Հովհաննես Վանանդեցի
Հովհաննես Վանանդեցի արմտ. հայ.՝ Յովհաննէս Վանանդեցի | |
|---|---|
 | |
| Ծննդյան անուն | արմտ. հայ.՝ Ամիրզադէ Միրզայեան |
| Ծնվել է | 1772[1] |
| Ծննդավայր | Վան, Վանի էյալեթ, Օսմանյան կայսրություն[1] |
| Վախճանվել է | փետրվարի 3, 1841[1] |
| Վախճանի վայր | Իզմիր, Այդին, Օսմանյան կայսրություն[1] |
| Մասնագիտություն | բանաստեղծ և մշակութային գործիչ |
| Ազգություն | հայ |
| Կրթություն | Կտուց վանք[1] |
| Աշխատավայր | Մեսրոպյան վարժարան[1] |
| Զավակներ | Տեր Մարգար Միրզայան |
Հովհաննես Վանանդեցի, Հովհան (Ամիրզադե Միրզայի Միրզայան, 1772[1], Վան, Վանի էյալեթ, Օսմանյան կայսրություն[1] - փետրվարի 3, 1841[1], Իզմիր, Այդին, Օսմանյան կայսրություն[1]), հայ բանաստեղծ, մշակութային գործիչ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սկզբնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրի Կտուց անապատում։ 1798 թվականին ավարտել է Կ․ Պոլսի «Մայր դպրատուն»-ը։ 1799 թվականից Վանանդեցին աստվածաբանություն և հայկաբանություն է դասավանդել Զմյուռնիայի նորաբաց Մեսրոպյան վարժարանում։ Իր առաջին գործում՝ «Ճառ ներբողական ի սուրբ Խաչն Քրիստոսի եւ պատմագրական առասացութիւն ի Սուրբ Նշանն Գ․ Վանանդեցի Յ․ Վանանդեցի Վարագայ» (1816, հրատարակվել է 1853), տալիս է Վարագա վանքի կառուցման պատմությունը, մատնանշում քրիստոնեական կրոնի դերը հայ ժողովրդի կյանքում։ 1829 թվականին Վանանդեցին ավարտել է «Տեսարան հանդիսիցն Հայկայ, Արամայ եւ Արայի» (հրատարակվել է 1856) դյուցազներգությունը, որի նյութը հայ ժողովրդի պատմական-առասպելական անցյալն է։ Հեղինակը հիմնականում հետևել է Խորենացուն, թեև կան որոշ հավելումներ ու շեղումներ։ Մյուս՝ «Արփիական Հայաստանի» (1836) դյուցազներգությունում (10 հազար տող) շարադրված է հայ ժողովրդի՝ քրիստոնեություն ընդունելու պատմությունը (ըստ Ագաթանգեղոսի)։ Որոշ ընդմիջումից հետո Վանանդեցին գրել է իր վերջին՝ «Ոսկի դար Հայաստանի» (1841) դյուցազներգությունը (5500 տող)։ Ունենալով հարուստ գիտելիքներ, տիրապետելով հայ բանաստեղծական արվեստի օրինաչափություններին՝ հեղինակը ստեղծել է բարձրարժեք գործ։ Իր այս երեք դյուցազներգություններով Վանանդեցին որոշակի ձև և ուղղություն է տվել հայկական կլասիցիզմի իզմիրահայ թևին և առաջադիր սկզբունքներ թելադրել առհասարակ հայկական կլասիցիզմի համար։ Վանանդեցու բանաստեղծություններից հայտնի է «Առ Հայաստան»-ը (առավելապես իր առաջին տողով՝ «Հայաստան, երկիր դրախտավայր»), որ երգի է վերածել Կոմիտասը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 268)։ 
|