Ուլանների 5-րդ գունդ (Ավստրո-Հունգարիա)

Ուլանյան 5-րդ գունդ
	Գնդի բարեխոս Ռուսական կայսրության ; կայսր Նիկոլայ II
Ընդհանուր տեղեկություն
Տեսակ	Գունդ
Զորքերի տեսակ	Հեծելազորային
Երկիր	Ավստրիական կայսրություն; Ավստրո-Հունգարիա
Ենթարկոում	2-րդ բանակային կորպուսի 2-րդ հեծելազորային դիվիզիայի 16-րդ հեծելազորային բրիգադ
Ներառնում է	Սկզբում ՝ 4 դիվիզիոն, ; այնուհետև՝ 2 դիվիզիոն
Սուրբ բարեխոս	Կոմս Կառլ Վալմոդեն Հիմբորն, ; Մեծ իշխան Նիկոլայ Ալեկսանդրովիչ, ; Կայսր Նիկոլայ II
Պատմություն
Ճակատամարտեր	1848-1849 թվականների հեղափոխություն; Ավստրո-պրուսա-իտալական պատերազմ; Բոսնիական ճգնաժամ; Առաջին համաշխարհային պատերազմ;

Ուլանյան 5-րդ գունդ (ամբողջական անվանումը՝ Ռուսաստանի կայսր Նիկոլայ II-ի անվան կայսերական և թագավորական հունգարա-խորվաթական ուլանյան գունդ (գերմ.՝ K.u.k. Ungarisch-Kroatisches Ulanen-Regiment „Nikolaus II. Kaiser von Rußland“ Nr. 5), Ավստրո-Հունգարական կայսրության ուլանների կայսերական և թագավորական հեծելազորային միավորում^[2]^[3]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարտական ուղի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուլանյան 5-րդ գունդը կազմավորվել է 1848 թվականին խորվաթ բան ֆելդմարշալ-լեյտենանտ Իոսիֆ Իլիչեչի կողմից որպես խորվաթական զորք։ Կազմված է եղել հուսարյան հայտնի գնդի (գերմ.՝ Banderial-Husaren-Regiment) երեք դիվիզիոնից։ Մարտական ուղին սկսել է հեղափոխության ժամանակ՝ Վիեննայից տեղափոխվելով և մասնակցելով Շվեխհատի ճակատամարտին։ Կռվել է Պարնդորֆում և Մուորում։ 1849 թվականին գերագույն հրամանատարի թույլտվությամբ հուլիսի 23-ին ներառվել է Կայզերական բանակի կազմում որպես կանոնավոր 13-րդ հուսարյան գունդ։ Նույն թվականին կռվել է Տետենիում։ Գնդի առանձին ստորաբաժանումները մասնակցել են նաև Նոյհոյսելի և Սոլնոկի, Տիպիո Բիչկեյի և Իշասեգի կռիվներին։ Ամռանը գունդը Հարավային բանակից տեղափոխվում է բանի հրամանատարության ներքո, իսկ հեծելազորերը վերակառուցվում են որպես հետևակային բրիգադ։ Մասնակցել է Պետերվարդայնի, Օբեչեի և Հեդեշեմի ճակատամարտերին։ 1850 թվականին գունդը կազմալուծվել է, սակայն 1851 թվականի հունվարի 8-ի հրամանով գնդի անզնակազմն ընդգրկվել է նոր 5-րդ խորվաթա-սլավոնական ուլանյան գնդի (գերմ.՝ Kroatisch-Slawonisches Ulanen-Regiment Nr. 5) կազմում, որն ուներ 4 դիվիզիոն^[2]։

1860 թվականին կազմալուծվեց 4-րդ դիվիզիոնը։ 1866 թվականին գնդի հինգ հեծելավաշտեր Հյուսիսային բանակի 2-րդ պահեստազորային հեծելազորային դիվիզիայի կազմում մասնակցել են Կյոնիգգրեցի ճակատամարտին։ Տիշնովիցի մարտերում գնդի որոշ ջոկատներ ամբողջովին ջախջախվում են։ Բոսնիական ճգնաժամի օրերին գունդը հանդիսանում էր 13-րդ բանակային կորպուսի հեծելազորային բրիգադի մաս։ Զորքերը երեք գնացքներով տեղափոխվում են Բոսնիա, որտեղ մասնակցում ենԲանյա Լուկոյի, Յայիցեյի, Սարաևոյի, Վելեչիվոյի և Կլյուչիի մարտերին։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ գունդը կռվում էր Սերբիայի և Ռուսական կայսրության դեմ՝ օգնելով հետևակային զորամասերին^[2]։

