Հարված կատվին
Հարված կատվին, նաև երբեմն հարված շանը, փոխաբերություն է, որն օգտագործվում է նկարագրելու, թե ինչպես է կազմակերպության՝ համեմատաբար ավելի բարձրաստիճան անձը կամ ընտանիքի ավագը իր հիասթափությունը հանում ավելի ցածր աստիճանի անձի վրա, որն իր հերթին կարող է այն հանել իր ենթակաների վրա։
Իդիոմայի ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տերմինը օգտագործվում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում առնվազն 19-րդ դարից[1]։
Ժամանակակից օգտագործման մեջ անունը ենթադրում է սցենար, երբ զայրացած կամ հիասթափված աշխատողը աշխատանքից տուն է գալիս՝ փնտրելով իր զայրույթը թափելու ինչ-որ միջոց, բայց միակ բանը, որ առկա է, կատուն է։ Այս սցենարում կատուն կարող է հայտնվել, երբ ինչ-որ մեկը բարկացած է կամ հիասթափված։ Նա ֆիզիկապես չարաշահում է դա որպես իր հիասթափությունը վերացնելու միջոց, չնայած այն հանգամանքին, որ կատուն ոչ մի դեր չի խաղում դրա առաջացման գործում[2]։
Դինամիկան աշխատավայրում կամ ընտանիքում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
«Հարված կատվին» տերմինը սովորաբար օգտագործվում է աշխատողների վարքագիծը նկարագրելու համար, ովքեր բռնություն են գործադրում գործընկերների կամ ենթակաների նկատմամբ՝ որպես սթրեսից ազատվելու մեխանիզմ[3]։ Այս վարքագիծը կարող է հանգեցնել շղթայական ռեակցիայի, երբ ընկերության վերադաս աշխատակիցը վիրավորում է իր ենթականերին, ովքեր դա դուրս են հանում իրենց ենթակաների և այլն շղթայի վրա։ Այս դոմինոյի էֆեկտը կարող է դիտվել նաև ընտանեկան դինամիկայում, երբ հայրը բղավում է մոր վրա, ով բղավում է ավելի մեծ երեխայի վրա, վերջինս բղավում է ավելի փոքր երեխայի վրա, ի վերջո փոքր երեխան բղավում է ընտանի կենդանու վրա[4]։
Ուրիշներին մեղադրելը կարող է հանգեցնել «հարված շանը», որտեղ հիերարխիայում գտնվող անհատները մեղադրում են իրենց անմիջական ենթականերին, և դա տարածվում է հիերարխիայի ներքևում մինչև ամենացածր աստիճանը («շուն»)։ 2009 թվականին կատարված փորձարարական ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ մեղադրանքը կարող է վարակիչ լինել նույնիսկ անհաղորդ հեռուստադիտողների համար[5]։
Հոգեբանական տեսություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հարված կատվին փոխաբերությունն անբարենպաստ է ընկալվում և դիտվում է որպես զայրույթի վատ կառավարման նշան[6]։ Հեղինակ Սթիվ Սոնդերմանը պնդում էր, որ «մարդիկ իրենց հույզերի 90 տոկոսն ուղղում են զայրույթի միջոցով»՝ ասելով, որ նրանք կարող են «կատվին հարվածել»՝ որպես վշտի, անհանգստության կամ այլ հույզերի փոխարինող[7]։ Հոգեբանության գրքի հեղինակ Ռաջ Պերսոն առաջ է քաշում մի վարկած, որում ասվում է, որ մարդիկ «ոտքով հարվածում են կատվին»՝ որպես կատարսիսի միջոց, քանի որ վախենում են իրենց հույզերն ամբողջությամբ արտահայտել հասակակիցներին և գործընկերներին[8]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Journal of Proceedings of the ... Annual Convention of Young Men's Christian Associations of the United States and British Provinces, Volume 14». 1869: 35.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(օգնություն) - ↑ Glass, Lillian (1999). The Complete Idiot's Guide to Verbal Self Defense. Penguin. էջ 80. ISBN 978-1-440-65074-1.
- ↑ Quinn, Catherine (2007 թ․ հուլիսի 23). «With colleagues like these». The Guardian. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
- ↑ Cooney, Beth (1999 թ․ մայիսի 2). «Grumpy Ol' Dad». Sun-Sentinel. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 21-ին.
- ↑ Jeanna Bryner: Workplace Blame Is Contagious and Detrimental, LiveScience, 2010-01-19, citing the January 2010 issue of the Journal of Experimental Social Psychology.'.
- ↑ Whiteley, H. Ellen (1994). Understanding and Training Your Cat or Kitten. Sunstone Press. էջ 147. ISBN 978-1-611-39080-3. «Learn to handle anger or quit the job»
- ↑ Sonderman, Steve (2010). Mobilizing Men for One-on-One Ministry: The Transforming Power of Authentic Friendship and Discipleship. Bethany House. էջ 168. ISBN 978-1-441-21376-1.
- ↑ Persaud, Raj (2011). Staying Sane. Random House. ISBN 978-144-811106-0.