Մասնակից:Hermine Meliksetyan/Ավազարկղ45
 |
|---|
Հին փոստ (սերբ.՝ Стара пошта), Բելգրադում՝ ժամանակակից Սերբիա, հին շենք, որ չի պահպանել նախկին տեսքը։ Գտնվելով Բելգրադի գլխավոր երկաթուղային կայարանի հարևանությամբ այն համարվել է քաղաքի ամենագեղեցիկ շենքերից ու խորհրդանիշներից մեկը[1][2]։ Մոմիր Կորունովիչի (սերբ.՝ Момир Коруновић) նախագծով սերբ-բյուզանդական վերածննդի ոճով կառուցված փոստային բաժանմունքը հիմնականում ավերվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Հարավսլավիայի ռմբակոծությունների հետևանքով, իսկ ավելի ուշ՝ 1947 թվականին[3][4], վերակառուցվել է ֆունկցիոնալիզմի ոճով:
Տեղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շենքը գտնվում է Բելգրադի գլխավոր երկաթուղային կայարանից հարավ՝ Սավսկա հրապարակի հարավային անկյունում, Սավսկա փողոց 2 հասցեում։ Այն գտնվում է Բարա Վենետիկ (սերբական կիրիլիցա՝ Бара Венеција) թաղամասում կամ Սավամալայի (սերբական կիրիլիցա՝ Савамала) ամենահարավային մասում։ Գտնվելով Սավսկա փողոցի սկզբում, այն գտնվում է Սուրբ Սավա հիվանդանոցի դիմաց, մինչդեռ Ստեֆան Նեմանիեի հուշարձանը և Սավա հրապարակի հետիոտնային հատվածը գտնվում են հյուսիս-արևելքում[5][6]:
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կառուցվել է 1920-ականներին՝ որպես թիվ 2 փոստային բաժանմունք։ Այն կառուցվել է ճարտարապետ Մոմիր Կորունովիչի կողմից՝ սերբ Գաուդի մականունով։ Շռայլորեն զարդարված ճակատի շնորհիվ այն նկարագրվել է որպես «ճարտարապետական գեղեցկություն» և համարվել է Բելգրադի ամենագեղեցիկ շենքերից մեկը, ինչպես նաև Կորունովիչի լավագույն աշխատանքներից մեկը[5][6]: Փոստային բաժանմունքի ճարտարապետությունը համատեղում է էքսպրեսիոնիստական և մոդեռնիստական մոտիվները։ Աշխատելով այս շենքի վրա՝ Կորունովիչը հրաժարվել է ակադեմիական խստությունից։ 1930-ականների վերջին փոստային բաժանմունքն ունեցել է ավելի քան 700 աշխատակից՝ համարվելով Բալկանների ամենամեծ փոստային բաժանմունքը[7][8]։ Այն վնասվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ և վերանորոգվել է[1]։
1947 թվականի վերակառուցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նոր, կոմունիստական իշխանությունները նրա ճակատը համարել են «չափազանց բուրժուական»[9], ուստի նրանք հանել են ճակատի մնացորդները և վերակառուցել են միայն դրա տակ գտնվող հիմնակմախքային ճարտարապետությունը՝ սոցիալիստական ռեալիզմի ոճին համահունչ, որը կառավարությունը պարտադրել էր հետպատերազմյան առաջին շրջանում[1]։ Որպես այդպիսին, ճակատը նկարագրվել է որպես «կմախքաձև և անհրապույր»[9]: Ուկրաինացի գաղթական ճարտարապետ և ՄՊՔԿ (Միացյալ պետական քաղաքական կառավարում, ռուս.՝ Объединённое государственное политическое управление) (հետագայում ՆԳԺԿ (ռուս.՝ Наро́дный комиссариа́т вну́тренних дел)) տեղեկատու Պավել Կրատին հանձնարարվել է ճակատը համապատասխանեցնել սոցիալական ռեալիզմի հիմնական ոճին: Նա Կորունովիչի ձևավորումն անվանել է «ժողովրդական ճարտարապետական ժառանգության անհաջող օգտագործման տիպիկ օրինակ՝ ծանրաբեռնված ոճային տարրերով»[10]։ Անվանումը նույնպես փոխվել է։ Անվանվել է թիվ 6 փոստային բաժանմունք:
