Ազնիվ Ութակի ճանապարհ

«Դհարմայի անիվ», որը բնութագրում է Բուդդայի կողմից նշված ճանապարհի ութ կանոնները

Ազնիվ Ութակի ճանապարհ, Բուդդայի կողմից նշված տանջանքները դադարեցնող և սանսարայից ազատող ճանապարհ։ Գտնվում է, համաձայն միջին ճանապարհի, աշխարհիկ հաճույքների կողմնակցության և ինքնախոշտանգման միջև։

Բուդդայականության Ազնիվ Չորրորդ Ճշմարտությունը նշում է տանջանքներից ազատման ճանապարհը (մարգա), որով անցել է Բուդդան և որով կարող են անցնել այլք՝ և ճգնավորները, և աշխարհիկ մարդիկ։ Բուդդայի կողմից նշված ճանապարհի կազմված է ութ կանոնները և այդ պատճառով կոչվում է «Ազնիվ Ութակի ճանապարհ»։ Այդ կանոնները հարկավոր է յուրացնել աստիճանաբար, ինչպես ասում էր Բուդդան՝ «Սկզբից պետք է հաստատվել բարի վիճակերում, այսինքն՝ բարոյական կարգապահության մաքրմամբ և ճիշտ հայացքներով։ Հետո, երբ բարոյական կարգապահությունը մաքրված է, իսկ հայացքները ուղղված են, հարկավոր է վարժվել ուշադրության չորս հիմքերով»։

Ճանապարհի աստիճանները

Ազնիվ Ութակի ճանապարհը կազմված է երեք խմբերի բաժանվող հետևյալ աստիճաններից։

	Հայերեն	Պալիերեն	Սանսկրիտ	Չինարեն	Ճապոներեն	Թայերեն	Տիբեթերեն
	Իմաստություն	Paññā	Prajñā
I	Ճիշտ նկատառում	sammā-diṭṭhi IAST	samyag dṛṣṭi IAST	正見	正見, սյո՝ կեն	สัมมาทิฏฐิ	yang dag pa’i lta ba
II	Ճիշտ մտադրություն	sammā-saṅkappa IAST	samyak saṃkalpa IAST	正思惟	正思惟, սյո՝ սիյուի	สัมมาสังกัปปะ	yang dag pa’i rtog pa
	Բարոյականություն	Sīla	Śīla
III	Ճիշտ խոսք	sammā-vācā IAST	samyag vāc IAST	正言	正語, սյո՝ գո	สัมมาวาจา	yang dag pa’i ngak
IV	Ճիշտ պահվածք	sammā-kammanta IAST	samyak karmānta IAST	正業	正業, սյո՝ գո	สัมมากัมมันตะ	yang dag pa’i las kyi mtha'
V	Ճիշտ ապրելակերպ	sammā-ājīva IAST	samyag ājīva IAST	正命	正命, սյո՝ մյո՝	สัมมาอาชีวะ	yang dag pa’i 'tsho ba
	Հոգևոր կարգապահություն	Samādhi	Samādhi
VI	Ճիշտ ճիգեր	sammā-vāyāma IAST	samyag vyāyāma IAST	正精進	正精進, սյո՝ սյո՝ ձին	สัมมาวายามะ	yang dag pa’i rtsol ba
VII	Ճիշտ հիշողություն	sammā-sati IAST	samyak smṛti IAST	正念	正念, սյո՝ նեն	สัมมาสติ	yang dag pa’i dran pa
VIII	Ճիշտ կենտրոնացում	sammā-samādhi IAST	samyak samādhi IAST	正定	正定, սյո՝ ձյո	สัมมาสมาธิ	yang dag pa’i ting nge 'dzin

«Ճանապարհը» պետք չէ ընկալել գծային՝ որպես սովորական անցում աստիճանից աստիճան։ Դա, ավելի շատ, գալարագծային զարգացում է։ Բոլոր բաղադրամասերը կարևոր են Ճանապարհի ողջ ընթացքում և պետք է անընդհատ վարժվեն։ Զարգացման հետ միասին Ճանապարհի տարբեր ուղղությունների միջև կախվածություններ են առաջանում։ Այդպես, օրինակ, համաձայն «ճիշտ նկատառման» ժամանակ է հատկացվում «ճիշր պահվածքի» մեջ «ճիշտ կենտրոնացման» (մեդիտացիայի) համար։ Մեդիտացիայի (ճիշտ կենտրոնացման) խորացման հետ զուգահեռ դուք համոզվում եք Բուդդայի ուսմունքի ճիշտ լինելու (ճիշտ նկատառման) մեջ և մեդիտացիա եք կատարում (ճիշտ կենտրոնացում) արդեն նաև առօրյայում (ճիշտ պահվածք)։