Ժակ Ասպեկյան
| Ժակ Ասպեկյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | 1928 |
| Ծննդավայր | Մարսել |
| Մահացել է | օգոստոս 2015 |
| Մահվան վայր | Մարսել |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա և  ԽՍՀՄ |
| Մասնագիտություն | մարզիչ և rugby player |
Ժակ Ասպեկյան (ֆր.՝ Jacques Haspékian; 1928, Մարսել - օգոստոս 2015, Մարսել), ֆրանսահայ և խորհրդային ռեգբիստ, մարզիչ, ռեգբիի հիմնադիրը Խորհրդային Միությունում և Վրաստանում, մասնավորապես ԽՍՀՄ ռեգբիի սպորտի վարպետ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է 1927 թվականին Մոսկվայում՝ հայ գաղթականների ընտանիքում։ Մանկուց զբաղվել է սպորտով՝ եղել է հեծանվորդ և ռեգբիստ[1], որպես խաղացող հանդես է եկել «Լիոնում» սկրամ-Հավայի դիրքում։ 1950-ականներին Խրուշչովյան ձնհալի ժամանակ ժամանել էր պատմական հայրենիք հայրենադարձության երկրորդ ալիքի կազմում[2]։
Հայաստանում Ժակը փորձել է ռեգբիի ակումբ բացել, սակայն բախվել է պաշտոնյաների կողմից չհասկացվածության ալիքին[3], որոնք ռեգբին չեն ընդունել որպես «բուրժուական» սպորտ, և մեկնել Է Վրաստան՝ հանգրվանելով Թբիլիսիում։ 1957 թվականին Մոսկվայում կայացած Երիտասարդության և ուսանողների համաշխարհային փառատոնի ընթացքում անցկացվել են նետաձգության, բադմինտոնի և ռեգբիի ցուցադրական մրցումներ։ Սա Ասպեկյանին ոգեշնչել է շարունակել ԽՍՀՄ-ում ռեգբիի զարգացման փորձերը[2]։
1959 թվականի հոկտեմբերի 15-ին կայացավ ռեգբիի առաջին մարզումը Վրաստանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ուսանողների շրջանում, որն անցկացրել է Ասպեկյանը՝ պատմելով խաղի կանոնների մասին[4]։ Եթե առաջին մարզման ժամանակ եղել է ընդամենը 20 մարդ, ապա երկրորդ մարզման ժամանակ դրանք շատ ավելի շատ են եղել։ Ժակի ջանքերով ստեղծվել է Վրացական պոլիտեխնիկական ինստիտուտի թիմը։ Խաղացողները զբաղվել են այն գնդակով, որը Ասպեկյանը բերել էր Մարսելից։ Մի քանի ամիս անց Ժակի ջանքերով ստեղծվեցին «Իսանի» կոշիկի գործարանիի թիմը (Թբիլիսիի Նավթլուղի շրջան) և վրացական գյուղատնտեսական ինստիտուտի թիմը, որի մարզիչներն աշխատում էին հերթականությամբ[2][5]։
1961 թվականին Գիվի Մերելաշվիլին ռեգբիի ֆեդերացիան գրանցել է Վրացական ԽՍՀ սպորտկոմիտեում և դարձել նրա նախագահ՝ Ասպեկյանին նշանակելով իր տեղակալի պաշտոնում։ 1963 թվականին անցկացրել է ռեգբիի առաջին ցուցադրական հանդիպումը Վրաստանի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի և «Իսանի»-ի թիմերի միջև[6]։ Ավելի ուշ Ասպեկյանի դերը վրացական ռեգբիում նվազագույնի է հասցվել։ նա մեկնել է Հայաստան և, այնուամենայնիվ, այնտեղ ստեղծել է ռեգբիի թիմ, բայց վրացական հաջողությունը չի կրկնել՝ 1965-ին լքելով Վրաստանը և մեկնելով Մարսել։ Ապրելով Ֆրանսիայում՝ նա հետևում էր ռեգբիի հաջողություններին Վրաստանում և բազմիցս շփվում էր խաղացողների և մարզիչների հետ, որոնք նրա մոտ էին եկել Վրաստանից (մեկ նման հանդիպում տեղի է ունեցել 2000 թվականին)[2][7]։
2001 թվականին Ժակ Ասպեկյանն այցելել է Թբիլիսի և եվրոպական ազգերի գավաթի Վրաստանի և Պորտուգալիայի հավաքականների խաղը[7]։ Այցը կազմակերպել էր Վրաստանի ռեգբիի միության զարգացման խմբի ղեկավար Գիա Չումբուրիձեն։ 2007 թվականին նա կանգ է առել հյուրանոցում, որտեղ գտնվում Էր Վրաստանի հավաքականը աշխարհի առաջնության ժամանակ, և հանդիպել խաղացողների հետ։ Հանդիպումը նկարագրում էին ֆրանսիացի լրագրողները, որոնց համար բացահայտում էր այն, թե ինչ դեր է խաղացել Ասպեկյանը վրացական ռեգբիում[2]։
Ասպեկյանը Թբիլիսիում հանդիպել է իր ապագա հարսնացուին՝ պարուհի Զաիրա Գուրամիշվիլիին հին իշխանական Ցիցիշվիլիից։ Ծնվել են որդիները՝ Ժերարը և Մորիսը[7]։ Ժերարը եղել է մի կոմերցիոն ձեռնարկության ղեկավար, իսկ Մորիսն աշխատել է Ֆրանսիայի ոստիկանության դեպարտամենտում[8]։
Ժակ Ասպեկյանը մահացել է 2015 թվականի օգոստոսին Մարսելի ծերանոցում[2]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Еремян, 2013, էջ 385
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Илуридзе, 2020
- ↑ Регби — это дух товарищества и настоящей мужской дружбы(ռուս.)
- ↑ The World is Oval(անգլ.)
- ↑ John Campbell: 'A game as close to perfection as rugby has any right to dare to be'(անգլ.)
- ↑ Регби в Армении 1963(ռուս.)
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Еремян, 2013, էջ 386
- ↑ РЫЦАРИ ОВАЛЬНОГО МЯЧА Արխիվացված 2020-11-08 Wayback Machine(ռուս.)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Арсен Еремян Позови меня как сына. — Тбилиси, 2013.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Сандро Илуридзе (2020 թ․ ապրիլի 1). «Легенды нашего регби: Жак Аспекян» (ռուսերեն). rugger.info. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 1-ին.