Մարիա Կովալևսկայա
| Մարիա Կովալևսկայա | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | օգոստոս 1849 |
| Ծննդավայր | Եկատերինոսլավի նահանգ, Ռուսական կայսրություն |
| Մահացել է | նոյեմբերի 7, 1889 (40 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Kara katorga, Ռուսական կայսրություն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ռուսական կայսրություն |
| Կրոն | ուղղափառություն |
| Մասնագիտություն | քաղաքական գործիչ և հեղափոխական |
| Ամուսին | Mykola Kovalevsky? |
| Անդամություն | Pivdenni Buntari? |
| Երեխաներ | Anna Nikolaevna Kovalevsky? |
Մարիա Պավլովնա Կովալևսկայա (ռուս.՝ Мария Павловна Ковалевская, օրիորդական ազգանունը Վորոնցովա, օգոստոս 1849, Եկատերինոսլավի նահանգ, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 7, 1889, Kara katorga, Ռուսական կայսրություն), ռուս հեղափոխական, նարոդնիկ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մարիա Պավլովանա Կովալևսկայան ծնվել է Վորոնցովների հին ազնվական տոհմի կալվածատիրոջ ընտանիքում։ Ավարտել է Օդեսայի կանանց ինստիտուտը։ 1874 թվականին մտերմացել է Օդեսայի նարոդնիկների խմբակների անդամների հետ, նույն թվականին տեղափոխվել է Կիև, այնուհետև մեկնել Խարկով՝ բանակցություններ վարելու Խարկովի նարոդնիկների հետ։ 1875-1876 թվականներին Յա․ Վ․ Ստեֆանովիչի, Վ․ Կ․ Դեբոգորի-Մոկրիևիչի և այլոց հետ մասնակցել է «Կիևի ապստամբների» հեղափոխական խմբակին։
Դատվել է կայսրության դեմ կատարած քարոզչության համար (193-ի դատավարություն)։ Կայսերական հրամանով 1876 թվականի փետրվարի 19-ին նրա վերաբերյալ գործը լուծվել է վարչական կարգով՝ ոստիկանության հատուկ հսկողության ինստիտուտի միջոցով։ 1876 թվականի մայիսի 8-ից ենթարկվել է Խարկովի հատուկ հսկողությանը՝ բնակության վայրից բացակայությունների արգելքով։
Շարունակել է զբաղվել հեղափոխական գործունեությամբ և 1876 թվականի հունիսի 19-ին Շպոլա գյուղում կեղծ անձնագրով ճանապարհորդելիս ձերբակալվել է Վ.Կ.Դեբոգորի-Մոկրիևիչի հետ, բայց շուտով ազատ է արձակվել և թաքնվել։
Ապօրինի ապրել է կեղծ անձնագրերով, իսկ 1879 թվականի փետրվարի 11-ին Դեբոգորի-Մոկրիևիչի և այլոց հետ ձերբակալվել է Կիևում՝ Բաբիչևայի տանը։
1879 թվականի ապրիլի 30-ից մայիսի 5-ը եղել է Կիևի ռազմական շրջանի դատարանի «Կիևի ապստամբների» դատավարությանը։ 1879 թվականի մայիսի 4-ին սոցիալ-հեղափոխական համայնքին պատկանելու համար դատապարտվել է՝ զրկվելով սեփականության բոլոր իրավունքներից և գործարաններում ծանր աշխատանքով 14 տարի 10 ամսով աքսորի։ Դատավճիռը հաստատվել է 1879 թվականի մայիսի 13-ին, հաջորդ օրը՝ մայիսի 14-ին ուղարկվել է Մոսկվա, որտեղից էլ՝ Կարիական տաժանավայր․ տեղ է հասել 1880 թվականի սկզբին։
1881 թվականին հիվանդության պատճառով նրան Կրասնոյարսկի բանտով տեղափոխել են Մինուսինսկ, որտեղ աքսորված էր ամուսինը։ 1882 թվականին վերադարձվել է Կարիական տաժանավայր։ Ռեժիմի խստացման դեմ դատապարտյալների բողոքի ակցիաներին մասնակցելու կապակցությամբ 1883 թվականին նրան տեղափոխել են Իրկուտսկի բանտ. 1887 թվականին հետ է տեղափոխվել Կարա։ Ն.Կ.Սիգիդայի (Մալաքսիանո) նկատմամբ մարմնական պատժից հետո ի նշան բողոքի ազատումից երկու ամիս առաջ՝ 1889 թվականի նոյեմբերի 6-ին Մ․ Վ․ Կալյուժնայի և Ն․ Ս․ Սմիրնիցկայայի հետ մորֆիի մահացու չափաբաժին է ընդունել։ Մահացել է 1889 թվականի նոյեմբերի 7-ին։
Ամուսին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Նիկոլայ Վասիլևիչ Կովալևսկին ուկրաինացի հասարակական-քաղաքական գործիչ էր ու Կիևի ռազմական գիմնազիայի ուսուցիչ։ 1874-1875 թվականներին մասնակցել է Կիևի հեղափոխական խմբակներին, 1876 թվականին քաղաքական անվստահության համար ազատվել ծառայությունից։ Տեղափոխվել է Օդեսա, ծառայել Օդեսայի քաղաքային խորհրդում ու հանդիսացել Օդեսայի ուկրաինական ազգայնական խմբակի ակտիվ մասնակից։ 1879 թվականին Օդեսայի գեներալ նահանգապետի հրամանով վարչական կարգով աքսորվել է Արևելյան Սիբիր՝ ոստիկանության հսկողության ներքո հինգ տարի ժամկետով։ Ապրել է Մինուսինսկում (Ենիսեյի նահանգ) հանրային հսկողության ներքո, որտեղից ազատվել է 1882 թվականին։ Կիև վերադառնալուց հետո շարունակել է իր հասարակական գործունեությունը։ Կազմակերպել է ուկրաինական հրատարակությունների տեղափոխումը սահմանով, Ուկրաինայի տարածքում կազմակերպել է անօրինական գրականության գաղտնի պահեստներ, միջոցներ է հավաքել Մ.Պ. Դրագոմանովի, ինչպես նաև Ռուս-ուկրաինական արմատական կուսակցության գործունեությունը ֆինանսավորելու համար։ Նյութական աջակցություն է ցուցաբերել «Մարդիկ», «Խլեբորոբ», «Գրաժդանսկի գոլոս», «Ռադիկալ», «Կյանք և խոսք» հրատարակություններին։ Հեղինակել է Լվովում Իվան Մարկովիչ կեղծանունով լույս տեսած «Փոքր ռուս ժողովրդի համառոտ պատմությունը» (1875) հայտնի գիրքը, ինչպես նաև բազմաթիվ հոդվածներ «Նարոդ» և «Ռադիկալ» թերթերում։ Մահացել է 1897 թվականի հոկտեմբերի 4-ին Կիևում, թաղված է Բայկովոյի գերեզմանատանը[1]։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Яндекс.Переводчик – словарь и онлайн перевод на английский, русский, немецкий, французский, украинский и другие языки». translate.yandex.ru. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
|