21-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2010-ականների կեսերից Բելգրադի ամբարտակի կառուցմամբ և Սավա հրապարակի ամբողջական կապիտալ վերանորոգմամբ, քաղաքից ու ներդրողներից ազդանշաններ են ստացվել ինչպես բնօրինակ, հարուստ ճակատի վերականգնման, այնպես էլ շենքի ներկայիս արտաքին տեսքի պահպանման վերաբերյալ: Ազգային փոստային ծառայությունը՝ Սերբիայի փոստը (սերբական կիրիլիցա՝ Пошта Србије), հայտարարել է, որ այլևս շենքի կարիք չունի, ուստի պետությունը, որ գույքի պաշտոնական սեփականատերն է, որոշել է վաճառել այն՝ ենթադրելով, որ այն կարող է հարմարեցվել հյուրանոցի համար: Աճուրդի պայմաններից մեկը կլինի հին ճակատի վերականգնումը[9]։ 2020 թվականի փետրվարին՝ Սավա հրապարակի վերակառուցման ավարտից հետո, փոխքաղաքապետ Գորան Վեսիչը հայտարարել է սկզբնական ճակատի վերականգնման մասին[11]։
Չնայած նախորդ հայտարարություններին՝ 2020 թվականի մայիսին հայտարարվել է, որ շենքը չի վերականգնվի իր տեսքով, որը գոյություն է ունեցել մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը ։ Քաղաքը հայտարարել է, որ ամբողջական վերակառուցումը ֆինանսապես անխոհեմ կլինի, քանի որ շենքը կորցրել է իր սկզբնական կառուցվածքը: Փոխարենը, 2021 թվականին կկազմակերպվի ճարտարապետական դիզայնի մրցույթ, որի խնդիրն է լինելու ներառել բնօրինակ ճակատի «բնօրինակ տարրերը»։ Շենքը վերջինն էր մի շարք նախագծերում, որտեղ քաղաքային վարչակազմը խոստացել է վերականգնել քաղաքի տեսարժան վայրերը իրենց նախկին տեսքով, բայց փոխարենը հիմնականում պարզապես վերանորոգել է դրանք (Բելգրադի գլխավոր երկաթուղային կայարան, Բելգրադի կոոպերատիվ (սերբ.՝ Београдска задруга), Սերբիայի ազգային թանգարան): Հասարակական բացասական արձագանքից հետո (մատնանշելով այլ քաղաքներ, որոնք վերականգնում են իրենց տեսարժան վայրերը, ինչպիսիք են Բեռլինը, Բուդապեշտը կամ Վարշավան, և պատշաճ բացատրությունների բացակայությունը, թե ինչու վերակառուցումը տարբերակ չէ), քաղաքի գլխավոր քաղաքապետ Մարկո Ստոյչիչը մեկ ամիս անց հայտարարել է, որ սկզբնական ճակատը կվերականգնվի[12][13]:
2021 թվականի մայիսին քաղաքը հայտարարել է, որ ԲՀԻ շենքի (Beogradski izdavačko-grafički zavod, սերբ.՝ Зграда БИГЗ-а) նկարիչները և այլ վարձակալները կարող են տեղափոխվել շենք վերակառուցումից հետո, եթե քաղաքը որոշի այն հարմարեցնել մշակութային կենտրոնի համար: Երբ 2015 թվականին ստորագրվել է Բելգրադի առափնյա գծի (սերբ.՝ Београд на води) կառուցման պայմանագիրը, փոստային բաժանմունքի շենքը հանձնվել է Արաբական Միացյալ Էմիրությունների ներդրողներին՝ առևտրային շենքի հարմարեցնելու համար, բայց առանց սկզբնական ճակատը վերականգնելու ներդրողի պարտավորությունների: Քաղաքը հայտարարել է ներդրողների հետ հնարավոր համաձայնության մասին՝ շարունակելու ֆինանսավորել շենքի վերակառուցումը մշակութային կենտրոնի՝ առաջարկելով նրանց հարկային զեղչեր: Այդ ժամանակ փոստային բաժանմունքի աշխատակիցները հիմնականում տարհանվել են շենքից[14]։
Իրավիճակը կրկին փոխվել է 2022 թվականի հունիսին, երբ քաղաքը հայտարարել է, որ հին շենքն ամբողջությամբ կքանդվի, իսկ նորը՝ Կորունովիչի նախագծով հնի ճշգրիտ կրկնօրինակը, կկառուցվի զրոյից։ Նոր շենքում կտեղակայվեն քաղաքային գրադարանը և «Բոշկո Բուխա» թատրոնի (սերբ.՝ Pozorište Boško Buha) երեկոյան բեմը։ Շինարարությունը ֆինանսավորվելու է Բելգրադի առափնյա գիծ ընկերության կողմից, որն այնուհետև այն կփոխանցի Բելգրադին: Շենքի հետևում կառուցվելու է մեծ ավտոկայանատեղի[15]։
