Յարի Լիտմանեն

Յարի Լիտմանեն;
Ծնվել է	փետրվարի 20, 1971 (53 տարեկան)
Ծննդավայր	Լահթի, Ֆինլանդիա
Քաղաքացիություն	Ֆինլանդիա
Մասնագիտություն	ֆուտբոլիստ, color commentator, դերասան և documentary participant
Ծնողներ	հայր՝ Olavi Litmanen?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	AFC Ajax–player of the year? AFC Ajax–player of the year? Captain’s Ball? և Hall of Fame of Finnish football?
	Jari Litmanen Վիքիպահեստում

Յարի Լիտմանեն (ֆիններեն՝ Jari Olavi Litmanen, փետրվարի 20, 1971(1971-02-20)^[1]^[2]^[3], Լահթի, Ֆինլանդիա), ֆինն ֆուտբոլիստ, Ֆինլանդիայի պատմության լավագույն ֆուտբոլիստ, Ֆինլանդիայի հավաքականի ռեկորդակիր է եղել անցկացրած հանդիպումների քանակով, իսկ երկրորդը՝ խփած գոլերի քանակով։ Ըստ ՈւԵՖԱ-ի հոբելյանական պարգևների՝ համարվել է Ֆինլանդիայի լավագույն ֆուտբոլիստ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յարին ծնվել է Լահտիում՝ ֆուտբոլիստների ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Օլավի Լիթմանենը, եղել է «Ռեյպաս» ֆուտբոլային ակումբի և Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի խաղացող։ Մայրը նույնպես ֆուտբոլիստ է եղել, նա խաղացել է «Ռեյպաս» կանանց ակումբում։ Յարին մանկության տարիներին, բացի ֆուտբոլից, լրջորեն զբաղվել է հոկեյով և մինչև 14 տարեկան հասակ կարողացել է համատեղել է երկու մարզաձևերը^[6]։

Նա ազգային հավաքականի կազմում իր նորամուտը նշել է 1989 թվականի հոկտեմբերի 22-ին 18 տարեկան հասակում՝ Տրինիդադ և Տոբագոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի դեմ խաղում։ Նա իր առաջին գոլը խփել է 1991 թվականի մայիսի 16-ին Մալթայի դեմ խաղում։

Լիթմանինի փոխարեն 1994-1995 ՈւԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի եզրափակչում փոխարինման է դուրս եկել 18-ամյա Պատրիկ Կլյուվերտը, որը խփել է «Այաքսի» հաղթական գոլը «Միլանի» դեմ խաղում։ 1995 թվականի սեպտեմբերի 27-ին նա հեթ-տրիկի հեղինակ է դարձել «Ֆերենցվարոշի» դեմ Չեմպիոնների լիգայի խաղում։ Այդ հեթ-տրիկը մնում է միակը ֆինն խաղացողների համար Չեմպիոնների լիգայում։ 1995-1996 Չեմպիոնների լիգայի եզրափակչում Լիթմանինը «Յուվենտուսի» հետ խաղում հավասարեցրել է հաշիվը, իսկ հետո գոլի հեղինակ դարձել 11 մետրանոց հարվածաշարում, սակայն «Այաքսը» պարտվել է «Յուվենտուսին»։

2004 թվականին նա խզել է պայմանագիրը «Այաքսի» հետ և տեղափոխվել ֆիննական «Լահտի» ակումբ^[7]։

2007 թվականին ծանր վնասվածքի պատճառով «Մալմյոյի» հետ խզել է պայմանագիրը և դարձել ազատ ֆուտբոլիստ։ 2008 թվականի հունվարին Յարին պայմանագիր է կնքել անգլիական «Ֆուլհեմի» հետ։ Այդ ակումբում ոչ մի հանդիպում նա չի անցկացրել և լքել է այն։ Նա պայմանագիր է կնքել «Լահտիի» հետ, որտեղ անցկացրել է երեք տարի։

2011 թվականի հոկտեմբերի 29-ին Ֆինլանդիայի առաջնությունում նա անցկացրել է 200-րդ և վերջին հանդիպումը։

2010 թվականի նոյեմբերի 17-ին Սան Մարինոյի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի դեմ խաղում (8:0) ազգային հավաքականի իր 137-րդ և վերջին պաշտոնական խաղում նա 11 մետրանոցից խփել է իր 32-րդ գոլը։ Այդ գոլը Լիթմանենին դարձրել է Եվրոպայի առաջնության ընտրական փուլերի ամենատարեց ռմբարկուն (39 տարի 270 օր)^[8]։ 2012 թվականի սեպտեմբերի 10-ին նա հրաժեշտի հանդիպում է անցկացրել, որում Ֆինլանդիայի հավաքականը 5:2 հաշվով հաղթել է աշխարհի հավաքականին^[9]։

