Խիրանթոդենդրոն
| Խիրանթոդենդրոն | |
 Խիրանթոդենդրոն | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophyta) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Փիփերթածաղկավորներ (Malvales) |
| Ընտանիք | Փիփերթազգիներ (Malvaceae) |
| Ենթաընտանիք | Bombacoideae |
| Ցեղ | Chiranthodendron |
| Տեսակ | Խիրանթոդենդրոն (C. pentadactylon) |
| Միջազգային անվանում | |
| Chiranthodendron pentadactylon | |
| Կարգավիճակ | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Քիչ մտահոգող տեսակ | |
Խիրանթոդենդրոն[1] (լատին․՝ Chiranthodendron), բույս, որը պատկանում է փիփերթազգիների կամ ստերկուլիազգիների (լատին․՝ Sterculiaceae Vent) կամ շոկոլադազգիների ընտանիքին, որի միակ ներկայացուցիչը խիրանթոդենդրոն պենտադակտիլիոնն է (լատին․՝ Chiranthodendron pentadactylon): Տեսակը նկարագրված է 1805 թվականին[2]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կիրառումը ացտեկների մոտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իր հիմնական տեսության վրա հիմնվելով՝ Բեռնարդինո դե Սահագունը իր «Նոր Իսպանայի ընդհանուր պատմության գործերը» աշխատության մեջ (1547-1577), հիմնվելով ացտեկների փաստերի վրա, բույսի վերաբերյալ բերել է տարբեր փաստեր, մասնավորապես այն, որ «Ինչպես նաև խիտ անտառներում կան ծառեր, որոնց վրա ձևավորվում է ծաղիկները, որոնք նման են մատերով ձեռքի, այսինքն մատածաղիկներ։ Նրա մոտ (ծառի) խոշոր և խիտ են դասավորված տերևները։ Նաև այդ ծառերը կոչվում են հնգամատ, որովհետև նրա ծաղիկները հիշեցնում են մարդկային ձեռքեր իր մատերով [3]»: Զարմանալի չէ, որ դարեր առաջ ացտեկները սարսափով և ակնածանքով էին վերաբերվում խիրանթոդենդրոնին և նույնիսկ պաշտամունքի առարկա են դարձրել այն։
Տարածաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարածված է Կենտրոնական Ամերիկայում, հիմնականում հարավային Մեքսիկայում և Գվատեմալայում։ Կարող է հանդիպել ծովի մակարդակից մինչև 3000 մետր բարձրության վրա։ Դրա բարձրությունը հասնում է մինչև 20 մետրի և մինչև 2 մետր բնի տրամագիծ ունի։
Կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ացտեկները խիրանթոդենդրոնը օգտագործվում են կրոնական ծիսակատարությունների ժամանակ։
Այսօր նրա յուրահատուկ տեսքի համար օգտագործում են որպես դեկորատիվ բույս։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Бернардино де Саагун, Куприенко С.А. Общая история о делах Новой Испании. Книги X-XI: Познания астеков в медицине и ботанике / Ред. и пер. С. А. Куприенко.. — К.: Видавець Купрієнко С.А., 2013. — 218 с. — (Месоамерика. Источники. История. Человек). — ISBN 978-617-7085-07-1
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Հարությունյան, Լ.Վ. (2003). Հետաքրքրաշարժ բուսաբանություն. Երևան: Երևանի Հայ բուսակ հրատարակչություն. էջ 37.
- ↑ «Chiranthodendron pentadactylon». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 30-ին.
- ↑ Սաագուն, 2013, էջ 184
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Original description by Larreategui: Chiranthodendron pentadactylon
- Chiranthodendron pentadactylon - Devil's Hand Tree
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խիրանթոդենդրոն» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խիրանթոդենդրոն» հոդվածին։ |
| ||||||
|