Կոլեկտիվ հիշողություն

Կոլեկտիվ հիշողություն, անցյալի տեսակետ, որը կիսում և կառուցում են սոցիալական խմբի անդամները։ Իմաստապես նման է հետևյալ արտահայտություններին՝ սոցիալական հիշողություն, մշակութային հիշողություն։ Տերմինը ներմուծել է սոցիոլոգ, փիլիսոփա, սոցիալական հոգեբան, ֆրանսիական սոցիոլոգիական դպրոցի ներկայացուցիչ՝ Մորիս Հալբվախը, կոլեկտիվ հիշողության գիտական հետազոտությունների հիմնադիրը։ Չնայած երևույթի երկարատև ուսումնասիրությանը, դեռևս չկա դրա օբյեկտի և սուբյեկտի մասին միասնական պատկերացում, ինչպես որ չկա հավաքական հիշողության միասնական տեսություն պատմական հիշողություն^[1]։

Կոլեկտիվ հիշողության օբյեկտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմական իրադարձություններ
Պատմական անձինք (քաղաքական առաջնորդներ, անցյալի հատկանշական կերպարներ)
Խմբեր (ազգեր, սերունդներ, ընտանիքներ^[2])

Կոլեկտիվ հիշողության հատկություններ, նշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համատեղ բնավորություն/խմբային բաժանում^[3]
Ունի ոգեկոչման բնույթ (հիշվող իրադարձությունների տոնակատարություն)^[1]
Զգացմունքայնություն և հիշողությունների նշանակություն
Կառուցում, փոփոխականություն (խմբի իրական կարիքների ազդեցությամբ)^[4]
Համապատասխանություն ներկա իրավիճակին, ներկա կարիքներին^[2]
Միջսուբյեկտիվություն (հիշողություններ այլ մարդկանց հետ կապված)^[5]
Կոլեկտիվ ռեպրեսիա, մոռացություն, ամնեզիա (կոլեկտիվ հիշողության տրավմատիկ տարրերի առնչությամբ)^[6]
Հետաձգման էֆեկտ («հետամնաց հիշողության համախտանիշ»)^[1]^[7]

Կոլեկտիվ հիշողության հիմնական գործառույթը խմբային ինքնության պահպանումն է, ինքնության ճգնաժամի խնդիրը լուծելը^[7]։ Նման երևույթը, ինչպիսին է համայնքի կողմից ինքնաներկայացումը, չի կարող կատարվել առանց խմբի կամ կոլեկտիվի անցյալի մասին գիտելիքների և պատկերացումների^[8]։ Հավաքական հիշողության վերաբերյալ հասկացությունները ծնվում են այն ժամանակ, երբ հասարակությունը ինքնության ճգնաժամ է ապրում։ Սա բացատրում է 20-րդ դարի վերջին տասնամյակում հավաքական հիշողության խնդրի նկատմամբ հետաքրքրության աճը։

Հետազոտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հավաքական հիշողությունը հետազոտության միջառարկայական ոլորտ է (սոցիոլոգիա, պատմություն, սոցիալական հոգեբանություն^[1], փիլիսոփայություն և այլ գիտություններ)^[9]։ Ռուսական գիտության մեջ կոլեկտիվ հիշողության հիմնական ժամանակակից ուսումնասիրությունները ներառում են Տ. Պ. Եմելինովայի՝ մասնավորապես պատմական դեմքերի մասին պատկերացումների մասին աշխատությունները, Հայրենական մեծ պատերազմի մասին տարբեր սերունդների հիշողությունների և Պետրոս I-ի դարաշրջանի մասին պատկերացումների ուսումնասիրությունները^[4]։ Ժամանակակից ամենակարևոր արտասահմանյան ուսումնասիրությունները ներառում են Ջ. Ասսմանի աշխատությունները, ով հավաքական հիշողությունը բաժանեց հաղորդակցական և մշակութային, Ջ.Օլլիկի ուսումնասիրությունները^[10], ով հիշողությունը դիտարկում է գործընթացային-հարաբերական մեթոդաբանության տեսանկյունից և այլն^[8]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Емельянова Т. П. Коллективная память в контексте обыденного политического сознания Արխիվացված 2016-06-10 Wayback Machine // Информационно-гуманитарный портал «Знание. Понимание. Умение». 2012. № 4.
↑ ^2,0 ^2,1 Морис Хальбвакс Коллективная и историческая память Արխիվացված 2014-03-05 Wayback Machine // Неприкосновенный запас 2005, 2-3(40-41),
↑ Misztal B. A. Misztal Theories of social remembering Արխիվացված 2016-07-01 Wayback Machine — Oxford University Press, 2003
↑ ^4,0 ^4,1 Емельянова Т. П., Кузнецова А. В.— Представления коллективной памяти об эпохе Петра I и его личности у представителей различных социальных групп Արխիվացված 2016-06-11 Wayback Machine. // Психологические исследования — 2013 — 6(28)
↑ Paez, D., Basabe, N., Gonzalez, J. (1997) Social Processes and Collective Memory: A Crosscultural Approach to Remembering Political Events // Collective Memory of Political Events: Social Psychological Perspectives. Mahwah, NJ : Lawrence Erlbaum Associates. P. 147—174.
↑ Руссо, А. (1995) Черные страницы национального прошлого. Послевоенная история и историческая память // Психоанализ и науки о человеке / Под ред. Н. С. Автономовой, В. С. Стёпина. М. : Прогресс-Культура. С. 217—232.
↑ ^7,0 ^7,1 Романовская Е. В. М. Хальбвакс: культурные контексты памяти Արխիվացված 2016-06-10 Wayback Machine // Известия Саратовского государственного университета, 2010, Вып. 3.
↑ ^8,0 ^8,1 Olick J. K., 2007. Figurations of memory: a process- relational methodology illustrated on the German case, New York: Routledge. P. SQ-LLS.
↑ Емельянова, Т. П. Социальное представление как инструмент коллективной памяти (на примере воспоминаний о Великой Отечественной войне) // Психологический журнал. 2002. Т. 23. № 4. С. 49-59.
↑ Ассман Я. Культурная память. Письмо, память о прошлом и политическая идентичность в высоких культурах древности. — М.: Языки славянской культуры, 2004. — 358 с.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ассман, Я. Культурная память. Письмо, память о прошлом и политическая идентичность в высоких культурах древности [Текст] / Я. Ассман. — М.: Языки славянской культуры, 2004. — 358 с.
Бабинцев В. А., Поддубная А. А. ' science/1.3_Poddubnaya.doc Перспективы исследований коллективной памяти для формирования российской идентичности(չաշխատող հղում)
Емельянова Т. П., Кузнецова А. В. Представления коллективной памяти об эпохе Петра I и его личности у представителей различных социальных групп. // Психологические исследования — 2013 — 6(28)
Емельянова Т. П. Коллективная память в контексте обыденного политического сознания // Информационно-гуманитарный портал «Знание. Понимание. Умение». 2012. № 4
Емельянова Т. П. (2002). Социальное представление как инструмент коллективной памяти (на примере воспоминаний о Великой Отечественной войне) // Психологический журнал. Т. 23. № 4. С. 49-59.
Olick J.K. (2007). Figurations of memory: a process- relational methodology illustrated on the German case, New York: Routledge.—P. SQ-LLS
Романовская Е. В. М. Хальбвакс: Культурные контексты памяти // Известия Саратовского государственного университета, 2010, Выпуск 3.
Руссо А. (1995) Чёрные страницы национального прошлого. Послевоенная история и историческая память // Психоанализ и науки о человеке / Под ред. Н. С. Автономовой, В. С. Степина. М. : Прогресс-Культура. С. 217—232
Paez D., Basabe N., Gonzalez J. (1997). Social Processes and Collective Memory: A Crosscultural Approach to Remembering Political Events // Collective Memory of Political Events: Social Psychological Perspectives. Mahwah, NJ Lawrence Erlbaum Associates. P. 147—174.
Хальбвакс М. Коллективная и историческая память // Неприкосновенный запас. 2019. 2-3(40-41).

[polit-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Емельянова Т. П. Коллективная память в контексте обыденного политического сознания Արխիվացված 2016-06-10 Wayback Machine // Информационно-гуманитарный портал «Знание. Понимание. Умение». 2012. № 4.

[moris-2] 2,0 ^2,1 Морис Хальбвакс Коллективная и историческая память Արխիվացված 2014-03-05 Wayback Machine // Неприкосновенный запас 2005, 2-3(40-41),

[3] Misztal B. A. Misztal Theories of social remembering Արխիվացված 2016-07-01 Wayback Machine — Oxford University Press, 2003

[autogenerated1-4] 4,0 ^4,1 Емельянова Т. П., Кузнецова А. В.— Представления коллективной памяти об эпохе Петра I и его личности у представителей различных социальных групп Արխիվացված 2016-06-11 Wayback Machine. // Психологические исследования — 2013 — 6(28)

[5] Paez, D., Basabe, N., Gonzalez, J. (1997) Social Processes and Collective Memory: A Crosscultural Approach to Remembering Political Events // Collective Memory of Political Events: Social Psychological Perspectives. Mahwah, NJ : Lawrence Erlbaum Associates. P. 147—174.

[6] Руссо, А. (1995) Черные страницы национального прошлого. Послевоенная история и историческая память // Психоанализ и науки о человеке / Под ред. Н. С. Автономовой, В. С. Стёпина. М. : Прогресс-Культура. С. 217—232.

[roman-7] 7,0 ^7,1 Романовская Е. В. М. Хальбвакс: культурные контексты памяти Արխիվացված 2016-06-10 Wayback Machine // Известия Саратовского государственного университета, 2010, Вып. 3.

[olik-8] 8,0 ^8,1 Olick J. K., 2007. Figurations of memory: a process- relational methodology illustrated on the German case, New York: Routledge. P. SQ-LLS.

[9] Емельянова, Т. П. Социальное представление как инструмент коллективной памяти (на примере воспоминаний о Великой Отечественной войне) // Психологический журнал. 2002. Т. 23. № 4. С. 49-59.

[10] Ассман Я. Культурная память. Письмо, память о прошлом и политическая идентичность в высоких культурах древности. — М.: Языки славянской культуры, 2004. — 358 с.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]