Բաղաձայնական տեղաշարժ

Բաղաձայնական տեղաշարժ, բաղաձայնների տեղաշարժ, հնչյունափոխության տեսակ, մասնավորապես հնդեվրոպական նախալեզվի պայթական բաղաձայնների որոշակիորեն համակարգված փոփոխությունները ցեղակից լեզուների մի մասում, այդ թվում և հին հայերենում, ապա և՝ ետգրաբարյան հայերենի որոշակի վիճակներում, փուլերում։

Տեղաշարժերը հանդես են գալիս աստիճանակարգությամբ՝ առաջին տեղաշարժ, երկրորդ տեղաշարժ և այլն։ Հնդեվրոպական պայթականների համակարգը եռաստիճան (եռաշարք) էր՝ շնչեղ ձայնեղներ-պարզ ձայնեղներ-խուլեր։ Որոշ հնդեվրոպաբաններ ընդունում են նաև 4-րդ՝ շնչեղ խուլերի բաղաձայնական աստիճանը։

Բաղաձայնների առաջին տեղաշարժ

Ստորև ներկայացված է հնդեվրոպական մի շարք լեզուներում պայթականների կանոնավորված փոփոխությունների ընդհանրացված համադրությունը։

հնդեվրոպական			սանսկր.			Հունարեն			գերման.			հայ.
*p	*t	*k(w)	p	t	k	p	t	k/p	f	þ	χ(w)	հ	թ	ք
*b	*d	*g(w)	b	d	g	b	d	g/b	p	t	k(w)	պ	տ	կ
*bh	*dh	*g(w) հ	bh	dh	gh	ph	th	kh/ph	b	d	g(w)	բ	դ	գ

Բաղաձայնների երկրորդ տեղաշարժ

Բաղաձայնների երկրորդ տեղաշարժն արտահայտվում է այն անցումներով, որ կատարել են հինհայերենյան պայթականներն ու հպաշփականները ետգրաբարյան որևէ վիճակում։ Հայ բարբառագետներն այստեղ նոր աստիճանավորում են սահմանում՝ առաջին տեղաշարժ, երկրորդ տեղաշարժ, տեղաշարժ-տեղափոխություն։

Գրականություն

• Հայկական կոնսոնանտիզմը միջազգային լեզվաբանության գնահատմամբ, Ե., 1976,
• Աճառյան Հ., Հայ բարբառագիտություն, Մոսկվա-Նոր Նախիջևան, 1911,
• Գրիգորյան Ա. Վ., Հայ բարբառագիտության դասընթաց, Ե., 1957։