Ավստրո-Հունգարիայի փլուզման նախաշեմին գնդերը դադարեցրեցին ռազմական գործողությունները և հիմնականում ներառվեցին Սլովենացիների, խորվաթների և սերբերի պետության զինված ուժերում՝ հեռացնելով գերմանացի և հունգար սպաներին։ Տուն վերադառնալու ճանապարհին բազմաթիվ գնդեր ստիպված էին մասնակցել Արևմտա-Ուկրաինական ժողովրդական Հանրապետության և Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետության դեմ մարտերին, այնուհետև ոտքով անցնել Կարպատները։ Միայն գնդերի մի մասին հաջողվեց վերադառնալ նախկին ավստրո-հունգարական սահմանին Պոդվոլոչիսկի մոտ^[2]։

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուլանյան 5-րդ գունդը ենթարկվում էր 2-րդ բանակային կորպուսի 2-րդ հեծելազորային դիվիզիայի 16-րդ հեծելազորային բրիգադին^[2]^[4]։
Գնդի անձնակազմի հավաքագրումն իրականացվում էր Զագրեբում (1914 թ.)^[2]:
Գնդի անձնակազմի ազգային կազմը հետևյալն էր՝ 97 % սերբեր և խորվաթներ, 3 % այլ ազգություններ^[2]^[5].
Գնդի լեզուն սերբախորվաթերենն էր^[2]։

Համազգեստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև ներկայացված է գնդի համազգեստի նկարագրությունը ըստ թվականների^[2]՝

1848 թ.՝ սև կիվեր, դարչնագույն շինել, բունդիր ատիլա և տաբատ, դեղին կոճակներ,
1851 թ.՝ բաց կապտավուն չապկա, մուգ կանաչավուն ուլանկա և տաբատ, վառ կարմիր դարձածալեր, դեղին կոճակներ,
1865 թ.՝ կապույտ թաթարկա, բաց կապտավուն ուլանկա և տաբատ, դեղին կոճակներ,
1868 թ.՝ բաց կապտավուն թաթարկա, բաց կապտավուն ուլանկա, մուգ կարմիր տաբատ և դարձածալեր, դեղին կոճակներ։
1876 թ.՝ светло-голубая чапка, светло-голубая уланка, бордовые брюки и лацканы, жёлтые пуговицы

Կայազորեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև ներկայացված են Ուլանյան 5-րդ գնդի կայազորերը ըստ թվականի^[2]՝

I.	II.
1849 թ.՝ Վարաժդին 1851 թ.՝ Գրաց 1854 թ.՝ Սարոսպատակ 1855 թ.՝ Միշկոլց, Դյոնդյոշ 1856 թ.՝ Ցեգլեդ 1857-1859 թթ.՝ Կրոնշթադ 1865-1866 թթ.՝ Պեշտ 1866 թ.՝ Дьендьеш 1870 թ.՝ Ֆյունֆկիրխեն	1871 թ.՝ Ռումա 1874 թ.՝ Սանկտ Գեորգիան 1875 թ.՝ Սիսակ 1878 թ.՝ Տրավնիկ 1879 թ.՝ Տոլնա 1889 թ.՝ Շտուլվայսենբուրգ 1896 թ.՝ Վարաժդին 1912 թ.՝ Շտայնմանագեր

1914 թ.՝ շտաբ և երկու դիվիզիոն՝ Սոմբատհեյ.

Գնդի բարեխոսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև ներկայացված են գնդի բարեխոսներն ըստ թվականների^[2]՝

1866-1884 թթ.՝ հեծելազորի գեներալ, կոմս Կառլ Վալմոդեն Հիմբորն
1885-1894 թթ.՝ մեծ իշխան Նիկոլայ Ալեկսանդրովիչ
1894-1914 թթ.՝ կայսր և ամբողջ Ռուսաստանի տեր Նիկոլայ II

Հրամանատարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուլանյան 5-րդ գնդի հրամանատարակն կազմն ըստ տարիների^[2]՝

