Հայկական շուկա
Հայկական շուկա | |
---|---|
Երկիր | Ուկրաինա |
Տեղագրություն | Կամենեց-Պոդոլսկի |
Նախկին անվանումներ | Հայկական շուկա, Տաճարի հրապարակ, Նահանգապետական հրապարակ, Զինավարժական հրապարակ, Նիկոլաևյան հրապարակ, Կարմիր հրապարակ, Լև Տրոցկու անվան հրապարակ, Խորհրդային հրապարակ |
Մակերես | |
Հայկական շուկա (Հայտնի է նաև որպես Հայկական հրապարակ, Հայկական շուկայի հրապարակ կամ Հայկական շուկայական հրապարակ, ուկրաիներեն՝ Площа Вірменський ринок)[1], հրապարակ Ուկրաինայի Կամենեց-Պոդոլսկ քաղաքի պատմական թաղամասում, քաղաքի ամենամեծ հրապարակը[2], որը գտնվում է երբեմնի հայկական թաղամասում[1]։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայերը Կամենեց-Պոդոլսկ քաղաքում, ըստ տարբեր տվյալների, հաստատվել են 11[3][4][5]-13-րդ դարերում։ 17-րդ դարում քաղաքում արդեն հաշվվել է 1200 հայկական ընտանիք[4]։ Կազմելով Կամենեց-Պոդոլսկ քաղաքի բնակչության զգալի մասը՝ հայերը ներգրավվել են նրա մշակութային, տնտեսական ու ռազմական կյանքում։ Հայերը հիմնականում բնակվել են քաղաքի հարավարևելյան հատվածում․ մինչ այժմ քաղաքում գոյություն ունի թաղամաս, որը տեղի բնակիչների շրջանում կոչվում է Հայկական։ Այնտեղ գտվել է ներկայում չպահպանված հայկական մագիստրատն ու գլխավոր տաճարները, այստեղ է տեղակայված եղել նաև առևտրական գործունեության կենտրոնը՝ Հայկական շուկան[1], որը եղել է առևտրի օջախ, ուր եկել են քարավաններ աշխարհի տարբեր կողմերից[6]։
19-րդ դարի սկզբում՝ քաղաքի՝ Ռուսական կայսրության կազմում ընդգրկվելուց հետո, փոխվել է հրապարակի անունը և այն սկսել է կոչվել Տաճարի հրապարակ Հովհաննես Կարապետի եկեղեցու տաճարի պատճառով։ Հետագայում հրապարակը կոչվել է Նահանգապետական, որովհետև այնտեղ տեղակայված էր Պոդոլսկի նահանգապետի պալատն ու դիվանատունը։ 20-րդ դարի սկզբին հրապարակը, որտեղ անցկացվել են տարբեր շքերթներ, երբեմն կոչվել է Զինավարժական։ Քաղաքում խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո այն վերանվանվել է Կարմիր հրապարակ, իսկ որոշ ժամանակ անց՝ Լև Տրոցկու անվան հրապարակ։ Սակայն արդեն 1927 թվականի դեկտեմբերի 20-ին Կամենեց-Պոդոլսկի քաղաքային խորհրդի նախագահության որոշմամբ այն վերանվանվել է Խորհրդային հրապարակ։ Քառասուներեք տարի անց՝ 1990 թվականի սեպտեմբերի 11-ին, քաղաքային խորհրդի նախագահությունը հրապարակին վերադարձել է իր հին անվանումը՝ Հայկական շուկա[6]։
Հայտնի կառույցներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայկական շուկայի հրապարակում տեղակայված են մի շարք վարչական շենքեր։ Հրապարակի անկյունում եղել է Հայկական եպիսկոպոսության շենքը (15-րդ դար), որը ներկայում կազմում է թանգարանի բաժին, որի ներքին բակում կա կուռքերի հավաքածու։ Հրապարակի կողքին է Հայկական եկեղեցու զանգակատունը[2]։
Այլ փաստեր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրանցված անվանումների քանակով Հայկական շուկան գերազանցում է Կիևի Եվրոպական հրապարակին, որն ունեցել է ընդամենը յոթ անվանում։ Սակայն «Ուկրաինայի ռեկորդների գիրք» եռահատորյակում ընդգրկվել է ոչ թե Հայկական շուկան, այլ Կիևի Եվրոպական հրապարակը[6]։
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Հայկական շուկայի տեսարան
-
Սիմոն Պետլյուրայի հուշատախտակ
-
Բնակելի տուն №9 Հայկական շուկայում
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Исторические связи и дружба украинского и армянского народов. — Ереван: Изд-во АН Армянской ССР, 1971. — Т. 3. — С. 292-293.Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)
Исторические связи и дружба украинского и армянского народов: - Том 3 - Страница 292
Армяне селились преимущественно в юго-восточной части города; здесь до сих пор имеется квартал, известный среди местного населения под названием Армянский. Тут был расположен армянский магистрат (к сожалению, не сохранившийся) и главные храмы, тут же находился и центр торговой деятельности колонии, в частности — армянский рынок. Данная часть города вплоть до настоящего времени в основном сохраняет свой средневековый облик.
Из числа имеющихся здесь памятников считаем необходимым выделить следующие:
а) Армянский торговый дом, бывший своего рода коммерческой биржей и вместе с тем купеческим собранием. Эта прекрасно сохранившаяся постройка была возведена на переломе XVI и XVII вв. Она занимает северо-западный угол Армянского квартала и хорошо просматривается с древней Армянской рыночной площади (ныне площадь Советская), представляя собою как бы архитектурный ключ ансамбля. Северный фасад здания украшен великолепным порталом в ренессансном стиле; высокая крыша имеет залом, характерный для барочной архитектуры (очевидно, свой современный вид она приобрела в XVIII в.).
