«Յուպիտեր (դիցաբանություն)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

10:52, 17 փետրվարի 2012-ի տարբերակ

«Յուպիտեր և Փետիդա» («Jupiter et Thétis»), Ժան Էնգր, 1811, յուղաներկ, 330×257 սմ:

Յուպիտեր, երկնքի հռոմեական աստվածություն. նույնացվել է Զևսի հետ: Յուպիտերը նախ և առաջ լույսի աստվածն է. նրան հաճախ կոչել են Լյուցետիոս (Լուսատու), նա համարվել է երկնքի տերը, և, երբ հռոմեացիները ուզում էին ասել «բաց երկնքի տակ», նրանք ասում էին` «Յուպիտերի ներքո» («սուրբ Իովե»): Յուպիտերը համարվում էր անձրևի աստված. նրանից էր կախված հողագործին երաշտով հարվածելը կամ նրան բերք շնորհելը: Որոտը Յուպիտերի կամքի դրսևորումն է. կայծակի ընկած վայրը համարվում էր սրբազան: Հռոմեական կայսրության գլխավոր տաճարը Կապիտոլյան Յուպիտերի տաճարն էր: Յուպիտերի քրմերը եղել են ֆլամինները: II-III դարերում Հռոմում բազմաթիվ արևելյան պաշտամունքների ներթափանցման կապակցությամբ, սկսեցին Յուպիտերի հետ նույնացնել սիրիական աստվածներին (Բաալներին): Անտոնիոսների օրոք Կոմմագենեի Դոլիքե քաղաքի Բաալի պաշտամունքը տարածվում է Հռոմ, որտեղ Ավենտինյան բլրի վրա կառուցվում է Դոլիքեյան Յուպիտերի տաճարը: Հելիուպոլիս քաղաքի (այժմ` Բաալբեկը Լիբանանում) Բաալը ստանում է Հելիուպոլիսյան Յուպիտերի անունը. նրա հոյակապ տաճարը վերականգնել է Անտոնիոս Պիոս կայսրը (այժմ վիթխարի ավերակներ): Յուպիտերի հետ հաճախ նույնացվել է եգիպտական Ամոն աստվածը: Յուպիտերին սկսեցին վերագրել Զևսի մասին եղած բազմաթիվ հունական առասպելներ: Յուպիտերի պատկերումները չէին տարբերվում Զևսի պատկերումներից: Այլաբանորեն, հեգնաբար, Յուպիտեր նշանակում է` գոռոզ, մեծամիտ, ամբարտավան մարդ:

Յուպիտերի բազմակերպարությունը

Յուպիտեր Տոնանս (Jupiter Tonans), (որոտացող) ուղարկում էր անձրև և որոտ:
Յուպիտեր Ֆուլգուր (Jupiter Fulgur), (կայծակնային) ուղարկում էր կայծակներ:
Օպտիմուս Մակսիմուս Սոտեր (Optimus Maximus Soter), Լավագույն, Հզորագույն, Փրկիչ:
Յուպիտեր Վիկտոր (Jupiter Victor), պարգևում էր հաղթանակ:
Յուպիտեր Լատիարիս (Jupiter Latiaris), լատիանակն ցեղերի միության աստված:
Յուպիտեր Դապալիս, բերքատվության աստված:
Յուպիտեր Տերմինոս (Jupiter Terminus), սահամանների պահպանության հովանավոր:
Յուպիտեր Լիբերտաս (Jupiter Libertas), ազատության հովանավոր:
Յուպիտեր Փերետրիոս (Jupiter Feretrius), պատերազմի և հաղթանակի աստված:
Յուպիտեր Յուպիտոն (Jupiter Yupiton), բարձրունքի հասնելու աստված:
Յուպիտեր Ստատոր (Պահպանիչ), հովանավորում էր հռոմեական զորքը և պաշտպանում նրա շարքերը:
Յուպիտեր Վերսոր (Խափանիչ), թշնամուն մատնում էր փախուստի:

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
+[[Պատկեր:IngresJupiterAndThetis.jpg|thumb|right|«Յուպիտեր և Փետիդա» («Jupiter et Thétis»), Ժան Էնգր, [[1811]], յուղաներկ, 330×257 սմ:]]
-'''Յուպիտեր''', երկնքի հռոմեական աստվածություն. նույնացվել է [[Զևս]]ի հետ: Յուպիտերը նախ և առաջ լույսի աստվածն է. նրան հաճախ կոչել են Լյուցետիոս (Լուսատու), նա համարվել է երկնքի տերը, և,  երբ հռոմեացիները ուզում էին ասել «բաց երկնքի տակ», նրանք ասում էին` «Յուպիտերի ներքո» («սուրբ Իովե»): Յուպիտերը համարվում էր անձրևի աստված. նրանից էր կախված հողագործին երաշտով հարվածելը կամ նրան բերք շնորհելը: Որոտը Յուպիտերի կամքի դրսևորումն է. կայծակի ընկած վայրը համարվում էր սրբազան: Յուպիտերը, որպես Յուպիտեր Ստատոր (Պահպանիչ), հովանավորում էր հռոմեական զորքը և պաշտպանում նրա շարքերը: Յուպիտեր Վերսորը (Խափանիչ) թշնամուն մատնում էր փախուստի: Յուպիտեր Վիկտորը (Հաղթական) հաղթանակ էր պարգևում: Հաղթական զորահրամանատարի հաղթահանդֆեսը կրոնական ակտ էր հռոմեական պետության պաշտպան Յուպիտերի պատվին: Հռոմեական կայսրության գլխավոր տաճարը Կապիտոլյան Յուպիտերի տաճարն էր: Յուպիտերի քրմերը եղել են [[ֆլամիններ]]ը: [[2-րդ դար|II]]-[[3-րդ դար|III]] դարերում Հռոմում բազմաթիվ արևելյան պաշտամունքների ներթափանցման կապակցությամբ, սկսեցին Յուպիտերի հետ նույնացնել սիրիական աստվածներին (Բաալներին): [[Անտոնիոսներ]]ի օրոք [[Կոմմագենե]]ի [[Դոլիքե]] քաղաքի [[Բաալ]]ի պաշտամունքը տարածվում է [[Հռոմ]], որտեղ Ավենտինյան բլրի վրա կառուցվում է Դոլիքեյան Յուպիտեր տաճարը: [[Հելիուպոլիս]] քաղաքի  (այժմ` [[Բաալբեկ]]ը [[Լիբանան]]ում) Բաալը ստանում է Հելիուպոլիսյան Յուպիտերի անունը. նրա հոյակապ տաճարը վերականգնել է [[Անտոնիոս Պիոս]] կայսրը (այժմ վիթխարի ավերակներ): Յուպիտերի հետ հաճախ նույնացվել է եգիպտական [[Ամոն]] աստվածը: Յուպիտերին սկսեցին վերագրել [[Զևս]]ի մասին եղած բազմաթիվ հունական առասպելներ: Յուպիտերի պատկերումները չէին տարբերվում [[Զևս]]ի  պատկերումներից: Այլաբանորեն, հեգնաբար, Յուպիտեր նշանակում է` գոռոզ, մեծամիտ, ամբարտավան մարդ:
+'''Յուպիտեր''', երկնքի հռոմեական աստվածություն. նույնացվել է [[Զևս]]ի հետ: Յուպիտերը նախ և առաջ լույսի աստվածն է. նրան հաճախ կոչել են Լյուցետիոս (Լուսատու), նա համարվել է երկնքի տերը, և,  երբ հռոմեացիները ուզում էին ասել «բաց երկնքի տակ», նրանք ասում էին` «Յուպիտերի ներքո» («սուրբ Իովե»): Յուպիտերը համարվում էր անձրևի աստված. նրանից էր կախված հողագործին երաշտով հարվածելը կամ նրան բերք շնորհելը: Որոտը Յուպիտերի կամքի դրսևորումն է. կայծակի ընկած վայրը համարվում էր սրբազան: Հռոմեական կայսրության գլխավոր տաճարը '''Կապիտոլյան Յուպիտերի''' տաճարն էր: Յուպիտերի քրմերը եղել են [[ֆլամիններ]]ը: [[2-րդ դար|II]]-[[3-րդ դար|III]] դարերում Հռոմում բազմաթիվ արևելյան պաշտամունքների ներթափանցման կապակցությամբ, սկսեցին Յուպիտերի հետ նույնացնել սիրիական աստվածներին (Բաալներին): [[Անտոնիոսներ]]ի օրոք [[Կոմմագենե]]ի [[Դոլիքե]] քաղաքի [[Բաալ]]ի պաշտամունքը տարածվում է [[Հռոմ]], որտեղ Ավենտինյան բլրի վրա կառուցվում է '''Դոլիքեյան Յուպիտերի''' տաճարը: [[Հելիուպոլիս]] քաղաքի  (այժմ` [[Բաալբեկ]]ը [[Լիբանան]]ում) Բաալը ստանում է '''Հելիուպոլիսյան Յուպիտերի''' անունը. նրա հոյակապ տաճարը վերականգնել է [[Անտոնիոս Պիոս]] կայսրը (այժմ վիթխարի ավերակներ): Յուպիտերի հետ հաճախ նույնացվել է եգիպտական [[Ամոն]] աստվածը: Յուպիտերին սկսեցին վերագրել [[Զևս]]ի մասին եղած բազմաթիվ հունական առասպելներ: Յուպիտերի պատկերումները չէին տարբերվում [[Զևս]]ի  պատկերումներից: Այլաբանորեն, հեգնաբար, Յուպիտեր նշանակում է` գոռոզ, մեծամիտ, ամբարտավան մարդ:
+== Յուպիտերի բազմակերպարությունը ==
+* '''Յուպիտեր Տոնանս''' ('''Jupiter Tonans'''), (որոտացող) ուղարկում էր անձրև և որոտ:
+* '''Յուպիտեր Ֆուլգուր'''  ('''Jupiter Fulgur'''), (կայծակնային) ուղարկում էր կայծակներ:
+* '''Օպտիմուս Մակսիմուս Սոտեր''' ('''Optimus Maximus Soter'''), Լավագույն, Հզորագույն, Փրկիչ:
+* '''Յուպիտեր Վիկտոր''' ('''Jupiter Victor'''), պարգևում էր հաղթանակ:
+* '''Յուպիտեր Լատիարիս''' ('''Jupiter Latiaris'''), լատիանակն ցեղերի միության աստված:
+* '''Յուպիտեր Դապալիս''', բերքատվության աստված:
+* '''Յուպիտեր Տերմինոս''' ('''Jupiter Terminus'''), սահամանների պահպանության հովանավոր:
+* '''Յուպիտեր Լիբերտաս''' ('''Jupiter Libertas'''), ազատության հովանավոր:
+* '''Յուպիտեր Փերետրիոս''' ('''Jupiter Feretrius'''), պատերազմի և հաղթանակի աստված:
+* '''Յուպիտեր Յուպիտոն''' ('''Jupiter Yupiton'''), բարձրունքի հասնելու աստված:
+* '''Յուպիտեր Ստատոր''' (Պահպանիչ), հովանավորում էր հռոմեական զորքը և պաշտպանում նրա շարքերը:
+* '''Յուպիտեր Վերսոր''' (Խափանիչ), թշնամուն մատնում էր փախուստի:
 [[Կատեգորիա:Հռոմեական աստվածներ և աստվածուհիներ]]
+[[als:Jupiter (Mythologie)]]
+[[an:Chupiter (mitolochía)]]
+[[ar:يوبيتر]]
+[[arz:جيوبتر]]
+[[az:Yupiter (mifologiya)]]
+[[be:Юпітэр, міфалогія]]
+[[bg:Юпитер (бог)]]
+[[bo:ཀྲུའུ་པི་ཐེ།]]
+[[br:Yaou (doue)]]
+[[bs:Jupiter (mitologija)]]
+[[ca:Júpiter (mitologia)]]
+[[cs:Jupiter (mytologie)]]
+[[cy:Iau (duw)]]
+[[da:Jupiter (gud)]]
+[[de:Jupiter (Mythologie)]]
+[[el:Γιούπιτερ]]
+[[en:Jupiter (mythology)]]
+[[eo:Jupitero (dio)]]
+[[es:Júpiter (mitología)]]
+[[et:Jupiter (jumal)]]
+[[eu:Jupiter (jainkoa)]]
+[[fa:ژوپیتر]]
+[[fi:Juppiter]]
+[[fr:Jupiter (mythologie)]]
+[[gl:Xúpiter (deus)]]
+[[he:יופיטר (מיתולוגיה)]]
+[[hi:जुपिटर]]
+[[hr:Jupiter (mitologija)]]
+[[hu:Iuppiter]]
+[[ia:Jupiter (deo)]]
+[[id:Yupiter (mitologi)]]
+[[it:Giove (divinità)]]
+[[ja:ユーピテル]]
+[[ka:იუპიტერი (ღმერთი)]]
+[[ko:유피테르]]
+[[kw:Yow (duw)]]
+[[la:Iuppiter]]
+[[lad:Jupiter (Mitolojiya)]]
+[[lb:Jupiter (Mythologie)]]
+[[lij:Giove (divinitæ)]]
+[[lt:Jupiteris (mitologija)]]
+[[lv:Jupiters (mitoloģija)]]
+[[mk:Јупитер (бог)]]
+[[mn:Юпитер]]
+[[mr:ज्युपिटर (रोमन देव)]]
+[[mt:Ġove (mitoloġija)]]
+[[nds-nl:Jupiter (god)]]
+[[nl:Jupiter (mythologie)]]
+[[nn:Guden Jupiter]]
+[[no:Jupiter (gud)]]
+[[pl:Jowisz (mitologia)]]
+[[pt:Júpiter (mitologia)]]
+[[ro:Jupiter (zeu)]]
+[[ru:Юпитер (мифология)]]
+[[scn:Giovi (divinitati)]]
+[[sh:Jupiter (mitologija)]]
+[[simple:Jupiter (mythology)]]
+[[sk:Jupiter (boh)]]
+[[sl:Jupiter (mitologija)]]
+[[sr:Јупитер (бог)]]
+[[sv:Jupiter (mytologi)]]
+[[sw:Jupiter]]
+[[th:จูปิเตอร์ (เทพปกรณัม)]]
+[[tr:Jüpiter (mitoloji)]]
+[[uk:Юпітер (міфологія)]]
+[[zh:朱庇特]]