Դոջբոլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դոջբոլ
Տեսակգնդակով խաղ և throwing sport?
Տարբերվում էDodgeBall: A True Underdog Story? և Dodgeball?
 Dodgeball Վիքիպահեստում

Դոջբոլը թիմային սպորտաձև է, որի ժամանակ երկու թիմերը փորձում են գնդակով հարվածել մրցակից թիմի խաղացողներին՝ միևնույն ժամանակ խուսափելով հակառակորդից հարված ստանալ։ Յուրաքանչյուր թիմի նպատակն է խաղից դուրս հանել մրցակցի բոլոր խաղացողներին՝ հարվածելով մրցակցին գնդակով, բռնելով մրցակցի նետած գնդակը կամ ստիպելով նրան կատարել խախտում, օրինակ՝ խաղահրապարակից դուրս գալ։

Այս սպորտաձևով հիմնականում խաղում են դպրոցներում տարբեր կանոններով, ինչպես նաև պաշտոնական առաջնություններում՝ հստակ կանոններով, որոնք տարբերվում են կախված թե որ կազմակերպության հովանու ներքո են անցկացվում։ Այդպիսի կազմակերպություններից են Դոջբոլի Համաշխարհային Ֆեդերացիան (ԴԲՀՖ), որը կազմակերպում է դոջբոլի աշխարհի առաջնությունը, Դոջբոլի Համաշխարհային Ասոցիացիան (ԴԲՀԱ)։ ԱՄՆ Դոջբոլը հանդիսանում է ԱՄՆ-ում անցկացվող դոջբոլի առաջնություն կազմակերպող ասոցիացիան, որի մեջ մտնում են ամբողջ երկրի տարբեր լիգաներ և ակումբներ։

Անհրաժեշտ պարագաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԴԲՀՖ-ի կողմից օգտագործված սպունգային գնդակներ, դոջբոլի աշխարհի առաջնության ժամանակ:

Աշխարհում դոջբոլի համար օգտագործվում են տարբեր տիպի գնդակներ, այդ թվում՝ 8.5 դյույմ (220 մմ) ռեզինե գնդակներ, սպունգային և կաշվե գնդակներ։ Ռեզինից և պոլիվինիլքլորիդից պատրաստված գնդակները անվանվում են ուտիլիտային գնդակներ։ ԱՄՆ դոջբոլի հովանու տակ գտնվող լիգաներում օգտագործվում են բոլոր տեսակի գնդակները։ ԴԲՀՖ-ն մինչև 2022 թվականը օգտագործում էր սպունգային գնդակներ, իսկ ներկայումս և՛ սպունգային, և՛ կաշվե գնդակներ[1]։

ԴԲՀՖ-ի որոշմամբ աշխարհի առաջնության ժամանակ օգտագործում են 6 գնդակ, իսկ յուրաքանչյուր թիմի խաղացողների քանակը կազմում է 6[2]։ Աշխարհի տարբեր երկրների ասոցիացիաների որոշմամբ գնդակների և մասնակիցների քանակները փոփոխվում են, կախված խաղահրապարակի մեծությունից, խաղի որակից և կազմակերպության հայեցողությունից։

ԴԲՀԱ-ի որոշմամբ օգտագործվում է 5 գնդակ, բացառությամբ որոշ երկրների, ինչպիսին է Ավստրիան, որտեղ օգտագործում են 6 գնդակ[3]։ Սիրողական առաջնությունների ժամանակ օգտագործվում են 3-10 գնդակներ, կախված խաղահրապարակի չափսերից և խաղացողների քանակից։ Գնդակների մեծ քանակը որպես օրենք մեծացնում է խաղի ժամանակ կատարվող գործողությունների քանակը, բայց կարող է բերել փակուղու առաջացման մեծ քանակի բլոկներով։ Գնդակների քիչ քանակի դեպքում նվազում է մրցակցին հանկարծակիի բերելու հավանականությունը, քանի որ բոլոր գնդակները նրանց տեսադաշտում են։

Խաղահրապարակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոջբոլի դաշտի օրինակ

Dodgeball-ը կարելի է խաղալ ցանկացած մակերեսի վրա, որն ունի հստակ նշված սահմաններ և կենտրոնական գիծ, օրինակ՝ բասկետբոլի կամ վոլեյբոլի խաղադաշտ կամ ցանկապատված տարածք։ Էլիտ Դոջբոլ-ը սահմանում է 50 ֆուտ (15 մ) լայնությամբ և 25 ֆուտ (7,6 մ) երկարությամբ խաղադաշտ, որտեղ տարածքների հատման 10 ֆուտ (3,0 մ) լայնությունը չեզոք գոտի է[4]։

