Հիմարների նավը (կտավ)

Հիմարների նավը
տեսակ	գեղանկար
նկարիչ	Հիերոնիմոս Բոսխ
տարի	1500
բարձրություն	58 ± 1 սանտիմետր
լայնություն	32,5 ± 0,1 սանտիմետր
ուղղություն	վաղ հոլանդական գեղանկարչության
ժանր	այլաբանություն
նյութ	յուղաներկ
գտնվում է	Room 800?
հավաքածու	Լուվրի գեղանկարի բաժին
մասն է	An Allegory of Intemperance? և The Pilgrimage of Life Triptych?
պատկերված են ship of fools?
http://www.louvre.fr/en/oeuvre-notices/ship-fools-or-satire-debauched-revelers, http://www.louvre.fr/jp/oeuvre-notices/%E3%80%8A%E9%98%BF%E5%91%86%E8%88%B9%E3%80%8B, https://www.wga.hu/html/b/bosch/5panels/11shipfo.html կայք
The Ship of Fools by Hieronymus Bosch Վիքիպահեստում

Հիմարների նավը (ֆր.՝ La Nef des fous), հոլանդացի նկարիչ Հիերոնիմոս Բոսխի առավել հայտնի կտավներից: Նկարը եղել է չպահպանված եռապատկերի փեղկի վերին հատվածը, որի ստորին հատվածը ներկայումս համարվում է «Որկրամոլության և ցանկասիրության փոխաբերություն» կտավը:

Նավն ավանդաբար խորհրդանշում է Եկեղեցին, որ հավատացյալներին առաջնորդում է երկնային արքայություն: Բոսխի կտավում նավում գյուղացիների հետ շվայտությամբ են տարված վանականն ու եկեղեցական երկու կանայք, ինչն ակնարկում է ինչպես Եկեղեցու, այնպես էլ աշխարհիկ կյանքով ապրողների բարքերի անկումը, իսկ թփուտներից նրանց հետևում է բուն: Միաբան կանանցից մեկը լյուտնյա է նվագում, և երկուսն էլ երգում են, հնարավոր է նաև փորձում են բերանով պատառ պոկել հացից, որ կախված է պարանից: Ընդ որում, պարանը շարժման մեջ է դնում ձեռքը բարձրացրած մարդը: Կտավում պատկերված սպիտակ լյուտնյան` մեջտեղում կլորավուն անցքով, հեշտոց է խորհրդանշում, իսկ այն նվագելը` այլասերություն (խորհրդանիշների լեզվում լյուտնյայի` տղամարդուն հատուկ համարժեքը պարկապզուկն է): Ցանկասիրության մեղքն են խորհրդանշում նաև ավանդական պարագաները` բալով ափսեն և նավի եզրից կախված գինու մետաղական գավը: Որկրամոլության մեղքն ուղղակի իմաստով ներկայացված է ուրախ կերուխումի մասնակիցների միջոցով, որոնցից մեկը դանակով ձգված է տապակած խոզի ուղղությամբ, իսկ երրորդը թիավարում է` հսկա շերեփն օգտագործելով թիի տեղ: Վանականն ու միաբան կինը հափշտակությամբ երգ են երգում` չնկատելով, որ Եկեղեցու նավը վերածվել է հակակետի` Չարի նավի, որը չունի ղեկ և նավում է Դժոխքի ուղղությամբ: Նավն իր հերթին խիստ արտասովոր հարմարանք է, որի կայմը սաղարթով պատված կենդանի ծառ է, իսկ կոտրած ճյուղը` ղեկ: Արտահայտվել են կարծիքներ, որ կայմի տեղ ծառայող ծառն առնչվում է այսպես կոչված «մայիսյան ծառի» հետ, որի շուրջ տեղի են ունենում ժողովրդական տոնակատարություններ գարնան գալստյան առթիվ, իսկ գարնանը ինչպես աշխարհիկ մարդիկ, այնպես էլ հոգևորականությունը հակված են բարոյական արգելքներ դնելու:

