Շահի մզկիթ (Թեհրան)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Շահի մզկիթ (Թեհրան)
պարս.՝ مسجد شاه
Shāh Mosque
Տեսակմզկիթ և մշակութային արժեք
Երկիր Իրան[1][2]
ՎարչատարածքԹեհրանի շրջան[1][2]
ՏեղագրությունՇրջան 12[2]
Կազմված էMain dome of Shah Mosque (Tehran)?
Մասն էԹեհրանի բազար[2]
Կառուցման սկիզբ1810
Կառուցման ավարտ1825
Բացվեց1809[2], 1810[2][3], 1814[2], 1815[2], 1825[2], 1826[2], 1879[2], 1890[2] և 1905[2]
Ճյուղ/ավանդույթիսլամ
Կարգավիճակգործող
ՀիմնադիրՖաթհ-Ալի շահ Ղաջար
ՊատվիրողՖաթհ Ալի շահ[2][3] և Նասր ադ Դին Շահ[2]
Ճարտարապետություն
Ոճղաջարի
Շինանյութաղյուս[2], plaster?[2] և սայլակ[2]
Քարտեզ
Քարտեզ

Շահի մզկիթ (պարս.՝ مسجد شاه), մզկիթ Իրանի Թեհրան քաղաքում։ Տեղակայված է Թեհրանի Մեծ շուկայի հյուսիսային մասում[4]։ Թեհրանի գլխավոր մզկիթն է[5], հայտնի է նաև որպես Սուլթանի մզկիթ (պարս.՝ مسجد سلطانی)[6]։

Կառույց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շահի մզկիթը կառուցվել է Ֆաթհ-Ալի շահի պատվերով[7], Ղաջարիների կառավարության տարիներին՝ որպես նոր դինաստիայի օրինականության խորհրդանիշներից մեկը[8]։ Երբ ավարտվել էր մզկիթի կառուցումը, այն համարվում էր Թեհրանի ամենակարևոր ճարտարապետական հուշարձանը[7]։

Նասր Էդ Դին Շահի իշխանության տարիներին կառույցին ավելացվել են երկու մինարեներ։ Մզկիթն ամբողջանում է փոքրիկ ոսկեզօծ գմբեթով[9]։ Այն ունի նաև երկու շաբեստաններ (իրանական ճարտարապետությանը բնորոշ՝ ծածկով ազատ տարածք)[10]։

Մզկիթի բակ կարելի է մտնել Թեհրանի Մեծ շուկայի մի քանի մասերից[11]։ Վերջինս համարվում է մայրաքաղաքի առևտրական կենտրոնը[12]։ Կան մի քանի առանձնահատուկ ճարտարապետական նմանություններ Շահի մզկիթի, Շիրազում Վակիլի մզկիթի և Բորուջերդի Թագավորական մզկիթի միջև։

Նշանավոր իրադարձություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1905 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Թեհրանի կառավարիչը Շահի մզկիթի բակում հրապարակավ մեղադրանք ներկայացրեց 17 առևտրականներին շաքարի գների բարձրացման համար։ Նրանց նվաստացումը դուր չեկավ շուկայում աշխատողներին և որպես բողոք փակվեցին շուկայի դռները։ Կառավարության դեմ հասարակական ընդվզումները Իրանի Սահմանադրական հեղափոխության պատճառ դարձան[13]։

