Կոտորած Խարթումում
| Կոտորած Խարթումում | |
|---|---|
| Սպանության ձև | սպանդ |
| Երկիր |  Սուդան |
| Մասն է | 2018-2019 Սուդանի բողոքի ցույցեր և Human rights violations by the Rapid Support Forces (Sudan)? |
| Կոորդինատներ | |
| Ամսաթիվ | հունիսի 3, 2019 |
Կոտորած Խարթումում, տեղի է ունեցել 2019 թվականի հունիսի 3-ին, երբ Անցումային ռազմական խորհրդի զինվորականները արագ աջակցության ուժերի ղեկավարությամբ, որոնք ջանջավիդների աշխարհազորի անմիջական հետնորդներն են[1], հրազեն և արցունքաբեր գազ են կիրառել Խարթումում ցուցարարների ճամբարը ցրելու նպատակով՝ սպանելով ավելի քան 100 մարդ[2]։ Պարզվել է, որ դժվար է պարզել զոհերի ճշգրիտ թիվը[3][4][5]։ Առնվազն քառասուն մարմիններ նետվել են Նեղոս գետը[6]։ Հարյուրավոր անզեն քաղաքացիական անձինք վիրավորվել են, ևս հարյուրավոր խաղաղ ցուցարարներ ձերբակալվել են, շատ ընտանիքներ ահաբեկչության են ենթարկվել Սուդանի իրենց տներում[7]։ Արագ աջակցության ուժերի հատուկ ջոկատայինները բռնաբարել են 70 կանանց և տղամարդկանց[8][9]։ Սպանդին հաջորդած օրերին համացանցը գրեթե ամբողջությամբ արգելափակվել է Սուդանում, ինչն էլ դժվարացրել է զոհերի թիվը գնահատելը[10][11]։
Նախապատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սուդանում բողոքի ցույցերը սկսվել են 2018 թվականի դեկտեմբերին, որից հետո հաջորդ տարվա ապրիլին զինվորականները հեռացրել և ձերբակալել են նախագահ Օմար ալ-Բաշիրին և ստեղծել Անցումային ռազմական խորհուրդ, որը գլխավորել է գեներալ-լեյտենանտ Ահմեդ Ավադ իբն Աուֆը։
Չդադարող բողոքներից հետո Ավադ Իբն Աուֆը հայտարարել է իր հրաժարականի մասին և ասել, որ գեներալ-լեյտենանտ Աբդել Ֆաթահ ալ-Բուրհանին ընտրել է իր հետնորդ[12][13]։ Սուդանի արհմիությունների ասոցիացիայի և ժողովրդավարական ընդդիմադիր խմբերի կողմից աջակցվող ցուցարարները մասնակցել են փողոցային ցույցերին՝ կոչ անելով իշխող Անցումային ռազմական խորհրդին «անհապաղ և անվերապահորեն» հեռանալ պետության կառավարումից՝ հօգուտ անցումային քաղաքացիական կառավարության, որը բարեփոխումներ կանցկացնի Սուդանում[14]։ Մոտ երկու ամսվա ընթացքում Ռազմական խորհուրդը «Սուդանի արհմիությունների ասոցիացիայի» և ժողովրդավարական ուժերի կազմած ազատության և փոփոխությունների դաշինքը ներառել է երկխոսության և բանավեճի մեջ այն մասին, թե ինչպես ստեղծել անցումային կառավարություն։ Վիճաբանությունը ծագել է այն բանի շուրջ, թե արդյունքում որ ուժը պետք է դառնա առաջատար՝ քաղաքացիական, թե ռազմական[15]։ Շատ փորձեր են եղել ցրել ցուցարարներին և դադարեցնել նստացույցը Խարթումի ռազմական շտաբի առջև[16][17][18]։
Մայիսի 30-ին «Սուդանի արհմիությունների ասոցիացիան» (ՍԱԱ) անհանգստություն է հայտնել Վոենսովետի կողմից (ԱՌԽ) կատարված հարձակման կապակցությամբ, որը մայիսի 29-ին հանգեցրել է երկու քաղաքացիների, այդ թվում՝ հղի կնոջ մահվան։ ՍԱԱ-ն նախազգուշացրել է, որ պետական անվտանգության ուժերի ռազմական մեքենաները կուտակվում են նստացույցի գոտու շուրջ[19]։ Հունիսի 1-ին ՍԱԱ-ն հայտարարել է, որ հիմքեր ունի ենթադրելու, որ ԱՌԽ-ն «պլանավորում և աշխատում է, որպեսզի վերջ դնի կենտրոնակայանի մոտ խաղաղ նստացույցին՝ չափազանց ուժի և բռնության կիրառմամբ» այն բանից հետո, երբ երեք մարդ է սպանվել նախորդ շաբաթվա ընթացքում ցուցարարների գոտու ծայրամասում տեղի ունեցած միջադեպերի ընթացքում[20]։
