Ջերմային ճառագայթում
Ջերմային ճառագայթում, ջերմաստիճանային ճառագայթում, նյութի ներքին էներգիայի հաշվին առաջացող[1] էլեկտրամագնիսական ճառագայթում։ Ունի հոծ սպեկտր, որի մաքսիմումը կախված է նյութի ջերմաստիճանից։ Վերջինիս բարձրացումով աճում է առաքվող ջերմային ճառագայթման ընդհանուր էներգիան, իսկ մաքսիմումը տեղաշարժվում է կարճ ալիքների տիրույթը։ Ջերմային ճառագայթում են առաքում, օրինակ, շիկացած մետաղի մակերևույթը, Երկրի մթնոլորտը, սպիտակ թզուկը[1][2] և այլն։
Հավասարակշիռ ճառագայթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նյութի հավասարակշիռ վիճակը տարածության յուրաքանչյուր կետում տեղային (լոկալ) թերմոդինամիկական հավասարակշռության վիճակ է և բնութագրվում է ջերմաստիճանի այն արժեքով, որից կախված է նյութի ջերմային ճառագայթումը տվյալ կետում։ Մարմինների այն համակարգի դեպքում, որի համար իրականանում է միայն տեղային թերմոդինամիկական հավասարակշռությունը, և որի տարբեր կետեր ունեն տարբեր ջերմաստիճան, ջերմային ճառագայթումը նյութի հետ թերմոդինամիկական հավասարակշռության մեջ չի գտնվում։ Տաք մարմինների ճառագայթումն ավելի ուժեղ է, քան կլանումը, իսկ սառը մարմինները, հակառակը, ավելի կլանում են, քան ճառագայթում։ Տեղի է ունենում ճառագայթման փոխանցում տաք մարմիններից դեպի սառը մարմինները։ Համակարգը մնայուն (ստացիոնար) վիճակում պահելու համար, որի դեպքում պահպանվում է ջերմաստիճանի բաշխումը համակարգում, անհրաժեշտ է տաք (աստիճանաբար սառչող) մարմիններին ջերմություն հաղորդել, իսկ սառը (աստիճանաբար տաքացող) մարմիններից հեռացնել ջերմությունը։ Դա կարող է իրականացվել ինչպես բնական պայմաններում (օրինակ, Երկրի մթնոլորտում), այնպես էլ արհեստականորեն (օրինակ, շիկացման լամպերում)։ Լրիվ թերմոդինամիկական հավասարակշռության դեպքում մարմինների համակարգի բոլոր մասերն ունեն միևնույն ջերմաստիճանը, և յուրաքանչյուր մարմնի առաքած ջերմային ճառագայթման էներգիան համակշռվում է այն ջերմային ճառագայթման էներգիայի կլանումով, որ առաքում են մյուս մարմինները։ Այդ դեպքում ջերմային ճառագայթումը նյութի հետ գտնվում է թերմոդինամիկական հավասարակշռության մեջ և կոչվում է հավասարակշիռ ճառագայթում (հավասարակշիռ է, օրինակ, բացարձակ սև մարմնի ջերմային ճառագայթումը)։ Հավասարակշիռ ճառագայթման սպեկտրը կախված չէ նյութի բնույթից և որոշվում է Պլանկի ճառագայթման օրենքով։
Կիրառություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տաք մարմինների ջերմային ճառագայթման համար ընդհանուր դեպքում կիրառելի է Կիրխհոֆի ճառագայթման օրենքը, որն այդ մարմինների ճառագայթման և կլանման ունակությունները կապում է բացարձակ սև մարմնի ճառագայթաունակության հետ։ Տեղային թերմոդինամիկական հավասարակշռության առկայության դեպքում, գազերում և պլազմայում ջերմային ճառագայթման առաքման և կլանման համար կիրառելով Կիրխհոֆի և Պլանկի ճառագայթման օրենքները, կարելի է ուսումնասիրել ճառագայթման փոխանցման պրոցեսները։ Այսպիսի մոտեցումը լայնորեն օգտագործվում է աստղաֆիզիկայում, մասնավորապես, աստղային մթնոլորտների տեսության մեջ։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 М. А. Ельяшевич. Теплово́е излуче́ние // Физическая энциклопедия / Д. М. Алексеев, А. М. Балдин, А. М. Бонч-Бруевич, А. С. Боровик-Романов, Б. К. Вайнштейн, С. В. Вонсовский, А. В. Гапонов-Грехов, С. С. Герштейн, И. И. Гуревич, А. А. Гусев, М. А. Ельяшевич, М. Е. Жаботинский, Д. Н. Зубарев, Б. Б. Кадомцев, И. С. Шапиро, Д. В. Ширков; под общ. ред. А. М. Прохорова. — М.: Советская энциклопедия, 1988—1999. (ռուս.)
- ↑ Белый карлик (ռուս.)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։ 
|