Դևշիրմե

Դևշիրմե;
	Օսմանյան կայսրության պաշտոնյան և նրա օգնականը հավաքագրում են քրիստոնյա տղաներին
Տեսակ	հարկ, գործընթաց, խտրականություն և սոցիալական կարգավիճակ
Երկիր	Օսմանյան կայսրություն
	Devşirme Վիքիպահեստում

Դևշիրմե կամ մանկահավաք (օսման.՝ دوشيرمه, devşirme, բառացի՝ «հավաքում», նաև թարգմանվում է «արյան հարկ»)^[1], գործընթաց Օսմանյան կայսրությունում, երբ զինվորական, հարեմական կամ պետական ծառայության նպատակներով հավաքագրվում էին քրիստոնյա երեխաներ, գլխավորապես Բալկանյան թերակղզու ժողովուրդներից^[2]։

8-ից մինչև 20 տարեկան քրիստոնյա տղաներ հավաքագրվում էին և տարվում Կոստանդնուպոլիս^[3], որտեղ ստիպվում էին ընդունել Իսլամը և պատրաստվում ծառայության համար վարժեցվում զինվորական գործի կամ քաղաքացիական ծառայության համար^[4]։ Մանկահավաքի միջոցով էին կազմվում օսմանյան բանակի ամենահայտնի զորամասերը՝ ենիչերիները^[5]։

Դևշիրմեն սկսվել է 1300-ական թվականների կեսերին Մուրադ Ա-ի օրոք․ նպատակն էր հզորացնել թուրքական ազնվականությանը։ Բազմաթիվ գիտնականների կարծիքով՝ այս գործընթացը հակասում էր շարիաթին^[6], քանի որ հակասում էր շարիաթում սահմանված զիմմիների իրավունքներին^[7]։ Սա չէր ընդունում Հալիլ Ինալջըքը, ով գտնում է, որ դևշիրմեն ստրուկ չէ, չնայած կրոնափոխվել է իսլամի^[8]^[c]:

15-րդ դարի կոսերից մինչև 17-րդ դարի կեսերը գրեթե բոլոր մեծ վեզիրները եղել են քրիստոնյաներ, որոնք վերցվել են դևշիրմե համակարգի ներքո և վարժեցվել են պալատային համակարգում^[9]։ 1700 թվականի դրությամբ գործընթացը կասեցվեց, սակայն մոտ 200.000 երեխա վերցվել են այս եղանակով^[10]։ 1703 թվականին փորձ եղավ վերականգնել այս համակարգը սակայն ընդդիմացան օսմանցիները, ովքեր զբաղեցնում էին զինվորական և քաղաքացիական պաշտոններ։ Վերջապես Ահմեդ III-ի կառավարման առաջին օրերից դևշիրմե համակարգն արգելվեց։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Ingvar Svanberg and David Westerlund, Islam Outside the Arab World, Routledge, 1999, p. 140
↑ James L. Gelvin (2016). The Modern Middle East: A History. Oxford University Press. էջ 80. ISBN 978-0-19-021886-7.
↑ John K. Cox (2002). The History of Serbia. Greenwood Publishing Group. էջ 29. ISBN 978-0-313-31290-8.
↑ The New Encyclopedia of Islam, ed. Cyril Glassé, (Rowman & Littlefield, 2008), 129.
↑ Basgoz, I. & Wilson, H. E. (1989), The educational tradition of the Ottoman Empire and the development of the Turkish educational system of the republican era. Turkish Review 3(16), 15.
↑ Gillian Lee Weiss (2002). Back from Barbary : captivity, redemption and French identity in the seventeenth-and eighteenth-century Mediterreanean. Stanford University. էջ 32. «Many scholars consider that the "child levy" violated Islamic law.»
↑ David Nicolle (2011 թ․ հուլիսի 22). «Devshirme System». In Alexander Mikaberidze (ed.). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 273–. ISBN 978-1-59884-337-8. «This effectively enslaved some of the sultan's own non-Islamic subjects and was therefore illegal under Islamic law, which stipulated that conquered non-Muslims should be demilitarized and protected»
↑ Halil Inalcik, "Ottoman Civilisation", p. 138, Ankara 2004.
↑ William L Cleveland and Martin Bunt; William L. Cleveland (2010 թ․ հուլիս). A History of the Modern Middle East. ReadHowYouWant.com. էջ 115. ISBN 978-1-4587-8155-0.
↑ Peter F. Sugar (2012 թ․ հուլիսի 1). Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354-1804. University of Washington Press. էջ 56. ISBN 978-0-295-80363-0.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Դևշիրմե» հոդվածին։

[1] Ingvar Svanberg and David Westerlund, Islam Outside the Arab World, Routledge, 1999, p. 140

[Gelvin-2] James L. Gelvin (2016). The Modern Middle East: A History. Oxford University Press. էջ 80. ISBN 978-0-19-021886-7.

[Cox2002-3] John K. Cox (2002). The History of Serbia. Greenwood Publishing Group. էջ 29. ISBN 978-0-313-31290-8.

[4] The New Encyclopedia of Islam, ed. Cyril Glassé, (Rowman & Littlefield, 2008), 129.

[5] Basgoz, I. & Wilson, H. E. (1989), The educational tradition of the Ottoman Empire and the development of the Turkish educational system of the republican era. Turkish Review 3(16), 15.

[6] Gillian Lee Weiss (2002). Back from Barbary : captivity, redemption and French identity in the seventeenth-and eighteenth-century Mediterreanean. Stanford University. էջ 32. «Many scholars consider that the "child levy" violated Islamic law.»

[Mikaberidze2011-7] David Nicolle (2011 թ․ հուլիսի 22). «Devshirme System». In Alexander Mikaberidze (ed.). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 273–. ISBN 978-1-59884-337-8. «This effectively enslaved some of the sultan's own non-Islamic subjects and was therefore illegal under Islamic law, which stipulated that conquered non-Muslims should be demilitarized and protected»

[auto-8] Halil Inalcik, "Ottoman Civilisation", p. 138, Ankara 2004.

[BuntCleveland2010-9] William L Cleveland and Martin Bunt; William L. Cleveland (2010 թ․ հուլիս). A History of the Modern Middle East. ReadHowYouWant.com. էջ 115. ISBN 978-1-4587-8155-0.

[Sugar2012-10] Peter F. Sugar (2012 թ․ հուլիսի 1). Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354-1804. University of Washington Press. էջ 56. ISBN 978-0-295-80363-0.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[c]

[9]

[10]