б) Неподалеку, в южном направлении, расположена высокая и эффектная в архитектурном отношении колокольня кафедрального армянского собора, соединенная с торговым домом высокой каменной стеной с внутренними помещениями. Это четырёхъярусное сооружение, увенчанное пятью фигурными куполами— одним высоким центральным и четырьмя маленькими по углам, построено в XVI в. Оно является архитектурной доминантой ансамбля и хорошо просматривается отовсюду, играя весьма значительную роль в общем силуэте города.
в) Сам кафедральный собор, к сожалению, до нас не дошел. От него остались только руины, которые, однако, своей романтичностью производят на зрителя глубокое впечатление. Это была одна из древнейших церквей Каменца-Подольского. Она основана в 1398 г. Синаном, сыном Котлубея. Первоначально храм был деревянным, но уже в XV в. построено каменное здание в традиционных формах армянского церковного зодчества, увенчанное восьмигранным куполом. Вокруг здания с трёх сторон шли крытые галереи. Во второй половине XVII в., во время бомбардировки Каменца турками, храм пострадал, но был восстановлен в XVIII в. Разобран в 30-е годы нашего столетия. До наших дней хорошо сохранился западный портал с тремя проемами, завершающимися арками, опирающимися на круглые колонны с романскими капителями. На внутренней стороне между проемами имеются небольшие консольки с расходящимися пучками нервов, когда-то поддерживавших готические своды трёх главных кораблей постройки. Уцелела также лестничная клетка, прежде ведшая на хоры; сейчас она представляет собою своеобразную смотровую площадку. Вместе с колокольней живописно вырисовываются руины на фоне деревьев, растущих внутри, на площади разрушенного собора
г) Юго-западную часть Армянского квартала занимает дом богатого купца со складами. Он имеет мощные стены, сложенные из бутового камня и окна с каменными тесанымч наличниками. Это здание представляет чрезвычайно ценный образец жилой постройки XVI в д) Благовещенская (впоследствии — Николаевская) церковь расположена близ Армянского квартала, напротив его юго-восточного угла. Эта миниатюрная однонефная церквушка, очень простая и лаконичная по своему плану и конструкции, является едва ли не древнейшим из сохранившихся зданий в Каменце-Подольском1. Возможно, она была построена еще в XIII в., по преданию — даже еще до монгольского нашествия. К сожалению, точных данных о времени сооружения церкви у нас нет. Первое упоминание о ней в письменных источниках приходится на XVII в. (тогда при ней существовал армянский женский монастырь); однако архитектура и строительная техника здания не оставляют сомнений относительно её глубокой древности.
е) Все население Каменца-Подольского (как, впрочем, и других древних городов) было обязано участвовать своими средствами в сооружении и содержании городских укреплений, составлявших весьма сложную фортификационную систему. Конкретные группы жителей, так или иначе объединенные в какие-либо организации, имели под своей опекой отдельные элементы укреплений, которые получали соответствующие наименования, скажем: Гончарная, Кушнирская (Скорняжная), Кравецкая (Портняжная), Резницкая башни, названные по имени тех цехов, на иждивении которых они строились и содержались. Свою лепту в общее дело обороны города вносили и армяне; памятником этого вклада является хорошо сохранившийся до наших дней Армянский бастион, возвышающийся на юго-восточном краю города, непосредственно у городских ворот, над древним (так называемым Турецким) мостом, соединяющим и поныне город с замком - ↑ 2,0 2,1 Илья Буяновский. «Армянский рынок». mir.travel. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ Е.В. Мазурик (1982). «Армянский госпиталь XVII века в Каменце-Подольском» (PDF). Историко-филологический журнал № 2. стр. 225. ISSN 0135-0536. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ ապրիլի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 12-ին.
В Каменце-Подольском армяне впервые поселились в XI веке. В XII—XIV вв., в результате опустошительных набегов персов и турок на Армению, большие группы армян нашли кров в Каменце.
- ↑ 4,0 4,1 С. Шкурко (1968). «Армянские архитектурные памятники в городе Каменец-Подольске» (PDF). Историко-филологический журнал № 2 . pp. 233-243. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ И.С.Винокур, H.М.Хотюн / Камьянець-Подильськый дерзhавный исторыко-архитектурный заповиднык / Изд. "Каменяр,", 1981г; стр.84 - Всего страниц: 95Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)
Армяне поселились в Каменце, как свидетельствуют летописные источники, во второй половине XI ст. Они заселили центр южной части Старого города. В XVI — XVII ст. армянская община играла значительную роль в развитии ремесел и торговли города. Армянский рынок находился на Губернаторской (ныне Советская) площади. В этом районе и поныне сохранились оборонные сооружения, торговые каменные постройки и складские помещения, жилые и культовые здания..
- ↑ 6,0 6,1 6,2 О.В. Будзей (2003 թ․ նոյեմբերի 23). «Армянский рынок». Подолянин. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Будзей О Вулицями Кам'янця-Подільського. — Льв.: Світ. — 272 с. — (Історичні місця України). — 3000 экз. — ISBN 966-603-274-0
- Петров М. Історична топографія Кам'янця-Подільського кінця XVII-XVIII ст. (Історіографія. Джерела). — Кам'янець-Подільський. — 384 с. — ISBN 966-7988-99-6
- Прокопчук В. С., Старенький І. О. Топонімічний словник Кам'янця-Подільського. — Кам'янець-Подільський, 2014. — 192 с. — ISBN 978-617-620-119-9