Խաղերը կարելի է խաղալ նաև դրսում՝ ֆուտբոլի կամ ֆուտբոլի դաշտում։ ԴԲՀՖ-ն խաղեր է կազմակերպում լողափերում[5], իսկ ԱՄՆ Դոջբոլ-ը կազմակերպում է մրցաշարեր բատուտի խաղահրապարակում[6]։ ԴԲՀՖ-ն սահմանում է 60 ոտնաչափ (18 մ) լայնությամբ և 30 ֆուտ (9,1 մ) երկարությամբ խաղադաշտ` առանց չեզոք գոտու[7]։

Հարձակման գծերը և կենտրոնական գծերը կարևոր նշանակություն ունեն։ Թիմը կարող է կանգնել իր հարձակման տարածքում և գնդակները նետել հակառակորդներին[8]։

Խաղապրոցես[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաղի տևողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոջբոլի ոչ պաշտոնական հանդիպումները սովորաբար անցկացվում են այնքան ժամանակ, քանի դեռ մի կողմի բոլոր խաղացողները դուրս չեն մնացել։ ԴԲՀՖ-ի ուղեցույցներում հանդիպումները տևում են ընդհանուր առմամբ 40 րոպե։ Դրանք բաժանվում են երկու 20 րոպեանոց խաղակեսերի, որոնց ընթացքում հնարավորինս շատ սեթեր են խաղում։ Սեթը տևում է այնքան ժամանակ, մինչև մի կողմի բոլոր խաղացողները դուրս մնան։ Յուրաքանչյուր շահած սեթին տրվում է մեկ միավոր։ Թիմերը փոխում են կողմերը ընդմիջմանը[7]։

Խաղի սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ոչ ֆորմալ դոջբոլում գնդակները սկզբում բաժանվում են խաղացողներին հետևյալ մեթոդներից մեկով.

  • Երկու թիմերին հավասարաչափ բաշխմամբ։
  • Կենտրոնական բաժանարար գծում շարվելով։

Այս վերջին տարբերակում խաղացողներն այնուհետև շտապում են դեպի կենտրոնական գիծ՝ վերցնելու գնդակներից մեկը։ Օրենքով չի թույլատրվում այդ ժամանակ վերցված գնդակը անմիջապես նետել հակառակորդի վրա, խաղացողը, ով վերցնում է գնդակը կենտրոնական գծում, նահանջում է կամ հետ է նետում այն խաղընկերոջ մոտ։

ԴԲՀՖ-ի կանոնակարգում գնդակը պետք է վերադարձվի «հարձակման գծից» հետ՝ մոտավորապես մեկ երրորդի չափով։ Խաղացողները կարող են վազել միայն խաղադաշտի ձախ կողմում գտնվող գնդակների համար, մինչդեռ միջին գնդակը կվիճարկվի[7]։

Խաղապրոցես[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գնդակների վերցնելուց հետո խաղացողները նպատակ ունեն հարվածել միմյանց։ Գնդակը համարվում է «կենդանի» այն պահից, երբ այն թողնում է խաղացողի ձեռքը, մինչև այն դիպչում է հատակին, պատին կամ առաստաղին, որի ժամանակ այն դառնում է «մեռած»։ Եթե խաղացողին հարվածում է հակառակորդի կենդանի գնդակը, նա դուրս է մնում, եթե գնդակը մեռած է, հարված չկա։ Եթե խաղացողը բռնում է կենդանի գնդակը, ապա գնդակը նետած հակառակորդը դուրս է մնում, իսկ բռնող թիմի խաղից դուրս մնացած խաղացողը «վերակենդանանում» է, սակայն, եթե նրանք չկարողանան ապահովել բռնումը, ինչը հանգեցնում է նրան, որ նրանք գցում են գնդակը, ձախողված բռնողը դուրս է մնում։

ԴԲՀՖ-ի կանոնակարգում խաղացողները կարող են «արգելափակել» նետումը մեկ այլ գնդակով։ Այս իրավիճակում նետված գնդակը մնում է կենդանի, քանի որ այն չի դիպել հատակին կամ պատին, և այդպիսով կարող է բռնվել կամ դեռ կարող է հարվածել խաղացողին։ Եթե արգելափակողը գցում է գնդակը, որն օգտագործվում էր արգելափակման համար, ապա նրանք չեն կարողացել պաշտպանել իրենց գնդակը և դուրս են մնում:

Ազալիա Դոնչեն պատրաստվում է հակահարված տալ 2018 թվականին Լոս Անջելեսում կայանալիք Դոջբոլի աշխարհի առաջնությանը

Մեռած գնդակները, որոնք լքում են խաղադաշտը, կարող են խաղացողներին վերադարձնել միայն յուրաքանչյուր թիմի կողմից նշանակված գնդակը վերադարձնողները։ Կորտից դուրս գալը, ներառյալ սահմանային գծի վրա ոտք դնելը կամ հակառակորդի գոտի մտնելը, խախտում է։ Այլ խախտումներ են գնդակին ոտքով հարվածելը, վատ մարզական վարքագիծ դրսևորելը և հետաձգելը (տաս վայրկյանից ավելի գնդակ ունենալը և դրա հետ ոչինչ չանելը)[9]։ Տույժն այն է, որ խախտողը դուրս է մնում[7]:.

Ընտրովի կանոններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտրովի կանոնները կարող են ուժի մեջ լինել դոջբոլի ոչ պաշտոնական խաղերում կամ բաց խաղերում՝ համաձայնությամբ:.

  1. «Գլխին հարվածները» (նետված գնդակներ, որոնք դիպչում են հակառակորդ խաղացողի գլխին) կարող են հանգեցնել նրան, որ նետողը դուրս մնա, կամ հարված ստացողը դուրս մնա, կամ ոչ մեկը[7][10]։
  2. «Ջեյլբոլում» խաղացողները, ովքեր դուրս են եկել, «բանտ» են գնում հակառակորդների հետնագծի հետևում։ Նրանք կարող են վերադառնալ խաղ, եթե՝
    • Մեռած գնդակի բռնում
    • Մեռած գնդակի բռնում և նրանով հարված հակառակորդին
  3. Բասկետբոլի խաղահրապարակում անցկացվող խաղերում նետված գնդակները, որոնք դիպչում են զամբյուղին կամ մտնում են դարպասը (նույնիսկ եթե այն շեղվել է խաղացողից կամ մեկ այլ գնդակից) կարող է ունենալ հատուկ կարգավիճակ, օրինակ՝ բոլոր հեռացված թիմակիցներին վերադարձնել խաղադաշտ։
  4. Երբ խաղադաշտում այնքան քիչ խաղացողներ կան, որ գնդակից խուսափելը հեշտ է, կարող է հայտարարվել «առանց գծերի»։ Սա նշանակում է, որ թիմային գոտիներ չկան. խաղացողները կարող են գնալ խաղահրապարակի ցանկացած գոտի՝ մրցակցի վրա ավելի լավ հարված կատարելու համար։

Մարտավարություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ հիմնական մարտավարությունները օգտակար են[11]։

Մի ձեռքով գնդակի բռնում
  • Նետողի գտնվելու վայրը՝ շարժվեք դեպի չեզոք գոտի՝ հարձակվելու համար, մնալ հետին գծում պաշտպանվելու ժամանակ։ Մի կանգնեք այլ խաղացողի տեսադաշտում։ Մեջքով մի կանգնեք հակառակորդներին։
  • Համակարգված հարձակում՝ կոչ արեք թիմակիցներին համակարգելու բազմաթիվ հարձակումներ նույն հակառակորդի վրա, ցանկալի է շատ տարբեր տեսանկյուններից։ Համարակալեք հակառակորդներին՝ ձախից աջ, և թվով դուրս հանեք հարձակման թիրախը։
  • Նետելու տեխնիկա. Նետում մեկ ձեռքով։ Նպատակ դրեք հարվածել գոտկատեղից ներքև, որպեսզի խուսափեք բռնվելուց կամ գլխին հարվածից։ Նետեք, երբ հակառակորդը շրջված է։ Սովորեք գնդակները նետել պտտվցված[9]։

Շատ տեղական և միջազգային թիմեր մշակում են իրենց մարտավարությունը և ազդանշանների համակարգերը, որոնք հատուկ են իրենց խաղաոճին։ Դրանք ավելի բարդ են դառնում բարձրագույն լիգաներում, ինչը հաճախ պահանջում է հատուկ մարզում խաղացողների համար, որպեսզի նրանք կարողանան արագ, տակտիկական որոշումներ կայացնել։

Մրցաշարեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոջբոլի գլխավոր առաջնությունը Դոջբոլի աշխարհի առաջնությունն է, որն անցկացվում է Դոջբոլի համաշխարհային ֆեդերացիայի (WDBF) կողմից։ Առաջնությունը անցկացվում է ամեն տարի՝ սկսած 2012թ.-ից։ Սկզբում այն բաց միջոցառում էր, բայց անդամության աճի հետ մեկտեղ դադարեց բաց միջոցառում լինելուց, և այժմ գործում է ըստ որակավորման[12]։ 2021 թվականին ԴԲՀՖ-ի անդամների թիվը հասել է 80-ի՝ որոնք նաև հանդիսանում են համապատասխան մայրցամաքային ֆեդերացիաների անդամներ են[13]։

Շրջանաձև դոջբոլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգների որոշ տարրական դպրոցներում խաղում են շրջանաձև կորտի միջոցով։ Շրջանակից դուրս գտնվող թիմն ունի գնդակը կամ գնդակները, իսկ ներսում գտնվող թիմը պետք է խուսափի նետված գնդակներից։ Այն խաղացողները, ում գնդակը հարվածում են, կարող են փոխել տեղերը նրանց հարվածողի հետ, կամ նրանք կարող են խաղից դուրս մնալ, և վերջինը, ում չի դիպչել գնդակը կարող է հաղթել։ Կան նաև այլ տարբերակներ[14]։

Նմանատիպ խաղեր այլ երկրներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Իրանում այս խաղը վաղուց եղել է մշակութային ընդհանուր թեզերից մեկը, որը կոչվում է «վասաթի» (وسطی): Յուրաքանչյուր տարիքային խմբի մարդիկ ծանոթ են խաղին և հատկապես խաղում են պիկնիկների ժամանակ։ Պաշտպանվող թիմի խաղացողը, ում դիպչում է գնդակը, խաղից դուրս է գալիս, և խաղը շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչև պաշտպանվող թիմի բոլոր խաղացողները դուրս գան խաղից, թեև դուրս եկած խաղացողը կարող է վերադառնալ խաղ, երբ նրանց թիմակիցները բռնում են գնդակը։
  • Հնդկական թերակղզում խաղում են խաղի մի տարբերակ, որը կոչվում է «Սեկան-թադի» (सेकन-तड़ी)։ Այլ անուններ են՝ (எறி பந்து), Գենդ Թադի և Մարամ Պիտտի[փա՞ստ]։
  • Չինաստանում խաղում են խաղի մի տարբերակ, որը կոչվում է «Դիու Շա Բաո» (丢沙包): Գնդակի փոխարեն խաղն անցկացվում է փոքրիկ կլոր ավազի պարկով, որը հայտնի է նաև որպես «Շա Բաո» (沙包)[փա՞ստ]։
  • Բելգիայում և Նիդեռլանդներում մի տարբերակ հայտնի է որպես «Տուսեն Տվի Վուրեն» («Երկու կրակի միջև»), որը սովորաբար խաղում են դպրոցներում։ Այն նաև կոչվում է «թրեֆբալ»։
  • Լեհաստանում մի տարբերակ հայտնի է որպես «Դվա Օգնի» («Երկու կրակ»), որը նախկինում տարածված էր դպրոցներում։
  • Հարավային Աֆրիկայի դպրոցներում «բրենդբալ» (այրվող գնդակ) անվանումը կրող տարբերակը խաղում են թենիսի գնդակով հատուկ տարածքում, օրինակ՝ ռեգբիի դաշտում կամ թենիսի դաշտում։ Նպատակն այն է, որ գնդակը տիրող անձը գնդակով հարվածի մնացած բօլօր խաղացողներին, որի դեպքում վերջին հարվածը ստացողը դառնում է հաջորդը, ով հետապնդում և հարվածում է մյուսներին։ Երկրորդական նպատակը խաղացողներին հնարավորինս ուժեղ նետելով հարվածելն է, ինչը հանգեցնում է «այրման» զգացողության։
  • Բրազիլիայում դոդջբոլը հայտնի է որպես «queimada» և սովորաբար պարունակում է ջեյլբոլի նման կանոններ։ Այն կարելի է խաղալ նաև մեկ գնդակով։

