Հոլոքոստի զոհերի հուշարձան

Հոլոքստի զոհերի հուշարձան Բեռլինում

Հուշարձանի տեսքը վերևից

Հոլոքոստի զոհերի հուշարձան (գերմ.՝ Denkmal für die ermordeten Juden Europas), նացիզմի զոհ դարձած հրեաների հիշատակին նվիրված հուշարձան Գերմանիայի մայրաքաղաք Բեռլինում։

Ստեղծման պատմություն

Հուշարձանային համալիրի մտահղացումն ու պլաններն ի հայտ են եկել դեռ 1988 թվականին։ Հուշարձանի ստեղծման գաղափարը պատկանում է բեռլինցի հրապարակախոս Լեա Ռոշին, որը 1989 թվականին կազմակերպել է «Եվրոպայի սպանված հրեաների հուշարձանի» հատուկ հիմնադրամ։ Նախագիծն ստացել է մի շարք հայտնի անձանց աջակցությունը, որոնց թվում էր ԳՖՀ նախկին կանցլեր Վիլի Բրանդտը։

Հուշարձանը կառուցվել է դեկոնստրուկտիվիստ Փիթեր Այզենմանի նախագծով։

Շինարարությունն սկսվել է 2001 թվականի հոկտեմբերի 30-ին։ Հուշարձանը բացվել է 2005 թվականին։

Հուշարձանը տեղակայված է Բեռլինի կենտրոնում՝ Բրանդենբուրգյան դարպասների և Գերմանիայի նախկին կառավարության բունկերի տարրերի միջև։ Այն ավելի քան 2700 գորշ սալաքարերից կազմված հսկայական դաշտ է։

Հուշարձանի բացմանը հաջորդած մեկ տարվա ընթացքում այնտեղ այցելել է շուրջ երեքուկես միլիոն մարդ։

Արձագանքներ

Հոգեբան Քոլին Էլարդը նշել է այցելուների վրա համալիրի ճարտարապետության յուրահատուկ ազդեցությունը։ Սալաքարերի միջև ընկած անցումները չափազանց նեղ են, որպեսզի կարողանան քայլել երկու մարդ, և միայնակ մնացած այցելուն սկսում է վերապրել զգացումների բարդ ամբողջություն.

Կորսվածության զգացումը գորշ սալաքարերի մեջ, որոնց հետևում չի երևում շրջապատող աշխարհը, մոտ մարդու հետ հարկադիր բաժանումը և անօգնականության զգացումը, որն առաջանում է միջանցիկ տարածքներն անցնելիս, հոգում բարձրացնում են վախի, անհանգստության, կարոտի ու միայնության ալիք։ Այդպես ճարտարապետ Փիթեր Այզենմանին հաջողվել է ստեղծել կառույց, որ լի է զգացմունքների բազմաթիվ կարճ, բայց հզոր արձագանքներով, որոնք ստիպված են եղել զգալ հրեաները Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։

Էլարդը նշել է, որ համալիրի հոգեբանական ազդեցությունը պայմանավորված է ճարտարապետական միջոցներով.

Էֆեկտը ձեռք է բերվում այցելուի վրա մարմնական ազդեցության միջոցով։ Դուք պետք է դառնաք ինստալյացիայի մաս, անցնեք դրա միջով, կորչեք այնտեղ. միայն այդ ժամանակ ուրիշի սարսափն ու օտար վիշտը կդառնան շոշափելի ու ցնցող։

Գրականություն

• Daniel Baranowski u. a.; Stiftung Denkmal für die Ermordeten Juden Europas (Hrsg.): Denkmal für die ermordeten Juden Europas. Ort der Information, mit einem Überblick zu Gedenkzeichen und historischen Informationen in der näheren Umgebung. In: DKV-Edition, Deutscher Kunstverlag DKV, Berlin / München 2010, ISBN 978-3-422-02235-5 (englisch unter dem Titel: Memorial to the murdered Jews of Europe. ISBN 978-3-422-02236-2).
• Ute Heimrod (Hrsg.): Der Denkmalstreit — das Denkmal? Die Debatte um das «Denkmal für die ermordeten Juden Europas». Eine Dokumentation. Philo Verlagsgesellschaft, Philio, Berlin / Wien 1999. ISBN 3-8257-0099-2, (1300 Seiten starke Sammlung von öffentlichen Diskussionsbeiträgen auf dem Weg zum Denkmal, inkl. einer Dokumentation der Wettbewerbsentwürfe.)
• Jan-Holger Kirsch: Nationaler Mythos oder historische Trauer? Der Streit um ein zentrales «Holocaust-Mahnmal» für die Berliner Republik. In: Beiträge zur Geschichtskultur Band 25, Böhlau, Wien / Köln / Graz 2003, ISBN 3-412-14002-3
• Claus Leggewie, Erik Meyer: Ein Ort, an den man gerne geht. Das Holocaust-Mahnmal und die deutsche Geschichtspolitik nach 1989. Hanser, München / Wien 2005. ISBN 3-446-20586-1.
• Hans-Ernst Mittig: Gegen das Holocaustdenkmal der Berliner Republik. Kramer, Berlin 2005, ISBN 3-87956-302-0.
• Lea Rosh, Eberhard Jäckel: Die Juden, das sind doch die anderen. Der Streit um ein deutsches Denkmal. Philo, Berlin / Wien 1999, ISBN 3-8257-0127-1.
• Christian Saehrendt: Information beeindruckt mehr als Kunst. Eine Umfrage unter Schülern nach deren Besuch des Holocaustmahnmals. In: Frankfurter Allgemeine Zeitung, FAZ, Frankfurt am Main 23. Januar 2007.
• Joachim Schlör, Jürgen Hohmuth (Fotos), Paul Aston (Übersetzer): Denkmal für die ermordeten Juden Europas / Memorial to the murdered Jews in Europe. 2. Auflage Prestel, München / Berlin / London / New York, NY 2008 (Erstausgabe 2005), ISBN 978-3-7913-4028-9 (deutsch und englisch).
• Hans-Georg Stavginski: Das Holocaust-Denkmal. Der Streit um das «Denkmal für die ermordeten Juden Europas» in Berlin (1988—1999). Schöningh, Paderborn / München / Wien / Zürich 2002. ISBN 3-506-78635-0 (Zugleich Dissertation an der Freien Universität Berlin 2001).
• Holger Thünemann: Holocaust-Rezeption und Geschichtskultur. Zentrale Holocaust-Denkmäler in der Kontroverse. Ein deutsch-österreichischer Vergleich. In: Schriften zur Geschichtsdidaktik, Band 17, Schulz-Kirchner, Idstein 2005, ISBN 3-8248-0381-X (Zugleich Dissertation an der Universität Münster (Westfalen) 2004/2005).
• Karen E. Till: The New Berlin. Memory, Politics, Place. University of Minnesota Press, Minneapolis, MN 2005. ISBN 978-0-8166-4011-9.
• Колин Эллард Среда обитания: Как архитектура влияет на наше поведение и самочувствие = Colin Ellard “Places of the Heart: The Psychogeography of Everyday Life”. — М.: Альпина Паблишер, 2016. — 282 p. — 2000 экз. — ISBN 978-5-9614-5390-4

Արտաքին հղումներ

• Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas
• Förderkreis Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas
• Denkmal für die ermordeten Juden Europas
• Telepolis zur Eröffnung des Holocaust-Mahnmals
• Virtueller Besuch des Denkmals
• Protokoll der Debatte im Deutschen Bundestag (PDF; 1,27 MB)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հոլոքոստի զոհերի հուշարձան» հոդվածին։