2010 թվականին նրա հայրենի քաղաք Լահտիում կանգնեցվել է նրա հուշարձանը։

Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յարի Լիթմանենը հայր է դարձել 2006 թվականի նոյեմբերին, նրա կինը էստոնացի մոդել Լյու Յուրգենսոնն է։ 2007 թվականի սեպտեմբերին ծնվել է նրանց երկրորդ որդին՝ Բրունոն։

Յարիի կրտսեր քույրը՝ Սինին, բասկետբոլիստ է։

Ձեռքբերումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մյուպա 47[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆինլանդիայի գավաթակիր՝ 1992 թվական

Այաքս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոլանդիայի չեմպիոն՝ 1993-1994, 1994-1995, 1995-1996, 1997-1998, 2003-2004 թվականներ
Հոլանդիայի գավաթակիր՝ 1993, 1998, 1999 թվականներ
Հոլանդիայի սուպերգավաթակիր՝ 1993, 1994, 1995 թվականներ
ՈՒԵՖԱ-ի Չեմպիոնների լիգայի հաղթող՝ 1995 թվական
ՈՒԵՖԱ-ի գավաթակիր՝ 1992 թվական
ՈՒԵՖԱ-ի Սուպերգավաթի հաղթող՝ 1995 թվական
Միջմայրցամաքային գավաթի հաղթող՝ 1995 թվական

Լիվերպուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիգայի գավաթակիր՝ 2000-2001 թվականներ
Անգլիայի գավաթի հաղթող՝ 2000-2001 թվականներ
Անգլիայի սուպերգավաթի հաղթող՝ 2001 թվական
ՈւԵՖԱ-ի գավաթակիր՝ 2000-2001 թվականներ
ՈւԵՖԱ-ի Սուպերգավաթի հաղթող՝ 2001 թվական

Ֆինլանդիայի հավաքականի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Եվրոպայի չեմպիոն՝ 2001 թվական

Անձնական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն մարզիկ՝ 1995 թվական
Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ (ըստ մարզական հրապարակումների և ֆեդերացիայի լրագրողների) (9)՝ 1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 2000 թվականներ
Հոլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ՝ 1993 թվական
Հոլանդիայի առաջնության լավագույն ռմբարկու՝ 1994 թվական
Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն մարզիկ՝ 1995 թվական
Ֆինլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ (ըստ մարզական հրապարակումների և ֆեդերացիայի լրագրողների) (9)՝ 1990, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998, 2000 թվականներ
Հոլանդիայի տարվա լավագույն ֆուտբոլիստ՝ 1993 թվական
Հոլանդիայի առաջնության լավագույն ռմբարկու՝ 1994 թվական
Ֆինլանդիայի հավաքականի ռեկորդակիրը հանդիպումների քանակով՝ 137
Ֆինլանդիայի հավաքականում խփած գոլերով 2-րդը՝ 32
1954-2003 թվականների լավագույն ֆին ֆուտբոլիստ (ՈւԵՖԱ-ի 50-ամյակի մրցանակ)