2023 թվականի հունվարին հայտարարվել է, որ վերանորոգված շենքը կբացվի 2025 թվականի սկզբին։ Դեռ որոշված չէ՝ կպահպանվեն Սավսկա փողոցին նայող երկու արտաքին պատերը, թե ամեն ինչ կքանդվի և ամբողջովին կվերակառուցվի։ Շենքը կկառուցվի Բելգրադի առափնյա գիծ նախագծի շրջանակներում նախկին երկաթուղային կայարանի հետ, որը հարմարեցվելու է Սերբիայի Պատմական թանգարանին, և նոր դպրոցի ու մանկապարտեզի շենքերը, որոնք նախատեսվել են փոստային բաժանմունքի հետևում[16][17]:
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Dejan Aleksić (22 April 2018). «Zaboravljeni srpski Gaudi» [Forgotten Serbian Gaudi]. Politika (սերբերեն).
- ↑ «Zgrada pošte kod železničke stanice u Beogradu, pre i posle II svetskog rata». Prvi Prvi na Skali. Վերցված է 2019-12-14-ին.
- ↑ «Zgrada pošte broj 2: Tužna sudbina gradske lepotice koju su naružile bombe i ideološka arhitektura | Upoznaj Beograd». 011info - najbolji vodič kroz Beograd (սերբերեն). Վերցված է 2019-12-18-ին.
- ↑ «Stare zgrade Beograda - skriveno blago u patiniranim zidinama». Avant Art Magazin. 2016-12-18. Վերցված է 2019-12-14-ին.
- ↑ 5,0 5,1 Tamara Marinković-Radošević (2007). Beograd - plan i vodič. Belgrade: Geokarta. ISBN 978-86-459-0297-2.
- ↑ 6,0 6,1 Beograd - plan grada. Smedrevska Palanka: M@gic M@p. 2006. ISBN 86-83501-53-1.
- ↑ "Време", 17. дец. 1939
- ↑ "Политика", 29. јул 1936
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Dejan Aleksić, Daliborka Mučibabić (12 September 2019). Град тражи да се врати раскошна фасада [City asks for the rich façade to be restored]. Politika (սերբերեն). էջ 15.
- ↑ Goran Vesić (15 January 2021). Бела тачка на црвеном платну [White spot on red canvas]. Politika (սերբերեն). էջ 18.
- ↑ Goran Vesić (21 February 2020). Дворски комплекс [Royal compound]. Politika (սերբերեն).
- ↑ Dejan Aleksić, Daliborka Mučibabić (6 June 2020). «Pošta u Savskoj biće obnovljena, ali ne izvorno» [Post office in Savska [Street] will be renovated, but not to [its] original]. Politika (սերբերեն). էջ 14.
- ↑ Dejan Aleksić (15 June 2020). «Pošta u Savskoj ipak dobija izvornu fasadu» [Post office in Savska gets original façade after all]. Politika (սերբերեն). էջ 14.
- ↑ Daliborka Mučibabić, Dejan Aleksić (23 May 2021). «"Bigzovci" potencijalni stanari zgrade Pošte u Savskoj» [BIGZ's tenants possibly will move in the Post Office in Savska Street]. Politika (սերբերեն).
- ↑ Daliborka Mučibabić, Dejan Andrić (7 June 2022). «Ruše Poštu u Savskoj, podižu repliku Korunovićevog zdanja» [Demolishing Post Office in the Savska, building a replica of Korunović's mansion]. Politika (սերբերեն). էջ 15.
- ↑ Daliborka Mučibabić, Dejan Aleksić (10 January 2023). Згради Поште 2025. године биће враћена аутентична спољашност [Authentic exterior will be returned to the Post Office building in 2025]. Politika (սերբերեն). էջ 14.
- ↑ «Ovako će izgledati zgrada Pošte na Savskom trgu nakon rekonstrukcije». gradnja.rs (Serbian). 24 January 2023. Վերցված է 24 January 2023-ին.
{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)