Համանուններ

Համանուններ (հին հունարեն՝ ὁμός — նման + ὄνομα — անուն), նույն գրությունը կամ արտասանությունն ունեցող այն բառերը, որոնք իմաստով կամ քերականորեն կամ և՛ իմաստով, և՛ քերականորեն միաժամանակ: Երկու և ավելի համանունները կազմում են համանունների շարք, որոնք կարող են լինել երկանդամ, եռանդամ, քառանդամ և այլն: Ժամանակակից հայերենում գերակշռում են երկանդամ շարքերը:

Համանունությունը` որպես լեզվական ընդհանուր իրողությւոն, կարող է վերաբերել ոչ միայն բառերին, այլ նաև քերականությանը` ձևաբանությանն ու շարահյուսությանը: Ըստ այդմ էլ տարբերում են բառային և քերականական համանուններ:

Համանունների դասակարգումն ըստ հնչման և գրության նույնության

Ըստ հնչման և գրության համանունները բաժանվում են հետևյալ տիպերի`

• Բուն համանուններ կամ նույնանունները տարբեր իմաստներ ունեցաղ այն բառերն են, որանք նույն կերպ են գրվում կամ հնչում: Օրինակ` ա) 1. Բուն (ծառի), 2. Բուն (բույն, որջ), 3. Բուն (իսկական), բ)1. Նվագ (նվագելը, երաժշտություն), 2. Նվագ (անգամ, հեղ):
• Նույնագիր կամ համագիր բառեր (հուն.` homos - նույն, նույն կերպ, graphŌ - գրում եմ)- այն բառերն են, որոնք ժամանակակից հայերենում գրությամբ նույնն են, բայց տարբերվում են արտասանությամբ: Օրինակ` ա) 1. միակնություն (մի-ակնություն - մեկ աչք ունենալը), 2. Միակնություն (միա-կընություն, մեկ կին ունենալը):
• Նույնահունչ կամ համահունչ բառեր (հուն.` homos - նույն, նույն կերպ, phŌne - ձայն, հնչյուն) - այն բառերը, որոնք տարբերվում են գրությամբ, բայց նույնն են հնչումով կամ արտասանությամբ: Օրինակ` ա) 1. Ախտ (հիվանդություն), 2. Աղտ (կեղտ) բ) Անոթ («անօթ», աման), 2. Անօդ («անօթ», օդազուրկ):

Այս կարգի բառերի նույնահնչությունը ժամանակակից հայերենում հիմնականում առաջանում է ձայնեղների խլացման, խուլերի ձայնեղացման, խուլերի շնչեղացման հնչյունական օրինաչափությունների հիման վրա:

Աղբյուրներ

• Ա. Սուքիասյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Երևան, 2008, էջ 114-121:
• Հ. Պետրոսյան, Հայերենագիտական բառարան, Երևան, 1987: