Լայնույթ (հագուստի մաս)

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Լայնույթ (այլ կիրառումներ)

Լայնույթ, տաբատի կամ ներքնազգեստի դիմացի հատվածի բացվածքն է, որը փակվում է կայծակաճարմանդով կամ կոճակներով։ Տղամարդկանց հագուստի վրա լայնույթը միշտ բացվում է դեպի աջ, իսկ կանացի հագուստի վրա այն կարող է բացվել կամ դեպի ձախ կամ աջ^[1]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի սկզբանե տաբատը առանց հանելու՝ ֆիզիոլոգիական կարիքը հոգալու համար չի ունեցել լայնույթ կամ այլ բացվածքներ։ Տաբատին ամրացված առանձին ծածկույթի օգտագործումը հայտնի է դարձել 16-րդ դարի Եվրոպայում՝ ի վերջո վերածվել է տաբատին կցված բացվող հատվածի։ Լայնույթի տաբատի մաս կազմող և բացվող տարբերակը հայտնվել է ավելի ուշ<^[2]։

Արևմտաեվրոպական պատմական տարազում լայնույթը գոտու առջևի մասում ամրացված փականի տեսք է ունեցել և ծածկել է տաբատի ճեղքը։ Սա դեռ օգտագործվում է որոշ ժողովրդական հագուստներում, օրինակ՝ գերմանական լեդերհոզե (գերմ.՝ Lederhose) զգեստում^[3]։

13-14-րդ դարերից տղամարդիկ սկսել են հագնել զուգագուլպանե, որոնց հետ մեկտեղ կրում էին եռանկյունաձև լայնույթ-փական՝ զարդարված ժապավեններով և ծոպերով^[4]։ 15-րդ դարի սկզբին լայնույթ-փականը վերածվե լէ աճուկը ծածկող ծավալուն պարկի. այս ձևը տարածված է մնացել մինչև 16-րդ դարի վերջը^[5]։ 16-րդ դարից տղամարդկանց զուգագուլպաները վերափոխվեցին բրիջ-տաբատների, որոնք ունեին դիմացից ճարմանդ ունեին^[6]։

18-րդ դարում ժիլետները կարճանալու պատճառով տաբատների վերին մասը բացվել է, և 1730-ական թվականներին արտաքին տեսքը բարելավելու համար տաբատի բացվածքը փակող լայն փեղկ է հայտնվել, որը ամրացվում էր գոտուն։ Չծածկված կոճակներով ճարմանդները պահպանվել են մինչ մեր օրերը, բայց նորաձևությունից դուրս են^[7]։

1820-ական թվականներին հայտնվել է արդիականին նմանվող կոճակներով լայնույթը՝ գործվածքի շերտով ծածկված տաբատի կոճակներով։ Որոշ հետազոտողներ տաբատի նման լայնույթի տեսքը վերագրում են 1823 թվականին, մյուսները՝ «ամերիկյան» շալվարակալների ի հայտ գալու՝ 1787 թվականին^[8]։ Սկզբում նոր լայնույթը հանդիպեց դիմադրության՝ 1830 թվականին The Gentleman's Magazine of Fashion ամսագիրը այն անվանել է «անտակտ և զզվելի»^[9]։ Փականով լայնույթը գոյատևել է մինչև 1840-ական թվականները, իսկ ձիավարության հագուստում մինչև 19-րդ դարի վերջը^[6]։ Նոր ոճը չեն ընդունել բնակչության որոշ խավեր, օրինակ՝ հին կարգերի հետևորդ ամիշները^[10]։

Լայնույթներում կայծակաճարմանդների օգտագործման տարածումը կապված է 1930-ականների կեսերին ամերիկյան ճարմանդներ արտադրողների կողմից ակտիվ գովազդային արշավի հետ, որը դրա ստեղծողներից մեկը՝ Սեմ Քիննին նկարագրել է որպես «ճակատամարտ լայնույթի համար»^[11]։ Գովազդային արշավում ակտիվորեն գովազդում էին, որ կայծակաճարմանդները վերացնում են կոճակների միջև մնացած բացերը, օդի, լույսի և անհամեստ աչքերի անցանկալի մուտքը մարմին^[12]։

Դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավանդաբար, լայնույթը ծածկող գործվածքի շերտը տղամարդկանց տաբատի կայծակաճարմանդը ձախից աջ է փակում։ Ժամանակակից կանացի տաբատները սովորաբար օգտագործում են հակառակ ուղղությունը՝ աջից ձախ, սակայն թույլատրվում է նաև ամրացման «արական» տարբերակը^[13] և նույնիսկ ծածկույթի բացակայությունը^[14] Մինչև 20-րդ դարի կեսերը կանացի տաբատներում ճարմանդը սովորաբար օգտագործվել են ոչ թե դիմացից, այլ տաբատի հետևի կամ կողքի մասում։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Gundula Wolter. Die Verpackung des männlichen Geschlechts : eine illustrierte Kulturgeschichte der Hose. Marburg : Jonas, 1991. 224 с. (գերմ.)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Lee, Jaeil; Steen, Camille (2014). Technical Sourcebook for Designers (անգլերեն). A&C Black. էջ 93. ISBN 978-1-60901-856-6.
↑ Croonborg, Frederick: The Blue Book of Men's Tailoring. Croonborg Sartorial Co. New York and Chicago, 1907. p. 123
↑ Bender, A. «What about Lederhosen and Dirndl?». Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 8-ին.
↑ Плеханова Е. О. История костюма, текстильного и ювелирного искусства: учебное пособие Արխիվացված 2014-10-31 Wayback Machine. — Ижевск: Изд-во «Удмуртский университет», 2013. — 218 с.
↑ Фрэнсис Келли, Рэндольф Швабе. История костюма и доспехов. От крестоносцев до придворных щеголей. // Центрполиграф, 2008. С. 53.
↑ ^6,0 ^6,1 Valerie Cumming, C. W. Cunnington, P. E. Cunnington. The Dictionary of Fashion History. Berg, 2010. С. 60.
↑ Susan J. Torntore. Breeches Արխիվացված 2014-10-25 Wayback Machine. // Lovetoknow.com.
↑ Lindbergh, Jennie. Buttoning Down Archaeology Արխիվացված 2016-07-05 Wayback Machine. // Australasian historical archaeology, 17, 1999. С. 52.
↑ Stephen Scott. Why Do They Dress That Way? Good Books, 1996. С. 114.
↑ Richard T. Schaefer, William W. Zellner. Extraordinary Groups: An Examination of Unconventional Lifestyles. Macmillan Publishers, 2010. С. 42.
↑ Robert Friedel. Zipper: An Exploration in Novelty. W. W. Norton & Company, 1996. С. 187.
↑ Robert Winder. Hookless hookers: the battle of the fly Արխիվացված 2018-07-12 Wayback Machine. Индепендент, 22 апреля 1995.
↑ Jaeil Lee, Camille Steen. Technical Sourcebook for Designers Արխիվացված 2021-07-23 Wayback Machine. A&C Black, 2014. С. 93.
↑ Lynn MacIntyre, Marcy Tilton. Easy Guide to Sewing Tops and T-Shirts, Skirts, and Pants. Taunton Press, 2009. С. 323.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Beth Marie Kosir. Modesty to Majesty: The Development of the Codpiece Արխիվացված 2014-10-19 Wayback Machine (անգլ.)
«Гульфик: история взлета и падения». N+1. 2015 թ․ մայիսի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 23-ին.

[1] Lee, Jaeil; Steen, Camille (2014). Technical Sourcebook for Designers (անգլերեն). A&C Black. էջ 93. ISBN 978-1-60901-856-6.

[2] Croonborg, Frederick: The Blue Book of Men's Tailoring. Croonborg Sartorial Co. New York and Chicago, 1907. p. 123

[3] Bender, A. «What about Lederhosen and Dirndl?». Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 8-ին.

[ple-4] Плеханова Е. О. История костюма, текстильного и ювелирного искусства: учебное пособие Արխիվացված 2014-10-31 Wayback Machine. — Ижевск: Изд-во «Удмуртский университет», 2013. — 218 с.

[5] Фрэнсис Келли, Рэндольф Швабе. История костюма и доспехов. От крестоносцев до придворных щеголей. // Центрполиграф, 2008. С. 53.

[fashion-6] 6,0 ^6,1 Valerie Cumming, C. W. Cunnington, P. E. Cunnington. The Dictionary of Fashion History. Berg, 2010. С. 60.

[7] Susan J. Torntore. Breeches Արխիվացված 2014-10-25 Wayback Machine. // Lovetoknow.com.

[8] Lindbergh, Jennie. Buttoning Down Archaeology Արխիվացված 2016-07-05 Wayback Machine. // Australasian historical archaeology, 17, 1999. С. 52.

[scott-9] Stephen Scott. Why Do They Dress That Way? Good Books, 1996. С. 114.

[10] Richard T. Schaefer, William W. Zellner. Extraordinary Groups: An Examination of Unconventional Lifestyles. Macmillan Publishers, 2010. С. 42.

[norton-11] Robert Friedel. Zipper: An Exploration in Novelty. W. W. Norton & Company, 1996. С. 187.

[12] Robert Winder. Hookless hookers: the battle of the fly Արխիվացված 2018-07-12 Wayback Machine. Индепендент, 22 апреля 1995.

[13] Jaeil Lee, Camille Steen. Technical Sourcebook for Designers Արխիվացված 2021-07-23 Wayback Machine. A&C Black, 2014. С. 93.

[14] Lynn MacIntyre, Marcy Tilton. Easy Guide to Sewing Tops and T-Shirts, Skirts, and Pants. Taunton Press, 2009. С. 323.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]