Դքսությունը վերադարձել է Լիֆլանդիա և միայն 6 700-ը (կամ ըստ շվեդական գլխավոր ուժերի 6503 մարդու բավարարման տեղեկագրի) Լևենգաուպտը կարողացավ բերել իր թագավորին: Այսպիսով, Լևենգաուպտի կորպուսի հետապնդման և կորուստները ճակատամարտում կազմել են 3873 մարդ :

Ըստ ռուսական աղբյուրների ռուսների ընդհանուր կորուստը կազմել է 4 000 մարդ (1111 սպանված և 2856 վիրավոր):

• Ինգերմանդական գնդում` վիրավորված էր 22 սպա (բրիգադավար, գնդապետ, փոխգնդապետ և 4 կապիտան ներառյալ) և 361 ենթասպա: Սպանված 8 սպա և 354 շարքային
• Սեմյոնովսկի լեյբ-գվարդիայի գնդում` 141 սպանված և 664 վիրավոր (մոտ անձնակազմի կեսը):
• Պրեոբրաժենսկի լեյբ-գվարդիայի գնդում` սպանված 52 սպա և 21 վիրավոր, որից ցածրաստիճանները 1551 սպանված և վիրավոր:Այսպիսով հետևակային 3 գլխավոր գնդերում 3174 մարդ սպանված և վիրավոր (չհաշված նրանց միացած Աստրախանի հետևակային գնդի գումարտակի ճշտգրտված կորուստները):

Ռուսական կողմի ճանաչված գնդապետներից մահացու վիրավորում ստացել է ռուսական հեծելազորի գեներալ-պորուչիկ արքայազն Գեսսեն Դարմշտադտը, ծանր վիրավորվել է հեծելազորի գեներալ-պորուչիկ Ռ. Ք. Բաուր ( փամփուշտը մտել է բերանը և դուրս եկել ծոծրակով («Մռութը, և լեզուն կարծես դուրս ընկավ», — հետո այդպես ծաղրել են շվեդերը): Գեներալ-պորուչիկը, որի ձեռքն ու ոտքը հատվել են, մահամերձ դուրս են բերել ռազմի դաշտից և նա մինչև սեպտեմբերի 30-ը անգիտակից էր: Մի քանի ամիս հեծելազորի ակտիվ և արի հրամանատարի բացակայությունը մեծ կորուստ էր ռուսական բանակի համար: Դեռ 1708 թվականի դեկտեմբերի 4-ը, ապաքինվում էր Մոսկվայում և չէր կարողանում շարժել աջ ձեռքը: Սակայն արդեն Պոլտավայի մոտ նա մարտնչում էր իրեն հատուկ քաջությամբ և կարգադրությամբ) :

Բաուրի դիվիզիան ընդունեց իշխան Ալեքսանդր Մենշեկովը: Գեներալ-մայոր Ն. Գ. ֆոն Վերդենը մարտից ուշանալու պատճառով զրկվել է թիմից:

Оценка

Пётр I назвал эту победу «матерью Полтавской победы», поскольку армия Карла осталась без резервов, боеприпасов, что значительно ослабило его силы, а также потому, что битву при Лесной и Полтавскую битву разделяют 9 месяцев. Спустя несколько лет Пётр писал:

Գնահատական

Պետրոս I այդ հաղթանակն ան վանեց «Պոլտավյան հաղթանակի մայր», քանի որ Կառլի բանակը մնացել է առանց պահուստների, զինամթերքի, ինչը էապես թուլացրել է նրա ուժերը, ինչպես նաև այն պատճառո, որ Լեսնայա ճակատամարտը և Պոլտավայի ճակատամարտը բաժանում են 9 ամիսներ:Մի քանի տարի անց Պետրոսը գրում է.

