Ալեքսանդր Արապով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալեքսանդր Արապով
Ծնվել էնոյեմբերի 1, 1959(1959-11-01)
ԾննդավայրՉինդյանովո, Դուբենսկի շրջան, Մորդովական Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Վախճանվել էհունիսի 14, 2011(2011-06-14) (51 տարեկան)
Վախճանի վայրՍարանսկ, Ռուսաստան
ԳերեզմանՍարանսկ
Մասնագիտությունգրող և բանաստեղծ
Լեզուռուսերեն և էրզյաներեն
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
ԿրթությունՄՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ
 Alexandre Arapov Վիքիպահեստում

Ալեքսանդր Վասիլևիչ Արապով (նոյեմբերի 1, 1959(1959-11-01), Չինդյանովո, Դուբենսկի շրջան, Մորդովական Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - հունիսի 14, 2011(2011-06-14), Սարանսկ, Ռուսաստան[1]), էրզիացի գրող, բանաստեղծ, լրագրող, թարգմանիչ[2], հեղինակ-կատարող։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեքսանդր Արապովը ծնվել է 1959 թվականի նոյեմբերի 1-ին, Մորդովիայի Չինդյանովո գյուղում։ 1964 թվականին ընտանիքը տեղափոխվեց Կաբաևո[3] (էրզ.՝ Կոբալե վելե), մոր հայրենի գյուղ, որտեղ էլ անցել է բանաստեղծի մանկությունն ու պատանեկությունը։ Ալեքսանդրը 14 տարեկան էր, երբ Դուբենսկի «Նոր կյանք» շրջանային թերթում հրապարակվում է նրա առաջին բանաստեղծությունը։ Սկսնակ բանաստեղծը հավատալով իր ուժերին՝ սկսեց իր բանաստեղծությունները ուղարկել Մոսկվա։ Շուտով նրանք սկսեցին հրապարակվել «Պիոներ» ամսագրում, հնչեցին Համամիութենական ռադիոյի «Հասակակիցներ» հաղորդաշարում և «Երիտասարդություն» ռադիոկայանի ծրագրերում։

1977 թվականին Արապովը գերազանցությամբ ավարտեց Կաբաևոյի միջնակարգ դպրոցը և ընդունվեց Մորդովական պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետ։ Երրորդ կուրսից հետո տեղափոխվեց Մոսկվայի Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի լրագրության ֆակուլտետ[4], որն ավարտեց 1983 թվականին։ Բանաստեղծը, լինելով Մոսկվայի համալսարանին կից «Լուչ» գրական միավորման անդամ, ձգտում էր բաց չթողնել ոչ մի կարևոր գրական իրադարձություն, հաճախում էր «Երիտասարդություն» ամսագրին կից գրական ստուդիա։ Արապովը ծանոթ է եղել Մոսկվայի Մ. Վ. Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի պրոֆեսոր, բանաստեղծ և հայտնի գիտնական Էդուարդ Գրիգորևիչ Բաբաևի հետ։ Բուհն ավարտելուց հետո Արապովն աշխատել է «Մորդովական համալսարան» թերթի (ք. Սարանսկ) թղթակից, 1985-1989 թվականներին գրական աշխատակից։ 1989-2000 թվականներին եղել է «Սյատկո» ամսագրի պոեզիայի բաժնի խմբագիր, 2002 թվականից՝ ամսագրի գլխավոր խմբագիր[2]։

Արապովի կողմից ղեկավարվող «Սյատկո» ամսագիրը դարձավ էրզյան գրականության և մշակույթի քարոզչության կենտրոն։ Նրա էջերում տպագրվում էին գրողների ստեղծագործություններ, որոնք դառնում էին էրզյան և համառուսական գրականության սեփականությունը։ Բանաստեղծը մեծ ուշադրություն էր դարձնում երիտասարդ գրական կադերի վերապատրաստմանը։ Ալեքսանդր Արապովը գրում էր էրզյան և ռուսերեն լեզուներով։ 1994 թվականից Ռուսաստանի Գրողների միության անդամ էր[3]։ Արապովը համարվում էր «Од вий» Համառուսաստանյան ազգային երգի փառատոնի ժյուրիի մշտական անդամ։

Մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեքսանդր Վասիլևիչ Արապովը մահացել է 2011 թվականի հունիսի 14-ին, թաղված է Սարանսկում։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արապովի քնարերգության մեջ առաջին պլան է մղվում իր խոսքի համար պատասխանատու լավատեսական կենսական պոեզիան։ Բանաստեղծն իր ստեղծագործություններում լուծում է կարևոր բարոյական խնդիրներ, գրում է բնության, սիրո, հարազատ եզերքի և շրջակա միջավայրին խնամքով վերաբերվելու մասին։

Արապովը հայտնի է նաև որպես թարգմանիչ։ Նրա էրզյան թարգմանություններով լույս են տեսել Դմիտրի Մորսկոյի «Ուլյանա Սոսնովսկայա» (էրզ.՝ «Тиринь ёнкс» - քրեստոմատիա 9-րդ դասարանի աշակերտների համար, Մորդհրատ, 1997), Ալեքսեյ Գրոմիխինի բանաստեղծական հեքիաթը` էրզ.՝ «Инегуесь ды ГАИ-сь» (Մորդհրատ, 1996)։ 1997 թվականին բանաստեղծը դարձավ Մ. Ա. Կաստրենի[3] ընկերությանը կից ֆինն-ուգորական միջազգային ասոցիացիայի թոշակառու (թարգմանչական գործունեության համար)։ Ալեքսանդր Արապովը հայտնի էր նաև որպես հեղինակային երգերի կատարող[4]։ Հավանաբար, նա առաջինն էր, որ կապեց էրզյան պոեզիան քաղաքային ռոմանսի ժանրի հետ։

Պարգևներ և ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Մատիս Կաստրենի անվան մրցանակի դափնեկիր (Ֆինլանդիա), 1997
  • «Գրական Ռուսաստան» պարբերականի մրցանակակիր, 2000
  • «Тиринь-тядянь вал» («Հարազատ բառ») գրքի առաջին ուգորո-ֆիննական միջազգային փառատոնի դափնեկիր, «Մայրենի լեզվով ամենաընթերցված բանաստեղծական գիրք» անվանակարգում, 2007
  • Մասսայական ինֆորմացիայի միջոցների և լրագրողների «Ազգի հայելին» հանրապետական մրցույթի դափնեկիր, «Ավանդույթների պահապաններ» անվանակարգում, 2007
  • Արժանացել է նույն մրցույթի «Լավագույն էթնիկ լրագրող» անվանակարգի դիպլոմի, 2008

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ալեքսանդր Արապովի անունն ընդգրկված է «Մորդովիայի 100 գրողների գրքում»[5] (էրզ.՝ «Мейле» («Հետո») գիրք), այս միջոցառումն իրականացվում էր Մորդովիայի Հանրապետության Հրատարակչության և տեղեկատվության նախարարության, Ազգային քաղաքականության նախարարության և Մշակույթի նախարարության հետ համատեղ և նվիրված էր 2015 թվականին Ռուսաստանում հայտարարված Գրականության տարվան։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բանաստեղծությունների գրքեր

  1. «Вайгель» («Ձայն») - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 1990 г.
  2. «Вальма» («Պատուհան») - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 1992 г.
  3. «Взмах». - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 2001 г.
  4. «Мейле» («Հետո») - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 2006 г.
  5. «Жест». - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 2 г.

Հրապարակումներ դասագիրք-քրեստոմատիաներում

  • «Тиринь литература» («Родная литература»). Учебник-хрестоматия для общеобразовательной школы (11 класс). - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 2002 г.
  • «Тиринь литература» («Родная литература»). Учебник-хрестоматия для общеобразовательной школы (8 класс). - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 2008 г.

