Բեթսի Արդսմի սպանություն
Բեթսի Արդսմի սպանություն, տեղի է ունեցել 1969 թվականի նոյեմբերի 28-ին Փենսիլվանիայի Պետական Համալսարանի Փեթի գրադարանի այգում։ 22-պատմ ուսանողուհին դանակահարել է կնոջը։ Ընդ որում, մարդասպանը աննկատ է մնացել և չի բացահայտվել։ 2016 թվականի դրությամբ գործը չի փակվել Փենսիլվանիա նահանգի քննչական մարմինների կողմից։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բեթսի Արդսմը Էսթերի և Ռիչարդ Արդսմի չորս երեխաներից երկրորդն էր[1]։ Նա ծնվել է 1947 թվականի հուլիսի 11-ին Հոլլանդում, Միչիգան նահանգում։ Գերազանցությամբ ավարտելով միջնակարգ դպրոցը՝ նա ընդունվել է Միչիգանի համալսարան՝ «արվեստ» և «անգլերեն» մասնագիտություններով։ Բակալավրիատի ավարտից հետո, նա շարունակում է իր կրթությունը Փենսիլվանիայի պետական համալսարանում։ 1969-ի նոյեմբերին նա հարաբերություններ է ունեցել Դեյվիդ Ռայթի հետ, որը Միլթոն Ս. Հերշի անվան բժշկական կենտրոնի ուսանող էր[2][3]։
1969 թվականի նոյեմբերի 28-ին՝ օրվա երկրորդ կեսին, Բեթսի Արդսմը գնացել էր գրադարան զբաղվելու։ Ժամը 16:45-ի և 16:55-ի միջև ուղիղ ընթերցասրահում աղջկան դանակի հարված է հասցվել, որը վնասել է թոքային զարկերակը և հասցրել սրտի աջ փորոքը։ Քննության կարծիքով, ամենայն հավանականությամբ, նրա վրա հարձակվել են հետևից, քանի որ ձեռքերի վրա վնասվածքներ չեն եղել, քանի որ եթե նա փորձի պաշտպանվել կամ թաքնվել։ Ընթերցողները ոչինչ չնկատեցին, երբ Բեթսին աղաղակեց, ներկաները որոշեցին, որ նա հարձակման է ենթարկվել։ Հետաքննությունը ցույց է տվել, որ գրադարանի կենտրոնական մուտքի մոտ մեկ-երկու րոպե անց միջադեպից դուրս է եկել մի տղամարդ (կամ երկու տղամարդ), որը գրադարանավարին ասել է, որ «աղջկան պետք է օգնել»։ Խոսողի ինքնությունը չի ճանաչվել։ Տուժածին ցուցաբերվել է առաջին օգնությունը, որն անարդյունավետ է եղել. Բեթսի Արդսմի վրա կարմիր զգեստ է եղել, որի ֆոնի վրա վերքն ու արյունահոսությունը չի երևացել (հիմնական արյունահոսությունը ներքին արյունահոսությունն է եղել)։ Ժամը 17:01-ին ահազանգ է ստացվել կամպուսի բժշկական կենտրոն, իսկ ժամը 17:19-ին աղջիկը տեղափոխվել է հիվանդանոց, որտեղ էլ մահացել է։ Այն փաստը, որ նա դանակահարվել է, բացահայտվել է միայն ստուգման ժամանակ։
Հետաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հետաքննության ընթացքում քննությունը կենտրոնացել է երկու տղաների ինքնությունը պարզելու վրա, որոնք գրադարանից հեռացել են աղջկա սպանությունից անմիջապես հետո[4]։ Պաթոլոգոանատոմիական փորձաքննության արդյունքում պարզվել է, որ Բեթսին սպանվել է 9-10 սմ երկարությամբ սայրով դանակի հարվածով։ Քանի որ զոհի մարմնի վրա բացակայում էին ինքնապաշտպանությանը բնորոշ այլ մարմնական վնասվածքներ, ապա հետաքննությունը ենթադրում էր, որ Բեթսի Արդսմի մարդասպանն այն մարդն էր, ում հետ նա ծանոթ էր և վստահելի հարաբերությունների մեջ էր։ Ըստ վնասվածք հասցնելու մեխանիզմի՝ դատաբժշկական փորձաքննությունը պարզել է, որ մարդասպանը աջլիկ է եղել, որը մեծ հավանականությամբ տիրապետում էր մարդու սիրտ-անոթային և թոքային համակարգի անատոմիայի և ֆիզիոլոգիայի գիտելիքներին, քանի որ միակ հարվածը հասցվել է վիրաբուժական ճշգրտությամբ։ Այդ անուղղակի տվյալների հիման վրա կասկածյալների թվում շուտով հայտնվել է Դևիդ Ռայթը, ով համարվում էր Բեթսիի փեսան[5]։
Պարզվել է, որ վերջին անգամ Ռայթը Բեթսիին կենդանի է տեսել նրա մահից մեկ օր առաջ։ Հարցաքննության ժամանակ նա հայտարարել է, որ պատրաստվում էր նրան նվիրել 1969 թվականի Սուրբ Ծննդյան մատանին ևամուսնության առաջարկ անել։ Նա պնդում էր, որ իրենց վերջին հանդիպումը տեղի է ունեցել առանց որևէ տրամվատիկ իրավիճակների և հետևանքների։ Այդ ցուցմունքները հետագայում հաստատել են իրենց մի շարք ընդհանուր ընկերներն ու ծանոթները։ Վերջին հաշվով Դևիդ Ռայթին հաջողվել է ալիբիին տրամադրել աղջկա սպանության օրվա համար, ինչի հետևանքով սպանության կասկածը նրա վրայից հանվել է, և նրան որևէ մեղադրանք չի ներկայացվել։ Քանի որ սպանության գործիք չի հայտնաբերվել, իսկ հանցագործին հայտնաբերող բոլոր իրեղեն ապացույցներն ու հնարավոր ապացույցները վնասվել կամ ոչնչացվել են մի խումբ ուսանողների և գրադարանի աշխատակիցների կողմից, որոնք հայտնվել են սպանության վայր՝ զոհին առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու համար, Բեթի Արդսմի սպանության հետաքննությունը ձգձգվել է մի քանի տասնամյակ[6]։