«Сия у нас победа может первая назваться, понеже над регулярным войском никогда такой не бывало, к тому же ещё гораздо меньшим числом будучи пред неприятелем, и поистине оная виною всех благополучных последований России, понеже тут первая проба солдатская была, и людей конечно ободрила, и мать Полтавской баталии как ободрением людей, так и временем, ибо по девятимесячном времени оное младенца щастие принесла, егда совершенного ради любопытства кто желает исчислять от 28 сентября 1708 до 27 июня 1709 года»

«Մեր այս հաղթանակը կարող է կոչվել առաջինը, քանի որ կանոնավոր զորքի դեմ նմանը չի եղել, այն էլ լինելով թշնամու դեմ քանակով ավելի քիչ,ճշմսարիտ է, նա է պատճառը Ռուսաստանի բոլոր հաջողված հաջորդությունների, քանի որ զինվորի առաջին փորձն է եղել և մարդկանց ոգեշնչել է Պոլտավայի մարտերի մայրը ՝ որպես մարդկանց խրախուսանք, այնպես էլ ժամանակով< քանի որ 9 ամսյա ժամկետում բերել է մանուկի երջանկությումը .հետաքրքրության համար ,ով ցանկանում է հաշվարկել` 1708 թվականի սեպտեմբերի 28-ից 1709 թվականի հունիսի 27-ը:»

При этом необходимо понимать, что это официальное изречение российского государя, и как было отмечено выше, ни на каком этапе сражения царские войска не насчитывали численно меньше, чем войска шведского короля. На первом этапе боя 12622 чел. регулярных сил «Корволанта» и нескольким тысячам иррегулярной калмыцко-казацкой конницы противостояло 7-8 тыс. шведов. На втором этапе боя хотя к шведам вернулась часть войск из посланных к Пропойску (3 тыс.чел.), что увеличило силы Левенгаупа примерно до 9-10 тысяч с учётом потерь, но к силам Петра I постоянно присоединялись части корпуса Баура (всего он насчитывал незадолго до битвы у Лесной 14840 чел.) и основные силы иррегулярной кавалерии казаков и калмыков (до 10 тыс. чел.). Անհրաժեշտ է հասկանալ , որ դա ռուսական պետության պաշտոնական ասույթն էր և ինչպես նշված էր, ճակատամարտի ոչ մի հատվածումՑարական զորքերը քանակապես քիչ չէին, քան շվեդական թագավորի զորքերը: Ճակատամարտի առաջին փուլում 12622 մարդ «Կորվալանտի» կանոնավոր զորքերին և մի քանի հազար անկանոն կալմիցկո-կազակական հեծելազորին դիմակայում էր 7-8 հազար շվեդացի։ Ճակատամարտի 2 փուլում շվեդացիներին վերադարձավ զորքի մի մասը,որը ուղարկվել էր Պրոպոյսկ (3000 մարդ) ինչը հասցրել է Լևենգաուպի ուժորը մուտ 9-10 հազարի` հաշված կորուստներ: Սակայն Պետրոս I-ին անընդհատ միանում էին Բաուրի կորպուսի մասերը (Լեսնայա ճակատամարտից առաջ ընդհանուր հաշվարկվում էր 14840 մարդ) և կազակների և կալմիկների անկանոն հեծելազորի հիմնական ուժերը (մինչեւ 10000 մարդ):

Кроме этого, на стороне русских было качественное превосходство — так в войсках «Прибалтийской армии» не было ни одного шведского гвардейского или просто элитного полка (каковым например считался Далекарлийский пехотный полк); много полков было укомплектовано не шведами, а финнами и карелами Шведской Финляндии, лифляндскими немцами и эстами Прибалтики, славянами и ижорянами бывшей Шведской Ингерманландии. Кроме того в составе шведских сил были даже выходцы из Польши (союзный контингент Станислава Лещинского) и наёмники «вербованных полков» из германских земель. В то время как Пётр I включил в «Korps Volant» (франц."летучий корпус") лучшие гвардейские полки пехоты (Преображенский и Семёновский и почти равный им по статусу Ингерманландский — «лейб-гвардия Меншикова») и отборные драгунские полки (в частности Невский, Нижегородский, Владимирский и т. д.).

Բացի դա ռուսներն ունեին որակական առավելություն. այսպես «Մերձբալթյան բանակի» ղորքերում չի եղել ոչ մի գվարդիական շվեդացի կամ ուղղակի էլիտար գնդի(ինչպիսին էր օրինակ Դալեկարլի հետևակային գունդը); շատ գնդեր համալրված էին ոչ թե շվեդներով, այլ ֆիններով և շվեդական Ֆինլանդիայի կարելներով, լիֆլյանդ գերմանացիներով և Մերձբալթյան էստերով, սլավոններով և նախկին Շվեդական Ինգերմանլանդիայի իժորյաններով ։ Բացի այդ, Շվեդիայի ուժերի կազմում էին եղել Լեհաստանից եկածները (Ստանիսլավ Լեշինսկու դաշնային կոնտինգենտ) և գերմանական հողերից «հավաքագրված գնդերի» վարձկաններ: Այդ ժԱամանակ Պետրոս I-ը «Korps Volant»(Ֆրանսերեն"թռչող կորպուս")ին է միացրել հետևակայաին գվարդիական լավագույն գնդերը (Պրեոբրաժենսկու, Սեմյոնովսկու և իրենց կարգավիճակով հավասար Ինգերմանլանդի գունդը-«Մենշիկովի լեյբ-գվարդիա»)և դրագունյան ընտիր գնդերը (մասնավորապես Նևսկի, Նիժնի Նովգորոդի, Վլադիմիրի և այլն):

