Թիթ Ենսեն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարիա Կիրստին Դորոթեա Ջենսեն
Ծնվել էհունվարի 19, 1876(1876-01-19)[1][2][3]
ԾննդավայրՖարսյո, Vesthimmerland Municipality, Հյուսիսային Դանիա տարածաշրջան, Դանիա
Վախճանվել էմայիսի 14, 1957(1957-05-14)[1][2][3] (81 տարեկան)
Վախճանի վայրBagsværd, Գլադսաքսե, Մայրաքաղաքային տարածաշրջան, Դանիա
Մասնագիտությունգրող
Քաղաքացիություն Դանիա
Պարգևներ
ԱմուսինGustav Fenger?

Մարիա Կիրստին Դորոթեա Ենսեն (դան․՝ Marie Kirstine Dorothea Jensen, ամուսնություն Ֆենգեր, Fenger), ավելի հայտնի է որպես Թիթ Ենսեն (դան․՝ Thit Jensen, հունվարի 19, 1876(1876-01-19)[1][2][3], Ֆարսյո, Vesthimmerland Municipality, Հյուսիսային Դանիա տարածաշրջան, Դանիա - մայիսի 14, 1957(1957-05-14)[1][2][3], Bagsværd, Գլադսաքսե, Մայրաքաղաքային տարածաշրջան, Դանիա), դանիացի գրող։ Կանանց իրավունքների պաշտպան լինելով՝ նա մտավ 20-րդ դարի դանիական գրականության պատմության մեջ:Հիմնականում բազմաթիվ պատմավեպերի հեղինակ է[5]։ Դանիայի գրողների միություն նախագահն էր (1931-1932)[6]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիթ Ենսենը ծնվել է 1876 թվականի հունվարի 19-ին Ֆարսյո փոքրիկ քաղաքում[6], գտնվում է Յուտլանդ թերակղզու հյուսիսային մասում՝ Հիմերլենդ շրջանում,որը հետագայում իր հետքն է թողել նրա աշխատանքի վրա,ծնվել է անասնաբույժի ընտանիքում ։Ծնողները ունեցել են տասնմեկ[7] (տասը[5]) երեխա, որոնցից չորսը գրողներ դարձան, ավելի մեծ հաջողությունների հասավ Թիթի համեմատ Յոհաննես Վիլհելմը (1873–1950)[5].

Թիթը մտերիմ հարաբերություններ է ունեցել Յոհանիսի հետ իր երիտասարդության տարիներին, հետագայում նրանք հակադրությունների մեջ են մտնում և չեն համակերպվում միմյանց հետ։ Տիտոսի մոր ջանքերը հետագայում ծննդաբերելու և մեծացնելու համար նույնպես իրենց հետքն է թողել նրա աշխատանքի վրա։ Մինչ Թիթի եղբայրները կրթություն էին ստանում, նա դայակ էր և տնային ուսուցչուհի իր կրտսեր եղբայրների և քույրերի համար։ Նրա տան պայմանները ստիպեցին Թիթին 22 տարեկանում հեռանալ տնից և աշխատել որպես տնային ուսուցիչ և տնային տնտեսուհի ուրիշների տներում[7][8]:.

Նա իր կյանքի մեծ մասն ապրել է Կոպենհագենում, որտեղ նա սկսեց նաև իր գրական կարիերան։ Թիթի առաջին գիրքն է «Երկու քույր» (To Søstre, 1903) և «Սթորմի ընտանիքը» (Familjen Storm, 1904) նվիրված ընտանեկան պայմաններին։ «Սթորմի ընտանիքը» վեպում նկարագրված է կոնկրետ և մանրակրկիտ դիմադրության պատկեր , որը պետք է հաղթահարի երիտասարդ կինը, եթե նա չի գնում ամուսնության ծեծված ճանապարհով:«Նահատակություն» (Martyrium, 1905) և «Թափառումներ անապատում» (Ørkenvandring, 1907) սոցիալական գրքերի հերոս դարձավ անօգնական երիտասարդ կին ՝ օժտված տաղանդով, բայց միամտաբար ամուսնանալով, թվացյալ վստահելի մարդու,ով ժամանակի ընթացքում ձեռք է բերում ալկոհոլիզմ և խելագարություն։ Ամուսնության օրենքների պատճառով և չնայած իր քրտնաջան աշխատանքին, գլխավոր հերոսը նայում էր , թե ինչպես է իր ընտանիքը քանդվում:Այնուհետև Թիթը փախչում է իր ամուսնուց և գրում է պատմական վեպ Prins Nilaus af Danmark (1907): Այնուհետև միստիկան և կրոնը դարձան նրա ստեղծագործության կարևորագույն տարրերը։ Թիթի հայր հոգևոր էր, Թիթը շարունակում է հոր գործը։ Նա պնդում էր, որ շփվում է թագավոր Վալդեմար Ատերդագի հետ։ Պատմական վեպը Jørgen Lykke: rigens sidste ridder (1931) պատմում է 16-րդ դարի դանիացի ազնվականի մասին Լիկե, Յորգեն:Վեպը Stygge Krumpen (1936) պատմում է 16-րդ դարի կաթոլիկ եպիսկոպոս Ստիգե Կրումպեն մասին ։ В 1940—1953 տարիներին նա գրել է մի շարք գրքեր Վալդեմար Ատերդագի մասին։ Բացի այդ, նա շատ ակտիվ էր 1919—1928 տարիներին՝ դասախոսություններով, որտեղ նա քննարկել է արդի սոցիալական և բարոյական տարբեր խնդիրներ, հատկապես կանանց հիմնախնդիրները, մասնավորապես՝ կամավոր մայրության, աբորտի, ծննդաբերության, հղիության կանխարգելման հարցը, պաշտպանելով իրենց մարմինը տնօրինելու կանանց իրավունքը[6][7] : Ջոնաթան Լյունբախ բժշկի հետ (Jonathan Leunbach),նա հիմնել է սեռական կրթության ասոցիացիան (Foreningen for seksuel Oplysning) 1924 թվականին, որի նպատակը հակաբեղմնավորիչների մասին գիտելիքների տարածումն էր։ Դասախոսություն «Կամավոր մայրություն» (Frivilligt Moderskab) հրատարակվել է որպես բրոշյուր 1924 թ[8]։