«Հիմարների նավը», 1790-ական թվականներ, Լուվր, 2-րդ հարկ, 10-րդ սրահ, Փարիզ

Այստեղ ամեն ինչ ղեկավարում է խեղկատակը: Նրա դերը ժամանակի սովորույթների ու բարքերի սատիրական կերպավորումն է: Բոսխի ժամանակներում իմաստությունն ընկալվում էր որպես բարեգործություն, բարեպաշտություն և աստվածավախություն, իսկ հիմարությունը հոմանիշ էր մեղքի, անաստվածության ու արատավորության: Հատկանշական է նկարում հիմարի կերպարը` զանգուլիկներով հագուստով ու դիմակով գավազանով: Նկարը, որ ներկայացնում էր հոգևորականության ու աշխարհիկ մարդկանց բարոյական ամենաթողությունը, համարել են գաղտնագրված ալքիմիական նշաններ և նմանեցրել Մասլենիցային հատուկ «հարբեցողների դրախտին»` «սուրբ Ռյոյներտի նավին», ինչն ակնարկում են գինու գավն ու շրջված սափորը: Նկարը մեկնաբանել են նաև կյանքի աբսուրդի հոռետեսական տեսանկյունից, ինչպես նաև որպես մարդկության աստղագիտական կերպար, որ ղեկավարվում է Լուսնի կողմից. այն խորհրդանշում է անբանականությունն ու ամենաթողությունը:

Խեղկատակի կերպարը ստիպել է արվեստի պատմաբաններին կապեր գտնել Բոսխի` Լուվրում պահվող այս նկարի և Սեբաստիան Բրանտի «Հիմարների նավը» գրքի միջև, որը դեռևս հեղինակի կենդանության օրոք վեց անգամ հրատարակվել ու թարգմանվել էր այլ լեզուներով: Հավանական է, որ Բոսխը ծանոթ է եղել սատիրական այդ գործին, սակայն դժվար թե այն ստեղծագործական ներշնչանք հանդիսացած լիներ նկարչի համար. միջնադարում նավն ամենից տարածված փոխաբերություններից էր: Նշանավոր գիրքը հոլանդերեն թարգմանությամբ լույս է տեսել 1486 թվականին Հաառլեմում, այդ իսկ պատճառով շատերը ենթարկվում են Բոսխի նկարը որպես գիրքը կարդացած նկարչի ծաղրանմանություն ներկայացնելու գայթակղությանը:

Լուվրում պահպանվում է նույն անվանումով ու կոմպոզիցիայով նկար: Այն դժվար է համարել էսքիզ կամ ուրվանկար, քանի որ գրեթե ավարտուն տեսք ունի: Հնարավոր է, այն ստեղծված է եղել փայտագրության վերածելու նպատակով` օրինակ «Ծույլերի նավը» (Schlaraffenschiff) անունով:

Նկարը Լուվրին է նվիրել Քամիլ Բենուան 1818 թվականին: Ներկայումս կտավը գտնվում է Լուվրի Ռիշելյեի պատկերասրահի երկրորդ հարկում` 10-րդ սրահում: Նկարի կոդն է` R.F. 2218:

Գրականություն

• Տրեվին Կոպլսթոուն, Հիերոնիմոս Բոսխ. Կյանքը և ստեղծագործությունը — М: «Լաբիրինթ - Կ», 1998.
• Ա. Դևիտինի, Բոսխ — М: ООО «АСТ հրատարակչություն»: ООО «Աստրել հրատարակչություն», 2002.
• Դ. Բատիլոտի, Բոսխ — М: «Սպիտակ քաղաք», 2000.
• Վալտեր Բոզինգ Բոսխ — М: Арт-Родник, 2001.
• Արտասահմանյան երկրների արվեստի պարտություն, Միջնադար. Վերածնունդ / Под ред. Ц. Г. Нессельштраус. М., 1982
• Գ. Ի. Ֆոմին, Հիերոնիմոս Բոսխ М., 1974
• Շ. դե Տոլնայ, Բոսխ М., 1992
• Գ. Մարտին, Բոսխ М., 1992
• Կ. Ս. Եգորովա Բոսխի երեք նկար` «Մտածողն ու բնությունը» թեմայով, Խորհրդային արվեստագիտություն, вып. 19. М., 1985
• Ռ. Խ. Մարեյնիսեն, Պ. Ռայֆելարե, Հիերոնիմոս Բոսխ, գեղարվեստական ժառանգություն М., 1998

Արտաքին հղումներ

• «Հիմարների նավը» Լուվրի տվյալների պահոցում
• Մշակույթ հեռուստաալիքի հաղորդումը` նվիրված Հիերոնիմոս Բոսխին