1989 թվականին կասկածյալների թվում էր հայտնի սերիական մարդասպան Թեդ Բանդին, որը 1969 թվականին ապրում էր Ֆիլադելֆիայում և սովորում Թեմփլի համալսարանում։ Բանդին կասկածվում էր 1969 թվականին Նյու Ջերսիի նահանգում տեղի ունեցած մի քանի սպանությունների մեջ։ Մի շարք վկաներ պնդել են, որ ինքը Ֆիլադելֆիայի տարածքում այցելել է մի քանի ուսումնական հաստատություններ՝ իր կենսաբանական հորը որոնելու նպատակով 1969 թվականի ուշ աշնանը, որի ընթացքում հնարավոր է սպանել մի քանի ուսանող աղջիկների։ Սակայն քանի որ Բանդին մահապատժից առաջ խեղաթյուրել է իր կյանքի բազմաթիվ փաստեր, նրա կապը Բեթսի Արդսմի սպանության հետ, ի վերջո, վեճեր է առաջացրել և կասկածի ենթարկվել, չնայած նա այդպես էլ չի բացառել նրանց կասկածյալների թիվը[7]։
Կասկածյալների թվում է հայտնվել նաև 27-ամյա Ռոբերտ Դուրջին, որը 1969 թվականի աշնանը Միչիգանի համալսարանից եկել էր դասավանդելու անգլերեն։ 1969 թվականի դեկտեմբերի 19-ին, Աարդսմի սպանությունից երեք շաբաթ անց, Ռոբերտ Դուրջին ինքնասպան է եղել չպարզված հանգամանքներում։ Քննիչները ենթադրում էին, որ Դուրջին հետաքրքրված էր աղջկա հետ ռոմանտիկ հարաբերություններով և ուսանողուհու սպանությունը կատարել է զայրույթի պոռթկումից հետո։ Մահացածի կինն անուղղակիորեն հաստատել է այն փաստը, որ սպանությունից քիչ առաջ Ռոբերտ Դուրջին դեպրեսիայի մեջ էր և ցույց էր տալիս հոգեկան խանգարման և ինքնասպանության իդեացիայի նշաններ։ Սակայն հետաքննության ընթացքում այդպես էլ չի հայտնաբերվել Դուրջիի մեղսակցության ապացույցները։ Զոհվածի կինը հայտարարել է, որ իր ամուսինը սպանության ժամանակ գտնվել է համալսարանից դուրս[8]։
2000-ական թվականներին մի շարք հեղինակների հետազոտությունների շնորհիվ Բեթսի Աարդսմի սպանության մեջ կասկածվողներից մեկը դարձել է Ռիչարդ Հեֆները, որը երկրաբանությունն ուսումնասիրող ասպիրանտ ուսանողն էր, ով աղջկա հետ ապրում էր նույն հանրակացարանում և համարվում էր նրա ընկերը։ Հետագայում Հեֆների մոտ հայտնաբերվել է անձի Դիսոցիալական խանգարում, ինչի հետևանքով նա սկսել է քրեական կարիերան։ Հետագա տասնամյակների ընթացքում, ընդհուպ մինչև իր մահը 2002 թվականին, Ռիչարդ Հեֆները բազմիցս ենթարկվել է կալանքի և քրեական դատապարտման՝ մանկապղծության հետևանքով կանանց նկատմամբ բռնության և անչափահաս տղաների աճի համար։ Չնայած նրան, որ Աարդսմի հարազատները տարիներ անց հաստատել են տեղեկությունն այն մասին, որ Բեթսին համալսարանում սովորելու ընթացքում զգուշացել է Հեֆներից և պարբերաբար հակամարտության մեջ է եղել նրա ագրեսիվ պահվածքի պատճառով, Փենսիլվանիայի նահանգի ոստիկանության դեպարտամենտը հայտարարել է, որ սպանության կատարմանը Հեֆների մասնակցության ապացույցները խիստ անուղղակի են[9][10]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ The Partiot News Dec. 7, 2008
- ↑ «Penn State Girl's Death Probed». The Pittsburgh Press. 1969 թ․ նոյեմբերի 29. էջ 2. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 29-ին.
- ↑ pennlive.com
- ↑ «Police in Lookout for 2 in coed case. December 2,1969».
- ↑ «Death in the Stacks». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 8-ին.
- ↑ «A decades-old mystery: The murder of Betsy Aardsma. Dec 07, 2008».
- ↑ «Investigation of Bundy's link to Aardsma murder inconclusive. Nov 28, 1989».
- ↑ «A 39-year mystery: Five theories of Aardsma's death. Dec 08, 2008».
- ↑ «Murder At Penn State – Betsy Aardsma». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 8-ին.
- ↑ «2 authors peg Lancaster native as mystery murderer of 19-year-old Penn State student in 1969. Aug 28, 2011».
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- «Бетси Ардсма: убийство, которого никто не заметил». LADY forever. 2016 թ․ մարտի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 30-ին.
- Gil Smart (2010 թ․ հոկտեմբերի 10). «Who killed Betsy Aardsma?». LancasterOnline. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 30-ին.