Այոն (կղզի)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Այոն (այլ կիրառումներ)
| Այոն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | կղզի |
| Երկիր |  Ռուսաստան |
| Վարչատարածք | Չուկոտկայի ինքնավար օկրուգ |
| Երկարություն | 63 կմ |
| Լայնություն | 38 կմ |
| Մակերես | 2000 կմ² |
| Ջրլիցի ափին | Արևելասիբիրական ծով |
 | |
 | |
Այոն, կղզի Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոսի Արևելասիբիրյան ծովում, Չաունսկայա գուբայի (ծովածոցի) մոտքի մոտ։
Վարչականորեն այն պատկանում է Ռուսաստանի Դաշնության Չուկոտկայի ինքնավար շրջանի Չաունսկի շրջանին։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այոնը գտնվում է Չաունսկայա գուբայի արևմտյան ափի մոտ, Կոլիմայի ծովածոցի արևելյան հատվածում ։ Շուրջբոլորը կան մի քանի ոչ մեծ կղզիներ՝ Չենկուլը, Ռիյանռանոտը և այլն։ Կղզու երկարությունը 63 կմ է, լայնությունը՝ 38 կմ։ Կղզին բավականին հարթ է ու ցածր, ծովի մակերևույթից ունի 64 մ բարձրություն։ Կան բազմաթիվ փոքր լճեր, տարածքը մեծապես լցված է ջրով։ Կղզու տարածքը զբաղված է հյուսիսային սառուցյալ տունդրաներով։ Կան նաև եղջերական արոտավայրեր։ Այրոն կղզին բաժանվում է Մալիմ մայրցամաքից Չաունսական նեղուցով,, որը շատ փոքր է, որը շատ մակերեսային է, որի մինիմալ լայնությունը կազմում է 2 կմ։
Այոնում կան երկու ոչ մեծ բնակավայրեր՝ Էլվունեյ և (այժմ լքված)[1] (ныне заброшенный)[2] և Այոնի հյուսիսարևմտյան կղզու վերջում։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարեկան միջին ջերմաստիճանը կազմում է -11, 4°С։ Բացարձական առավելագույն ջերմաստիճանը արձանագրվել է 1975 թվականի հուլիսին +30, 2°С, բացարձակ նվազագույնը 1978 թվականի փետրվարին -50, 3°С[3]։
Պատմական տեղեկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին հիշատակումը Այոն կղզու մասին կապված է հետախույզ Իսայա Իգնատեվայի անվան հետ, ով 1646 թվականին վայրէջք կատարեց ափ և իրականացրեց արևտուր տեղի բնակիչների հետ։ 1761 թվականին Այոն այցելեց հռչակավոր վաճառական Նիկիտա Շալաուրովը, անվանելով նրա «Զավադա»։ Գրեթե 100 տարի այստեղ ամեն ինչ մնում է նույնը, Ֆ․ Պ․ Վրանգելի արշավախումբը, ով հետագայում քարտեզով հասել է կղզի ինչպես Սաբադեյ։
1933 թվականին կղզու տարածքում անցկացվել է կոլեկտիվացում, այդ ժամանակ եղել է «Էնմիտագինո» ընկերության հիման վրա, որը վերացվեց նախիրի։ 1950 թվականին այն վերածեցին կոլխոզի։ Երկար ժամանակ կոլխոսը ուներ զարգացած տնտեսություն Չուկոտկում՝ նախիրը, որում կար մի քանի հազար եղջերու։ 1968 թվականին կոլխոզը վերակազմավորվեց որպես ֆերմա։
Խորհրդային Միության փլուզումից հետո մարզը ունեցավ դժվար ժամանակներ։ Կտրուկ նվազեց եղջերուների քանակը։ Տնտեսությունը գնում էր դեպի անկում, բնակչությունը զգալիորեն նվազեց։
Կղզում առաջացան բնապահպանական խնդիրներ։
Հետազոտական աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1942 թվականի մարտի 21ից կղզում գործում են ծովային հիդրոօդերեւութաբանական կայաններ
1980 թվականի կեսերին կղզի այցելեցին արշավախմբեր կաթնասունների և թռչունների կենսաբանությունը ուսումնասիրելու համար։