Թիթ Ենսենը «Պարգևատրության իրավունք»-ի հեղինակն էր (Biblioteksafgift). Խոսքը հեղինակի՝ իր գրքերը հանրային օգտագործման թողարկելու համար դրամական փոխհատուցում ստանալու իրավունքի մասին էր։ Նա կարծում էր, որ ինքը կորցնում է վաճառքի եկամուտը, քանի որ իր գրքերը հեշտությամբ հասանելի են հանրային գրադարաններում։ Նա առաջինն էր, ով 1918 թվականին ելույթի ժամանակ առաջարկեց, որ գրադարանները հեղինակին վճարեն 5 øre յուրաքանչյուր գրքի համար, որը օգտվողները վերցնում են գրադարանից։ Առաջարկն այն ժամանակ բազմաթիվ հակասությունների տեղիք տվեց, սակայն ի վերջո ընդունվեց։Պիտեր Ֆրոյխենն արգելել է գրադարաններին գնել իր «Հյուսիսային կետ» գիրքը(Nordkaper, 1923). Երբ որոշ գրադարաններ վերջապես գնեցին գիրքը, նա դատի տվեց և հաղթեց Դանիայի գերագույն դատարանում. 1946 թվականին Դանիան ստեղծեց Հանրային վարկավորման իրավունքը (RPO) կամ Հանրային վարկավորման իրավունքը (RPL) դանիերեն լեզվով հրատարակված աշխատանքների համար[6][9]։ Ձևավորվում է գրադարաններում հեղինակների գրքերն օգտագործելու փոխհատուցման ֆոնդ[10][11][12].

1931-1932 թվականներին եղել է Դանիայի գրողների միության նախագահ[6].

Մահացել է 1957 թվականի մայիսի 14-ին Բագսվերեում։ Թաղված է Ֆարսոյում[7]

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1912 թվականին Թիթը ամուսնացավ նկարիչ Գուստավ Ֆենգերի հետ (Gustav Fenger). Զույգը բաժանվել է 1918 թվականին։ Ամուսինը գրողից 11 տարով փոքր էր և միանում է մեկ այլ կնոջ։ Գրողը վեպ է գրել անհաջող ամուսնության մասին Den erotiske hamster, որը հրատարակվել է 1919 թ։

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Jexen G. Kvinde kend din historie (դան.): Spejl dig i fortiden — 1 — Gyldendal, 2021. — P. 159. — 336 p. — ISBN 978-87-02-30052-9
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Сергеев А. Реализм и миф в творчестве Й. В. Йенсена // Избранные произведения / Карл Гьеллеруп; Йоханнес В. Йенсен : Пер. с дат.. — М.: Панорама, 2000. — 476 с. — (Библиотека «Лауреаты Нобелевской премии» / UNESCO). — ISBN 5-85220-431-5
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Formænd igennem tiden» (դանիերեն). Dansk Forfatterforening. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 17-ին.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Thit Jensen» (դանիերեն). gravsted.dk. 2004. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 18-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 18-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Fabricius, Susanne (2014 թ․ հունիսի 3). «Thit Jensen» (դանիերեն). Dansk Biografisk Leksikon. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 18-ին.
  9. ↑ Steen-Hansen, Michel Intet samfund uden bibliotek // Veje til viden - Bibliotekssamarbejde i 75 år. — DBC Digital A/S, 2014. — P. 24. Архивировано из первоисточника 17 հունվարի 2022.
  10. ↑ Монахов В. Н. Право и библиотеки: грани сопряжения // Модернизация библиотечно-информационного обслуживания населения города Москвы : научно-практический сборник / Департамент культуры г. Москвы, ГУК г. Москвы «Центральная универсальная науч. б-ка им. Н. А. Некрасова» ; сост. и науч. ред. Ю. А. Гриханов. — М.: Центральная универсальная научная библиотека имени Н. А. Некрасова, 2009. — С. 73–110. — 159 с. — ISBN 978-5-90310-803-9
  11. ↑ Правовые аспекты деятельности библиотек : сб. науч. ст. / сост. О. Ф. Бойкова; науч. ред. В. К. Клюев. — М.: Пашков дом, 2002. — С. 173. — 236 с.
  12. ↑ Фрумин, Исидор Маркович Организация работы советской библиотеки : Учебник : Для библиотеч. фак. ин-тов культуры. — Москва: Книга, 1969. — С. 97. — 280 с.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Թիթ_Ենսեն&oldid=9705559» էջից