Հրապարակումներ բանաստեղծական անթոլոգիաներում

  • Антология финно-угорской поэзии «Иду к живому берегу». - Будапешт, 1993 г.
  • Антология «Мордовская лирика» (перевод на финский язык Раи Бартенс). - Хельсинки, изд-во «Vliopistopaino», 2004 г.
  • Антология финно-угорской поэзии «Kuum öö». «Soome-ugri rahvaste tänapäeva luulet» («Современные стихотворения финно-угорских народов»). - Таллинн, изд-во «Kirjastuskeskus», 2006 г.
  • Антология финно-угорской поэзии «Черёмуховая речка». - Сыктывкар, кн.изд-во «Кола», 2008 г.
  • Антология «Поэзия третьего тысячелетия». Библиотека еженедельника «Литературная Россия». - Москва, концерн «Литературная Россия», 2003 г.
  • Антология эрзянской литературы «Эрямонь вайгель» («Голос жизни»). - Саранск, типография «Красный Октябрь», 2001 г.
  • Антология «Лилии». - Челябинск, полиграфическое объединение «Книга», 2002 г.

Հրապարակումներ կոլեկտիվ ժողովածուներում

  • «Ранний рассвет». - Москва, изд-во «Молодая гвардия», 1979 г.
  • «Середина земли родной». - Москва, изд-во «Современник», 1987 г.
  • «Маней васолкст» («Светлые дали»). - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 1987 г.
  • «Гостеприимная земля». - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 1988 г.
  • «Калейдоскоп». - Саранск, Мордов.кн.изд-во, 1989 г.
  • «Коллеги». - Москва, изд-во МГУ им. М. В. Ломоносова, 1989 г.
  • «Молодёжная волна». - Самара, Самарское кн. Изд-во, 1991 г.
  • «Waterfowl way» («Журавлиная дорога»). - Тарту, 1995 г.
  • «От Урала до Невы». Библиотека «Лилии». - Челябинск, полиграфическое объединение «Книга», 2001 г.
  • «Пизёлонь каштаз. Berkenvekoszoru» («Рябиновый венок»). - Сомбатхей (Венгрия), 2006 г.

Հրապարակումներ գրական-գեղարվեստական ալմանախներեում

  • Альманах «Литрос», № 1/2001. - Москва, концерн «Литературная Россия», 2001 г.
  • Альманах «День поэзии. Санкт-Петербург - Россия - 2007». - Санкт-Петербург, издательский дом «АССПИН», 2007 г.
  • Альманах «Ради жизни». - Саранск, Министерство печати и информации РМ, Союз писателей РМ, 2005 г.
  • Альманах «Майская песня». - Рузаевка, Министерство печати и информации РМ, 2005 г.
  • Альманах «Корни». - Саранск, Министерство печати и информации РМ, Союз писателей РМ, 2007 г.
  • Альманах «Корни». - Саранск, Министерство печати и информации РМ, Союз писателей РМ, 2008 г.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Библиотека Мордовской литературы: Арапов Александр Васильевич Արխիվացված 2016-06-30 Wayback Machine(ռուս.)
  2. ↑ 2,0 2,1 БЕЗФОРМАТА.RU: В память о поэте Александре Арапове в Мордовии издана электронная книга Արխիվացված 2016-06-25 Wayback Machine(ռուս.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Журнал «Странник» Тамара Баргова: Стихи приоткрывают дверь…(ռուս.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Литературная Россия: ВЗМАХ ПОЭТИЧЕСКИХ КРЫЛЬЕВ Արխիվացված 2019-02-20 Wayback Machine(ռուս.)
  5. ↑ Валдо ойме, лембе седей: методико-библиографической теевксэсь, конась алтави эрзянь поэтэнтень А. В. Араповнень, Литературань иентень ды «Мордовиянь писательтнень 100 книгаст» акциянтень / Мордовия Республикань культурань ды туризмань Министерствась, Мордовия Республикань А. С. Пушкинэнь лемсэ Национальной библиотекась, Краеведческой ды национальной литературань отделэсь; (пурныцясь В. Б. Бояркина; витницясь Н. В. Бочканова). - Саранск, 2015. - 40 с. + CD-R. Արխիվացված 2020-09-24 Wayback Machine(էրզ.)

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալեքսանդր_Արապով&oldid=9643820» էջից