1849 թ.՝ գնդապետ, կոմս Օտտո Սերմագե
1849 թ.՝ գնդապետ, բարոն Անտոն Ելաչիչ դե Բուզիմ
1854 թ.՝ գնդապետ, բարոն Ֆերդինանդ ֆոն Կիրխբախ
1859 թ.՝ գնդապետ, Յուլիուս Ֆլուկ Էդլեր ֆոն Լյայդենկորն^[6]
1864 թ.՝ գնդապետ, կոմս Ֆրիդրիխ Շաաֆգոթշե
1865 թ.՝ գնդապետ, կոմս Պաուլ Հոմպեշ-Բոլիհայմ^[7]
1869 թ.՝ գնդապետ, իշխան Ադոլֆ ֆոն Վիսլոցկի
1873 թ.՝ գնդապետ, իշխան Կառլ Ռուիս դե Ռոկսաս
1877 թ.՝ գնդապետ, Պետեր Էդլեր ֆոն Տեր^[8]
1882 թ.՝ գնդապետ, Գուստավ Վիմեր
1887 թ.՝ գնդապետ, բարոն Գուգո Կոմերս ֆոն Լինդենբախ
1894 թ.՝ գնդապետ, կոմս Մաքսիմիլիան Խոդից և Վոլֆրամից
1894 թ.՝ գնդապետ, իշխան Օսկար Կիվիշ ֆոն Ռոտերաու
1900 թ.՝ գնդապետ Ռիխարդ Կլաուզնից
1905 թ.՝ գնդապետ Վիկտոր Մայր
1910 թ.՝ գնդապետ Գուստավ Լոզերտ
1914 թ.՝ փոխգնդապետ Ռուդոլֆ Ֆյուրտմյուլեր^[9]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օգտագործված գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Obstlt. Alphons Frhr. v. Wrede: Geschichte der K.u.K. Wehrmacht von 1618 bis Ende des XIX Jh. Wien 1898–1905.(գերմ.)
B. M. Buchmann: Österreich und das Osmanische Reich. WUV-Univ.-Verl., Wien 1999.(գերմ.)
Allmayer-Beck/Lessing: Die k.u.k. Armee 1848–1918. Bertelsmann, München 1974.(գերմ.)
Osprey Military. Men-at-arms Series Nr. 329.(գերմ.)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Darko Pavlović: The Austrian Army 1836–1866: Cavalry (1999), str. 35.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Galizisches Ulanen — Regiment Nr. 1 (1849) Otto, Erzherzog, FML (գերմ.)
↑ Georg Schreiber: Des Kaisers Reiterei. Österreichische Kavallerie in 4 Jahrhunderten. Mit einem Geleitwort von Alois Podhajsky. Speidel, Wien 1967., Wien 1967.(գերմ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk - Dragoner-Regimenter 1 - 15 as at February 1914. Արխիվացված 2019-01-05 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk — Common Army Cavalry Regiments as at July 1914. Արխիվացված 2019-04-05 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk - Regimental Commanders 1859. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk - Regimental Commanders 1865. Արխիվացված 2018-12-14 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk - Regimental Commanders 1879. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)
↑ - Ulanenregimenter der ö.u. Armee im Mai 1914.(անգլ.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Z historii Ułanów ks.Józefa Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine (լեհ.)
Austrian Cavalry Regiments and Their Commanders 1792–1815: the Uhlans (անգլ.)

[1] Darko Pavlović: The Austrian Army 1836–1866: Cavalry (1999), str. 35.

[Erzherzog-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Galizisches Ulanen — Regiment Nr. 1 (1849) Otto, Erzherzog, FML (գերմ.)

[3] Georg Schreiber: Des Kaisers Reiterei. Österreichische Kavallerie in 4 Jahrhunderten. Mit einem Geleitwort von Alois Podhajsky. Speidel, Wien 1967., Wien 1967.(գերմ.)

[4] Austro-hungarian-army.co.uk - Dragoner-Regimenter 1 - 15 as at February 1914. Արխիվացված 2019-01-05 Wayback Machine(անգլ.)

[5] Austro-hungarian-army.co.uk — Common Army Cavalry Regiments as at July 1914. Արխիվացված 2019-04-05 Wayback Machine(անգլ.)

[6] Austro-hungarian-army.co.uk - Regimental Commanders 1859. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)

[7] Austro-hungarian-army.co.uk - Regimental Commanders 1865. Արխիվացված 2018-12-14 Wayback Machine(անգլ.)

[8] Austro-hungarian-army.co.uk - Regimental Commanders 1879. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)

[9] - Ulanenregimenter der ö.u. Armee im Mai 1914.(անգլ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]