Արեգակնային ճառագայթում

Արեգակնային ռադիացիա, Արեգակի էլեկտրամագնիսական և մասնիկային ճառագայթում։ Արեգակնային ռադիացիաի հիմնական մասը (մոտ 48%), որն ընկած է սպեկտրի տեսանելի տիրույթում ($\lambda =0,4-0,76\mu$), Երկրի վրա ու մթնոլորտում ընթացող պրոցեսների էներգիայի հիմնական աղբյուրն է։ Մթնոլորտի վերին սահմանում մեկ րոպեում, 1 սմ² մակերեսին ուղղահայաց ընկնող ճառագայթման էներգիան կոչվում է արեգակնային հաստատուն և հավասար է 2 կալ/սմ² ր, իսկ ամբողջ Երկրագունդը մեկ րոպեում Արեգակից ստանում է 2,5-10¹⁸ կալ էներգիա։ Ակտինոմետրիայում Արեգակնային ռադիացիան լայն իմաստով հասկացվում է որպես արեգակնային լույս, որը մասամբ կլանվում, անդրադառնում և ցրվում է Երկրի մթնոլորտում։ Մթնոլորտի վիճակից ու ճառագայթի անցած ճանապարհից կախված՝ Արեգակնային ռադիացիաի ինտենսիվությունը թուլանում է և Երկրի մակերևույթի վրա կազմում է 1,0—1,5 կալ/սմ² ր՝ Արեգակնային ռադիացիան Երկրի մակերևույթ է հասնում անմիջական և ցրված վիճակում՝ կազմելով գումարային ռադիացիան, որի մեծությունը օրվա և տարվա ընթացքում աճում է Արեգակի բարձրությանը համընթաց։ Արեգակնային ռադիացիան ուժեղանում է ըստ բարձրության, ընդ որում մթնոլորտի ստորին շերտերում՝ ավելի արագ։
ՀՍՍՀ տարածքում Արեգակնային ռադիացիաի ինտենսիվությունը իրական պայմաններում մոտ 1,0—1,5 կալ/սմ² ր է, իսկ տարեկան գումարային ռադիացիան՝ մոտ 140—150 կկալ/սմ² տարի։ Երևանում (ծովի մակերևույթից 942 մ բարձր) 142 կկալ/սմ² տարի է, Արագած լեռնային կայանում (ծովի մակերեվույթից 3230 մ բարձր)՝ 163 կկալ/սմ² տարի։ Անմիջական և ցրված ռադիացիայի էներգիաները ՀՍՍՀ-ում համապատասխանաբար փոփոխվում են հետևյալ սահմաններում․ 95 կկալ/սմ² տարի (Մարտունի), 57 կկալ/սմ² տարի (Կալինինո) և 65 կկալ/սմ² տարի (Քոչբեկ), 50 կկալ/սմ² տարի (Երևան)։ Արեգակի մասնիկային ճառագայթումը հիմնականում 500—1500 կմ/վրկ արագությամբ տարածվող պրոտոնների հոսք է․ միջին խտությունը մոտ 100 իոն/սմ³ է, իսկ Արեգակի ակտիվության ժամանակ հասնում է մինչև 1010 իոն/սմ³։ Խրոմոսֆերային բռնկումների պրոտոնների հոսքը օժտված է լինում մեծ էներգիայով և հասնում է 5•10⁷-ից 2•10¹⁰ էվ։
Ռ․ Քարտաշյան

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։