Կարիերայի վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաղեր և գոլեր՝ ըստ ակումբի, սեզոնի և մրցակցության
Ակումբ	Մրցաշրջան	Լիգա			Գավաթ		Կոնտինենտալ		Այլ		Ընդամենը
Ակումբ	Մրցաշրջան	Դիվիզիոն	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր	Խաղեր	Գոլեր
Րեյֆաս Լատհի	1987	Մեստարուսարջա	9	0	1	0	-		-		10	0
	1988	Մեստարուսարջա	26	8	4	0	-		-		30	8
	1989	Մեստարուսարջա	25	6	4	2	-		-		29	8
	1990	Մեստարուսարջա	26	14	3	0	-		-		29	14
	Ընդամենը		86	28	12	2	0	0	0	0	98	30
Հելսինկի ՖԱ	1991	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	27	16	0	0	2	0	-		29	16
ՄայՊա-47	1992	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	18	7	6	4	-		-		24	11
Այաքս ՖԱ	1992-1993	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	12	1	1	0	1	0	0	0	14	1
	1993-1994	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	30	26	3	4	5	4	1	2	39	36
	1994-1995	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	27	17	4	2	11	6	1	1	43	26
	1995-1996	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	26	14	2	0	12	9	0	0	40	23
	1996-1997	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	16	6	1	0	7	2	1	0	25	8
	1997-1998	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	25	16	3	4	6	2	0	0	34	22
	1998-1999	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	23	11	5	1	4	1	1	0	33	13
	Ընդամենը		159	91	19	11	46	24	4	3	228	129
Բարսելոնա ՖԱ	1999-2000	Լա Լիգա	21	3	2	1	8	0	1	0	32	4
	2000-2001	Լա Լիգա	0	0	0	0	0	0	-		0	0
	Ընդամենը		21	3	2	1	8	0	1	0	32	4
Լիվերպուլ ՖԱ	2000-2001	Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)	5	1	2	1	2	0	2	0	11	2
	2001-2002	Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)	21	4	1	0	9	3	1	0	32	7
	Ընդամենը		26	5	3	1	11	3	3	0	43	9
Այաքս ՖԱ	2002-2003	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	14	5	1	0	7	2	0	0	22	7
	2003-2004	Նիդերլանդների ֆուտբոլի առաջնություն	6	0	0	0	3	0	0	0	9	0
	Ընդամենը		20	5	1	0	10	2	0	0	31	7
Լախտի ՖԱ	2004	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	11	3	1	0	1	0	-		13	3
Հանզա ՖԱ	2004-2005	Բունդեսլիգա	13	1	1	0	0	0	0	0	14	1
Մալմյո ՖԱ	2005	Շվեցիայի ֆուտբոլի առաջնություն	2	1		0	2	0	-		4	1
	2006	Շվեցիայի ֆուտբոլի առաջնություն	8	2		0	-		-		8	2
	2007	Շվեցիայի ֆուտբոլի առաջնություն	0	0			-		-		0	0
	Ընդամենը		10	3			2	0	0	0	12	3
Ֆուլհեմ ՖԱ	2007-2008	Պրեմիեր Լիգա (Անգլիա)	0	0	0	0	-		0	0	0	0
Լախտի ՖԱ	2008	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	6	3	0	0	-		0	0	6	3
	2009	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	13	2	2	0	6	1	3	1	24	4
	2010	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	21	5	0	0	-		2	0	23	5
	Ընդամենը		40	10	2	0	6	1	5	1	53	12
Հելսինկի ՖԱ	2011	Ֆինլանդիայի ֆուտբոլի առաջնություն	18	1	1	1	2	0	1	0	22	2
Ընդհանուր կարիերա			449	173	48	20	15	4	87	30	599	227

Ֆինլանդիայի լիգայի գավաթն առաջին անգամ անցկացվել է 1994 թվականին։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.
↑ ^2,0 ^2,1 Enciclopèdia de l'esport català (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 2012.
↑ ^3,0 ^3,1 Արգենտինական ֆուտբոլի տվյալների շտեմարան (իսպ.)
↑ https://www.suomenjalkapallomuseo.fi/4
↑ https://www.palloliitto.fi/jalkapallouutiset/suomen-leijonan-ritarimerkki-jari-litmaselle
↑ «Литманен: я выбрал футбол, а не хоккей, и не жалею об этом». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.
↑ Яри Литманен возвращается на родину. «Советский спорт», 13 апреля 2004
↑ «Литманен стал самым возрастным автором гола в отборочных циклах». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
↑ «Литманен попрощался с футболом — ЧМ. Квалификация. Европа 2014 — Футбол — Eurosport». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[_14a971ccb0ce5946-1] 1,0 ^1,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.

[_76a55f902deb5e22-2] 2,0 ^2,1 Enciclopèdia de l'esport català (կատ.) — Grup Enciclopèdia, 2012.

[_5117c4158589cf0a-3] 3,0 ^3,1 Արգենտինական ֆուտբոլի տվյալների շտեմարան (իսպ.)

[_ce554487edd7a401-4] ttps://www.suomenjalkapallomuseo.fi/4

[_1f81b44371675b17-5] ttps://www.palloliitto.fi/jalkapallouutiset/suomen-leijonan-ritarimerkki-jari-litmaselle

[6] «Литманен: я выбрал футбол, а не хоккей, и не жалею об этом». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 19-ին.

[7] Яри Литманен возвращается на родину. «Советский спорт», 13 апреля 2004

[8] «Литманен стал самым возрастным автором гола в отборочных циклах». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 17-ին.

[9] «Литманен попрощался с футболом — ЧМ. Квалификация. Европа 2014 — Футбол — Eurosport». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.

[1]

[2]

[3]

[5]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]