Серьёзным просчётом русского командования было включение в состав «Корволанта» незначительного числа артиллерии (30 орудий) и её малый калибр. Артиллерийский парк корпуса Баура просто не успел подойти вовремя к сражению вместе с большинством частей пехоты из его состава. Это сделало баталию более долгой и более кровопролитной для войск Петра I и позволило армии шведов в целом успешно отступить в вагенбург и укрепиться там. Российская армия не решилась его атаковать без сильной артиллерийской поддержки, и это позволило шведам в относительном порядке отступить к главным силам Карла XII. Ռուսական հրամանատարության լուրջ հաշվարկային սխալն էր «Կորվոլանտի» կազմում հրետանու քանակապես քիչ (30 զրահ ) ընդգրկելն էր և նրա փոքր տրամաչափը:Բաուրի կորպուսի հրետանային պարկը ուղղակի չի հասցրել ժամանակին մոտենալ ճակատամարտ իր կազմի հետևակային զորքի մեծ մասով:Դրա պատճառով մարտը երկարատև էր և արյունալի Պետրոս I-ի զորքի համար ,և շվեդերի զորքին հաջողվել է ետ նահանջել վագենբուրգ և ամրապնդվել այնտեղ:Ռուսական բանակը չէր համարձակվում գրոհել առանց հրետանու աջակցության ,և դա թույլ է տվել շվեդերին հարաբերական կարգով նահանջել դեպի Կառլ XII-ի գլխավոր ուժեր: При этом стратегическая задача перехвата огромного провиантского обоза (из почти 8000 фур более 4000 возов было оставлено у Лесной, 3000 возов было брошено у Пропойска, а большая часть оставшихся была брошена шведами в ходе дальнейшего отступления) была выполнена русскими полностью, и главные шведские силы после прихода остатков «Прибалтийской армии» (6500-6700 чел.) и не доставивших буквально ничего, были вынуждены кардинально менять свои стратегические планы. Ընդ որում պաշարի հսկայական սայլաշարքի գրավման ստատեգիական խնդիրը (մոտ 8000 ֆուրից 4000-ից ավել թողնվել է Լեսնոյի մոտ 3000-ը`Պրոպոյսկի, իսկ մեծ մասը շվեդները լեղել են հետագա նահանջի ժամանակ) ռուսների կողմից իրականացվել է ամբողջությամբ: Շվեդական գլխավոր ուժերը «Մերձբալթյան բանակի» (6500-6700 մարդ)մնացածների միացմամբ, որոնք ոչինչ չեն բերել, ստիպված են եղել արմատապես փոխել իրենց ռազմավարական պլանները: Однако полностью реализовать операцию по окружению и уничтожению «Прибалтийской армии» русским войскам не удалось — несмотря на большое неравенство сил, Левенгаупт смог прорвать стратегическое окружение и, сохранив половину армии, выйти на соединение с главной армией шведов, правда утратив весь обоз с провиантом и боеприпасами. Սակայն, չնայած ուժերի մեծ անհավասարությանը, ռուսական զորքերին չի հաջողվել ամբողջությամբ իրականացնել "Մերձբալթյան բանակի" շրջափակման եւ ոչնչացման գործողությունը: Լևենգաուպտը կարողացել է ճեղքել ռազմավարական շրջապատը և, պահպանելով բանակի կեսը, միավորվել շվեդների գլխավոր բանակի հետ՝ կորցնելով ամբողջ պաշարի և զինամթերքի սայլաշարքը:

Словацкий евангелист Даниел Крман в своём дневнике, написанном на латинском языке, рассказывает про влияние битвы у Лесной на решение Мазепы присоединиться к шведам: «Также, когда его (Мазепу) посетил сначала граф Левенгаупт, говорят, что он сказал, что героическая или весьма выдающаяся доблесть этого графа в недавнем деле у села Лышна (Лесная) между реками Днепр и Сож побудила его самого ускорить переход к шведскому королевскому величеству, в особенности увидев, как этот граф с таким небольшим отрядом своих людей храбро задерживал три дня такую массу врагов и с лучшей частью своего войска вошёл в самое средоточие неприятелей, переправившись вплавь на лошадях через опасные реки, чтобы суметь раздавить самого врага всеми силами, идя с таким трудом на риск битвы». Սլովակիայի ավետարանչականներից Դանիել Քրմանը իր օրագրում, գրված լատիներենով, պատմում է Մազեպայի շվեդներին միանալու որոշման վրա Լեսնայա ճակատամարտի ազդեցության մասին:« Երբ նրան (Մազեպային) այցելել է Նախ կոմս Լևենգապտը, ասում են, որ նա ասել է, որ այս կոմսի հերոսական կամ շատ նշանավոր խիզախություն վերջին գործողություններում Լեսնայա գյուղի մոտ,Դնեպր և Սոժ գետերի միջեւ նպաստել է նրա շվեդական թագավորության կողմ անցնելուն:Հատկապես տեսնելով թե ինչպես է այդ կոմսը փոքրաքական զորքով խիզախորեն երեք օր պահել

թշնամիների հսկայական զանգվածը և իր զորքի լավագույն հատվածով մտել թշնամիների մեջ`ձիերի վրա անցնելով վտանգավոր գետերը,:

Вместе с тем, одним из последствий битвы при Лесной является капитуляция при Переволочне, так как именно опираясь на факт в целом успешного отступления Левенхаупта от Лесной к главным силам, Карл XII назначил его командовать остатками шведской армии после Полтавы, надеясь что этот генерал успешно дойдёт до союзного Швеции в качестве турецкого вассала Крымского ханства. Однако Левенгаупт скорее всего после Лесной разочаровался в возможности победы, а после Полтавы он был сломлен морально и не проявил должной твёрдости, по-видимому изначально склоняясь не к продолжению борьбы, а к сдаче, что позволило шведской армии после отъезда короля за Днепр быстро и без потерь капитулировать перед отрядом кн. Меншикова.

Награды

За отличие в битве М. М. Голицын получил чин генерал-поручика.

Հիմնական հոդված՝ Медаль «За битву при Лесной»

На Кадашевском монетном дворе Москвы были отчеканены 4618 серебряных медалей диаметром 28 мм для раздачи нижним чинам — участникам битвы, которые носили их на Андреевской ленте. Для офицеров выпустили 6 типов золотых медалей достоинством 13, 6, 5, 3, 2 и 1 червонец в зависимости от чина и заслуг (всего 1140 золотых наград).

Память о битве

thumb|Памятник в честь 200-летия победы К 200-летию битвы при Лесной около деревни был установлен памятник в виде отлитого из бронзы орла, повергшего вражеское знамя (скульптор — А. Обер), и построен Свято-Петро-Павловский храм-памятник, в котором в советские годы находился музей битвы под Лесной. В начале 90-х здесь снова открыли храм. В день 300 летия битвы вновь открылся музей недалеко от храма, в часть экспозиции входят: оружие, монеты, знамёна, фотокопии документов и мини-панорама сражения.

На местном кладбище находится братская могила павших воинов с установленным мраморным обелиском в виде стелы с памятной надписью.

Ссылки

• Vlad Gromoboy. — Состав сил«The Corps of the General Lewenhaupt At the battle of Lesnaya, 28 & 29 September 1708» (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-08-23-ին. Վերցված է 2010-03-12-ին. {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |datepublished= (օգնություն)
• Konovaltjuk & Lyth, Pavel & Einar Vägen till Poltava. Slaget vid Lesnaja 1708. — Svenskt Militärhistorisk Biblioteks Förlag, 2009. — ISBN 978-91-85789-14-6
• Нетипичное сражение Северной войны.

Категория:Сражения Северной войны Категория:Сражения по алфавиту Категория:Сражения в Белоруссии Категория:Сражения России Категория:Сражения Швеции Категория:События 28 сентября Категория:Сентябрь 1708 года Категория:Сражения 1708 года Категория:Сражения русско-шведских войн