1951 թվականին մարտի 7-ին, Իրանի վարչապետ հակա-կոմունիստ Հաջ Ալի Ռազմարան, Այաթոլլա Ֆեյզի հիշատակության համար այցելում է Շահի մզկիթ[14]։ Ճանապարհին՝ մզկիթի մեծ բակում, նա սպանվում է[5] Խալիլ Թահմասեբի կողմից։ Վերջինս «Նյու Յորք Թայմս» պարբերականի կողմից նկարագրվել է որպես «կրոնական ֆանատ»[15]։ Ըստ Բրիտանիկա հանրագիտարանի[16] [13] Թահմասեբին եղել է Շիա ակտիվիստական խմբի անդամ[17], որն իրենից ներկայացնում է ծայրահեղական կրոնական կազմակերպություն, որը սերտ կապեր ուներ ավանդական առևտրական դասի և հոգևորականների հետ[16]։ 1952 թվականին Թահմասեբին ազատ է արձակվում, նրան ներում է շնորհվում Իրանի խորհրդարանի կողմից և հռչակվում որպես իսլամի զինվոր։ 1953 թվականին վերջինիս կրկին կալանավորում են և դատապարտում։ 1955 թվականին մահապատժի է ենթարկվում[18][19]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Շահի մզկիթի մուտքը
    Շահի մզկիթի մուտքը
  • Մուտքի զարդանախշերը
    Մուտքի զարդանախշերը
  • Գմբեթի զարդանախշերը
    Գմբեթի զարդանախշերը
  • Մզկիթի մուտքը Թեհրանի Մեծ շուկայի կողմից
    Մզկիթի մուտքը Թեհրանի Մեծ շուկայի կողմից

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Wiki Loves Monuments monuments database — 2017.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 2,13 2,14 2,15 2,16 2,17 https://iranarchpedia.ir/entry/16916
  3. ↑ 3,0 3,1 http://shabestan.ir/detail/News/697150
  4. ↑ Bazaar and State in Iran: The Politics of Tehran Marketplace by Arang Keshavarzian, Page 215 (Cambridge: Cambridge University Press, 2007)
  5. ↑ 5,0 5,1 Iran and the Ikhwan: Assassinations, Pamphlets and Meetings Արխիվացված 2016-10-18 Wayback Machine, ASHARQ AL-AWSAT
  6. ↑ Ali Razmara – prime minister of Iran, Britanica
  7. ↑ 7,0 7,1 مسجدامام خمینی / Imam Khomeini Mosque Արխիվացված 2019-08-22 Wayback Machine, Municipality of Tehran (in Persian language)
  8. ↑ The Bazaar in the Islamic City: Design, Culture, and History by Mohammad Gharipour, published by The American University in Cairo Press, page 205 – 9774165292
  9. ↑ The City in the Muslim World: Depictions by Western Travel Writers, Mohammad Gharipour, Nilay Ozlu
  10. ↑ مسجد امام خمینی / Imam Khomeini Mosque, See Iran (in Persian language)
  11. ↑ Imam Khomeini Mosque, Lonely Planet
  12. ↑ Mosque fire kills 59 in Tehran, The Guardian
  13. ↑ History of the Iranian Constitutional Revolution : Tarikh-e Mashrute-ye Iran by Ahmad Kasravi, Page 69-70 9781568592534
  14. ↑ در دامگه حادثه / Dar Damgahe Hadese by Erfan Ghaneifard, Page 30, Persian language – ASIN B0075PW2YK
  15. ↑ Associated Press (1951 թ․ մարտի 8). «Premier of Iran Is Shot to Death In a Mosque by a Religious Fanatic; PREMIER OF IRAN SLAIN IN MOSQUE Cabinet in Emergency Session VICTIM OF ASSASSIN». The New York Times. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  16. ↑ 16,0 16,1 «Ali Razmara – Prime Minister of Iran». Encyclopædia Britannica. 2016 թ․ օգոստոսի 25. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  17. ↑ Denoeux, Guilain (1993). «Religious Networks and Urban Unrest». Urban Unrest in the Middle East: A Comparative Study of Informal Networks in Egypt, Iran, and Lebanon. SUNY series in the Social and Economic History of the Middle East. SUNY Press. էջ 177. ISBN 9781438400846.
  18. ↑ Zabih, Sepehr (1982). «Aspects of Terrorism in Iran». The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 463 (1): 84–94. doi:10.1177/0002716282463001007. JSTOR 1043613.
  19. ↑ «IRAN: Time of the Assassin». Time. 1952 թ․ դեկտեմբերի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շահի_մզկիթ_(Թեհրան)&oldid=9419956» էջից