Բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տարի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

2019 թվականը Միավորված ազգերի կազմակերպությունը հայտարարել է բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տարի (անգլ.՝ International Year of Indigenous Languages)։ Այս տարի անցկացվող միջոցառումների հիմնական նպատակն է բարձրացնել հանրության իրազեկվածությունը ամբողջ աշխարհում անհետացման վտանգի տակ գտնվող բնիկ լեզուների վիճակի մասին, ինչպես նաև կապ հաստատել լեզվի, հասարակության զարգացման, խաղաղ գոյակցության և հակամարտությունների կարգավորման միջև[1][2][3][4][5][6]։

Բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տարվա հանդիսավոր բացումը մեկնարկել է Փարիզում` ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենտրոնակայանում, հունվարի 28-ին[7] և Նյու Յորքում` ՄԱԿ-ի կենտրոնակայանում, 2019 թվականի փետրվարի 1-ին[8]։

Ավելի վաղ ՄԱԿ-ը հայտարարել էր աշխարհի բնիկ ժողովուրդների միջազգային տարին (1993 թվական) և լեզուների միջազգային տարին (2008 թվական)։

2019 թվականի նոյեմբերին ՄԱԿ-ը 2022-2032 թվականներին հայտարարել է բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տասնամյակի մասին[9][10]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականի դեկտեմբերի 19-ին Միավորված ազգերի կազմակերպության գլխավոր ասամբլեան 2019 թվականը հայտարարել է բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տարի՝ Միավորված ազգերի կազմակերպության բնիկ ժողովուրդների հարցերի մշտական համաժողովի բանաձևի հիման վրա (բանաձև 71/178)[3][6][11]։ Գլխավոր ասամբլեայի բանաձևում առաջարկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ին նշանակել այդ իրադարձության կազմակերպման ՄԱԿ-ի առաջատար կազմակերպություն[1][2][5][12]։

Բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տարին նվիրված է «ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կուրիեր» ամսագրի 2019 թվականի առաջին համարին[13]։

Նպատակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնիկների լեզուների միջազգային տարվա հիմնական նպատակն է ուշադրություն հրավիրել այն ռիսկերի վրա, որոնք ենթարկվում են բնիկների լեզուներին, հատկապես նրանց, որոնք ազդում են զարգացման, պատշաճ կառավարման, տարաձայնությունների կարգավորման և խաղաղության ապահովման վրա։ Տարվա նպատակներն են կյանքի որակի բարելավումը, միջազգային մակարդակով ավելի լայն համագործակցության և իրազեկվածության ապահովումը, մշակույթների երկխոսության ամրապնդումը, բնիկ լեզուների և մշակույթների անբաժանելիությունը հաստատելու համար[2][11][14]։

Հատկացվել է գործունեության հինգ հիմնական ուղղություն[2][6]՝

  1. փոխըմբռնման ամրապնդումը, հակամարտությունների հաջող կարգավորումը և միջազգային փոխգործակցությանը նպաստելը,
  2. բնիկների վերաբերյալ գիտելիքների փոխանակման և հաջողակ ռազմավարությունների տարածման համար բարենպաստ պայմանների ստեղծում,
  3. բնիկ լեզուների ինտեգրումը ստանդարտների սահմանման գործընթացում,
  4. կարողությունների աճ՝ կարողությունների զարգացման միջոցով,
  5. աճ և զարգացում, նոր գիտելիքների հստակեցման միջոցով։

Տարվա միջոցառումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս տարվա ծրագրերի մեջ մտնում է միջոցառումների անցկացումը, որոնք նվիրված են լինելու հաջորդ երեք թեմատիկ մարզերին, որոնք ներառում են ինչպես 2010 թվականի կայուն զարգացման օրակարգը, այնպես էլ կայուն զարգացման 17 նպատակները՝

  • Նպաստել բնիկ լեզուների վերստուգմանը և աջակցությանը` օգտագործելով ավելի շատ նյութեր և ավելի լայն ծառայություններ, լեզվական, տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաներ։ («Աջակցություն»)
  • Բնիկ լեզուների պահպանում, ինչպես բնիկների (երեխաների, դեռահասների և մեծահասակների) համար կրթության, տեղեկատվության և գիտելիքների հասանելիության ապահովում, տվյալների հավաքագրման և տեղեկատվության տրամադրման մեթոդների բարելավում։ («Մուտք»)
  • Տեղական ժողովուրդների և մշակույթների գիտելիքների և արժեքների ոլորտների ներդրումն ավելի լայն սոցիալ-մշակութային, տնտեսական և քաղաքական ոլորտներում, ինչպես նաև մշակութային պրակտիկայի զարգացումը, ինչպիսիք են ավանդական սպորտը և խաղերը։ («Առաջխաղացում»)