Ժողովրդական մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Դոդջբոլի միջազգային օրը հունիսի 30-ն է[15]։
  • 2004 թվականին նկարահանված «Dodgeball. A True Underdog Story» ֆիլմը վերակենդանացրեց սպորտի նկատմամբ հետաքրքրությունը, հատկապես երիտասարդների շրջանում[16]։
  • 2004 թվականին ցուցադրվեց «Extreme Dodgeball» դոջբոլի մրցաշարը, որը հեռարձակվում էր որպես խաղային շոու։
  • Stikbold! A Dodgeball Adventure տեսախաղը (Սթիքբոլդը-ը դանիական դոջբոլ բառն է) ներկայացնում է դոջբոլ սպորտաձևը, չնայած կանոնները մի փոքր տարբերվում են իրական խաղից[17]։
  • 2007 թվականի «Total Drama Island» անիմացիոն սերիալի երրորդ դրվագում հորինված խաղային շոուի հերոսները պետք է մրցեն դոջբոլի խաղում այնքան ժամանակ, մինչև թիմերից մեկում մնան միայն խաղացողները[18]։

Հակասություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դոջբոլ-ից վնասվածքներ ստանալու ռիսկերը և այն գաղափարը, որ խաղը հիշեցնում է հարձակման, հանգեցրել են հակասությունների, դատական գործընթացների և նույնիսկ կոչերի՝ խաղը դպրոցական ֆիզիկական դաստիարակության ծրագրերից հանելու համար[19][20]։

Համաշխարհային ռեկորդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Կալիֆորնիայի Իրվին համալսարանը 2012 թվականի սեպտեմբերի 25-ին թարմացրեց դոջբոլի ամենամեծ քանակի մասնակիցներով խաղի ռեկորդը՝ 6084 մասնակցով։ Նախորդ ռեկորդի ժամանակ խաղին մասնակցել է 4979 մասնակից Ալբերտա համալսարանում 2012 թվականի փետրվարի 3-ին[21]։
  • Դոջբոլի ամենաերկար գրանցված խաղը խաղացվել է 2012 թվականի ապրիլի 27-29-ին Վերմոնտի Քասլթոն նահանգի քոլեջում, որը տևեց 41 ժամ 3 րոպե 17 վրկ[22]։

Մատենագիտություն

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նշումներ

  1. ↑ «Edmonton to host 2022 World Dodgeball Championships». 2021 թ․ նոյեմբերի 13.
  2. ↑ «Rules | World Dodgeball Federation» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 9-ին.
  3. ↑ WDA, World Dodgeball Association. «World Dodgeball Association (WDA), Rules & Regulations, Version 2.0.4» (PDF).
  4. ↑ «Elite Dodgeball Rules». Elite Dodgeball. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 21-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 18-ին.
  5. ↑ «World Dodgeball Federation | World Organizational Body For The Sport Of Dodgeball».
  6. ↑ Dodgeball, U. S. A. «USA Dodgeball - Member Organizations». usadodgeball.com.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 «World Dodgeball Federation Rules» (PDF). World Dodgeball Federation. World Dodgeball Federation. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2018 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 19-ին.
  8. ↑ «Dodgeball Rules | How to Play Dodgeball». Rules of Sports (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ մայիսի 4. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 «How to Be Great at Dodgeball». Wikihow.
  10. ↑ «Rules & Regulations». wehododgeball.com. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 22-ին.
  11. ↑ «Tips and Tactics». Imperial College Dodgeball Club.
  12. ↑ «World Dodgeball Federation backs MAD, refutes claims World Championship mere invitational event | New Straits Times».
  13. ↑ «Why the World Dodgeball Federation is set to bounce back in 2022». 2021 թ․ նոյեմբերի 24.
  14. ↑ Circle Dodgeball, Playworks. No author, undated. Online at https://www.playworks.org/game-library/circle-dodgeball/
  15. ↑ «World Dodgeball Federation Day of Dodgeball». World Dodgeball Federation. World Dodgeball Federation. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 30-ին.
  16. ↑ Paley, Amit (2004 թ․ հուլիսի 12). «All Grown Up, Dodgeball Hurtles Toward a Higher Popularity». The Washington Post. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 3-ին.
  17. ↑ «Curve Digital Reveal Stikbold A Multiplayer Dodgeball Adventure». Gematsu. 2016 թ․ հունվարի 29. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 30-ին.
  18. ↑ «Teletoon - Total Drama Island». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 22-ին.
  19. ↑ «School dodgeball goes to court in New York». The Associated Press. USAToday.com. 2004 թ․ նոյեմբերի 20. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 3-ին.
  20. ↑ Patel, Arti (2019 թ․ հունիսի 5). «Experts say dodgeball is 'legalized bullying' — is the game really the problem?». Global News. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 1-ին.
  21. ↑ «U of A smashes dodgeball record». Edmonton Journal. 2012 թ․ փետրվարի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 3-ին.
  22. ↑ «Longest marathon playing dodgeball». Guinness World Records. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 19-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դոջբոլ&oldid=9404565» էջից