Ճաշակի վրա հիմնված խտրականություն
Ճաշակի վրա հիմնված խտրականություն, սա աշխատաշուկայի խտրականության տնտեսական մոդել է, որը պնդում է, որ գործատուների նախապաշարմունքները կամ հակակրանքները կազմակերպության մշակույթում, որոնք արմատավորված են արգելված հիմքերով, կարող են բացասական արդյունքներ ունենալ փոքրամասնությունների աշխատողներ վարձելիս, ինչը նշանակում է, որ կարելի է ասել, որ նրանք խտրականության հակում ունեն։ Մոդելը նաև պնդում է, որ գործատուները խտրականություն են դնում փոքրամասնությունների դիմորդների նկատմամբ՝ նրանց հետ շփվելուց խուսափելու համար՝ անկախ դիմորդի աշխատանքի կատարողականից, և որ գործատուները պատրաստ են ֆինանսական տուգանք վճարել դրա համար։ Սա աշխատաշուկայում խտրականության երկու առաջատար տեսական բացատրություններից մեկն է, մյուսը՝ վիճակագրական խտրականությունը[1][2]։ Ճաշակի վրա հիմնված մոդելը նաև ենթադրում է, որ գործատուների նախասիրությունները որոշակի խմբերի աշխատողների նկատմամբ կապված չեն ավելի արդյունավետ աշխատողների նկատմամբ նրանց նախասիրությունների հետ[3]։ Այս մոդելի համաձայն, խտրականության ենթարկված խմբի մեջ գտնվող աշխատակիցները կարող են ստիպված լինել ավելի շատ աշխատել նույն աշխատավարձի դիմաց կամ ընդունել ավելի ցածր աշխատավարձ նույն աշխատանքի համար, ինչ մյուս աշխատակիցները[4]։
Ճաշակի վրա հիմնված խտրականությունը կարող է դիտվել գործատուների, հաճախորդների կամ աշխատանքային գործընկերների կողմից։ «Գործատուի խտրականության հակվածության» դեպքում գործատուն ձգտում է խուսափել ոչ դրամական ծախսերից և հաճախ դա անում է իր սեփական նախասիրությունների հիման վրա։ Գործընկերների և հաճախորդների դեպքում նրանք կարող են չցանկանալ շփվել այն մարդկանց հետ, ովքեր պատկանում են որոշակի խմբի, որը գործատուն հաշվի է առնում աշխատանքի ընդունման գործընթացում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ճաշակի վրա հիմնված խտրականության մոդելն առաջին անգամ առաջարկել է Գերի Բեքերը 1957 թվականին իր «խտրականության տնտեսագիտություն» գրքում[3]։ Բեքերը պնդում էր, որ նման խտրականության պատճառները պետք է որոշվեն հոգեբանների և սոցիոլոգների կողմից, այլ ոչ թե տնտեսագետների, և նա ձգտում էր միայն որոշել խտրականության հետևանքները, որոնք դրսևորվում են տնտեսական որոշումների կայացման գործընթացում[5]։ Այս մոդելի վաղ տարբերակը քննադատության է ենթարկվել խտրական ընկերությունների շարունակական գոյությունը բացատրելու անկարողության համար, քանի որ այն կանխատեսում է, որ այդ ընկերությունները ավելի քիչ եկամտաբեր կլինեն, քան իրենց ոչ խտրական գործընկերները[6]։ Այնուամենայնիվ, համային նախասիրությունների վրա հիմնված մոդելը Այդ ժամանակից ի վեր դարձել է խտրական պրակտիկայի գերակշռող տնտեսական բացատրությունը[5]։
Տարբերություն վիճակագրական խտրականությունից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տնտեսագետների համար դժվար է տարբերակել ճաշակի վրա հիմնված խտրականությունը և վիճակագրական խտրականությունը[7]։ 2008 թվականին հրապարակված հոդվածը ուսումնասիրեց Առաջին համաշխարհային պատերազմի ազդեցությունը գերմանացի ամերիկացիների վրա՝ որպես Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայի առևտրականներ։ Գերմանացի ամերիկացիները պատերազմի արդյունքում խտրականության էին ենթարկվում և համարվում էին էթնիկ փոքրամասնություն՝ առևտրի շուկայում ճաշակի վրա հիմնված խտրականության հնարավորություններ ստեղծելով[7]։ Արդյունքները ցույց են տվել, որ խտրականությունն իսկապես ազդել է գերմանացի ամերիկացիների վրա Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայում, որտեղ նրանց մերժման մակարդակը կրկնապատկվել է։ Սակայն խտրականությունը ոչ մի կերպ չի ազդել Նյու Յորքի ֆոնդային բորսայում Տեղերի գնի վրա[7]։
2014 թվականին տնտեսական և քաղաքական հետազոտությունների կենտրոնի հետազոտողները հետազոտություն են անցկացրել Fantasy Premier League, որը առցանց խաղ է, որտեղ խաղացողներն ընտրում են իրենց 15 խաղացողներին Պրեմիեր լիգայի 20 մասնակից թիմերից։ Քանի որ դա վիրտուալ խաղ է, խաղացողները կարող են տարբերակել առանց իրական կյանքի հետևանքների։ Իրական հաճախորդներ չկան, և «աշխատողները» (խաղացողները) չեն շփվում։ Սա թույլ տվեց հետազոտական թիմին վերահսկել վիճակագրական խտրականությունը, քանի որ հավանական աշխատողների կատարողականի վերաբերյալ բոլոր տեղեկությունները բացահայտվում են հրապարակայնորեն։ Արդյունքները ցույց են տվել, որ հետազոտության մասնակիցները ընտրել են խաղացողներին ՝ ելնելով իրենց կատարողականից, որը չափվում է միավորներով, և խաղացողների ռասայական պատկանելությունը դեր չի խաղացել։ Ուսումնասիրությունն իրականացվել է երեք տարի շարունակ, և համի հիման վրա խտրականության որևէ ապացույց չի հայտնաբերվել[8]։
Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Baert, Stijn; Pauw, Ann-Sophie De (2014). «Is ethnic discrimination due to distaste or statistics?». Economics Letters. 125 (2): 270–273. doi:10.1016/j.econlet.2014.09.020. hdl:1854/LU-5704419. S2CID 154444808.
- ↑ Krueger, Alan B. (2002 թ․ դեկտեմբերի 12). «Economic Scene; Sticks and stones can break bones, but the wrong name can make a job hard to find». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 3-ին.
- ↑ 3,0 3,1 Neilson, William; Ying, Shanshan (2016). «From taste-based to statistical discrimination». Journal of Economic Behavior & Organization. 129: 116–128. doi:10.1016/j.jebo.2016.06.001.
- ↑ Autor, David (2003 թ․ նոյեմբերի 24). «Lecture Note: The Economics of Discrimination — Theory». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ 5,0 5,1 «Discrimination, Taste For». International Encyclopedia of the Social Sciences (անգլերեն). 2008.
- ↑ Siddique, Zahra (2011). «Evidence on Caste Based Discrimination». Labour Economics. 18: S146–S159. doi:10.1016/j.labeco.2011.07.002.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Moser, Petra (2012). «Taste-based discrimination: evidence from a shift in ethnic preferences after WWI». Explorations in Economic History. 49 (2): 167–188. doi:10.1016/j.eeh.2011.12.003.
- ↑ Bryson, Alex; Chevalier, Arnaud (2014 թ․ օգոստոսի 15). «Is there a 'taste for discrimination'?». VoxEU.org. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 3-ին.