Տարվա միջոցառումների անցկացմանը մասնակցում են բնիկ ժողովուրդների ներկայացուցիչներ, ՄԱԿ-ի կազմակերպությունների համակարգ, գիտական հանրություն, մասնավոր և պետական կազմակերպություններ, ինչպես նաև ԶԼՄ-ներ[4][5][6][6]։

Ռուսաստանում բնիկ ժողովուրդների լեզուների տարի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի Դաշնության ազգությունների դաշնային գործակալությունը և Ռուսաստանի կրթության նախարարությունը, «Սախալին Էներգիա» և «Լուկօյլ» օժանդակությամբ, մշակել են կայք՝ ՌԴ-ում Լեզուների միջազգային տարվա համար[15][16]։

Փետրվարի 21-ին պաշտոնապես բացվել է Ռուսաստանի Դաշնության ժողովուրդների մայրենի լեզուների պահպանման և ուսումնասիրման հիմնադրամը։

Ռուսաստանում բնիկ ժողովուրդների լեզուների միջազգային տարվա պաշտոնական բացումը տեղի է ունեցել 2019 թվականի մարտի 21-ին Խանտի Մանսիյսկի ինքնավար օկրուգում՝ Յուգրայում[17]։

Բնիկ ժողովուրդների լեզուների տարվա ծրագիրը ներառում է ավելի քան 700 միջոցառումներ, որոնք կանցնեն դաշնային և տարածաշրջանային մակարդակներում։ Ապրիլի 4-ից 6-ը Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի Լեզվաբանության ինստիտուտում տեղի է ունեցել «լեզվաբանական ֆորում 2019՝ Ռուսաստանի և աշխարհի բնիկ լեզուներ» միջազգային համաժողովը, որը նվիրված է ինչպես Ռուսաստանում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս բնիկ լեզուների ուսուցման, պահպանման խնդիրներին[18][19][20][21]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «United Nations General Assembly proclaims 2019 as the International Year of indigenous Languages and invites UNESCO to take the lead». UNESCO. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Резолюция, принятая Генеральной Ассамблеей 19 декабря 2016 года». undocs.org. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 «План действий по проведению в 2019 году Международного года языков коренных народов». undocs.org. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 «2019 the Year of Indigenous Languages IY2019 – Language Magazine». Language Magazine. 2018 թ․ սեպտեմբերի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Donovan, Sophie. «Get talking – are we losing indigenous languages? – Geographical». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «Международный день коренных народов мира 9 августа». United Nations. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  7. ↑ В Париже прошло официальное открытие международного года языков коренных народов
  8. ↑ «Есть народы, где число носителей языка можно сосчитать по пальцам». В ООН дали старт Международному году языков коренных народов
  9. ↑ https://undocs.org/ru/A/C.3/74/L.19/Rev.1
  10. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 18-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 Bureau, IDN-INPS UN. «UN Focuses Yet Again on Protecting Indigenous Peoples' Rights – IDN-InDepthNews | Analysis That Matters». www.indepthnews.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  12. ↑ «International Year of Indigenous Languages 2019 | Aboriginal and Torres Strait Islander Languages». blogs.slq.qld.gov.au. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
  13. ↑ https://ru.unesco.org/news/novyy-nomer-kurera-yunesko-posvyashchen-yazykam-i-znaniyam-korennyh-narodov
  14. ↑ Lesson planning – events and themes for 2018 (und) // Australian Council for Educational Research – ACER. — 2018.
  15. ↑ В России создали фонд поддержки языков коренных народов
  16. ↑ ФАДН и Минпросвещения РФ создали фонд поддержки родных языков
  17. ↑ Международный год языков коренных народов в России
  18. ↑ Международная конференция "Лингвистический форум 2019: Коренные языки России и мира"
  19. ↑ https://nazaccent.ru/content/29384-nogajskie-idiomy-i-transformaciyu-ketskogo-folklora.html
  20. ↑ https://nazaccent.ru/content/29601-mezhdunarodnyj-lingvisticheskij-forum-otkrylsya-v-moskve.html
  21. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 18-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բնիկ_ժողովուրդների_լեզուների_միջազգային_տարի&oldid=9467052» էջից