Հունիսի 3-ի կոտորած[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2019 թվականի հունիսի 3-ին ԱՌԽ-ի զինված ուժերը, որոնք գլխավորում են արագ աջակցության ուժերը, այլ ստորաբաժանումների հետ միասին կիրառել են հրազեն և արցունքաբեր գազ, ինչպես նաև ձայնային ռումբեր՝ նստացույցը ցրելու նպատակով։ Ավելի քան 100 խաղաղ ցուցարարներ են զոհվել[21][22]։
Զոհերի թիվը գնահատելը բարդ էր համացանցի արգելափակման և փողոցներում անվտանգության ուժերի ներկայության պատճառով արյունալի հաշվեհարդարից հետո հետագա օրերին։ Սուդանում համացանցը գրեթե ամբողջությամբ արգելափակվել է արյունալի հաշվեհարդարից հետո և ժամանակ առ ժամանակ, իսկ ջանջավիդ աշխարհազորայինները լայն ներկայություն են ունեցել հարթում և խոչընդոտել են զոհերի թիվը փաստագրելուն[23]։
2019 թվականի հունիսի 4-ի երեկոյան հաղորդագրություններ էին ստացվել նստացույցի գոտում մեծ թվով տուժածների մասին, որոնց դժվար էր տարհանել։ Եղել են մի քանի հաղորդումներ Նեղոսի մեջ նետված մարմինների մասին[24]։ Հարյուրավոր անզեն քաղաքացիական անձինք վիրավորվել են, ևս հարյուրավոր ձերբակալվածներ կան։ Շատ ընտանիքներ ահաբեկչության և խոշտանգումների են ենթարկվել Սուդանի իրենց տներում[25]։ Խարթումի հիվանդանոցներում բժիշկների խոսքով՝ արագ աջակցության ուժերի հատուկ ջոկատայինները բռնաբարել են 70 կանանց և տղամարդկանց։
Հունիսի 9-ին վկաները հայտնել էին ցամաքուրդային խողովակներից դուրս եկող փտած դիակների հոտի մասին և կասկածում էին, որ զինվորներն այնտեղ են նետել զոհերին։ Ընդհանուր առմամբ, ավելի քան 200 ռազմական տրանսպորտային միջոցներ են օգտագործվել հարձակման, որին մասնակցել է ավելի քան 10 000 զինվոր և այլ անհայտ ուժեր ոստիկանական համազգեստով։
Ժամանակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստորև ներկայացվում է նստացույցի ժամանակագրությունը՝
- Առավոտ ժամը 4:30՝ աշխարհազորայինները՝ ջանջավիդները և ԱՌԽ-ի այլ ստորաբաժանումներ, սկսել են հետազոտել ճամբարի տարածքը՝ հարձակման նախապատրաստության շրջանակներում[26]։
- Առավոտ ժամը 4:55՝ «Ջանջավիդ»-ի աշխարհազորայիններին պատկանող շուրջ 100 ռազմական ավտոմեքենա, որոնք զինված են ծանր ռազմական հրազենով, ներառյալ զենիթայինը, մոտեցել են ճամբարին։ Զենքով և մահակներով զինվորները սկսել են շրջափակել ռազմական շտաբը Խարթումում։ Մեքենաները թույլ չեն տվել անզեն քաղաքացիական անձանց մտնել ռազմական շտաբ։ Միաժամանակ ժամանել են ևս 100 Սպիտակ պիկապներ՝ առանց ոստիկանական համազգեստով զինվորների լրացրած համարանիշների։ Մյուս ջանջավիդ զինվորները նույնպես տեսել են Նեղոսի փողոցի երկայնքով հսկայական քանակությամբ։
- Առավոտ ժամը 6:00-ից հետո՝ միացյալ ուժերը հարձակում են սկսել նստացույցի վրա՝ նեղ ճանապարհ թողնելով ցուցարարներին դուրս գալու համար։ Աշխարհազորը սկսել է այրել վրաններն ու կրակել առանց վերլուծության՝ թողնելով հարյուրավոր զոհերի ու վիրավորների ու շատ մարմիններ նետելով Նեղոսի մեջ[27]։
Հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հաջորդ օրը՝ հունիսի 4-ին, ԱՌԽ-ն չեղարկել է անցումային վարչակազմի ստեղծման շուրջ ընդդիմադիր դաշինքի հետ բանակցությունների ընթացքում ձեռք բերված բոլոր պայմանավորվածությունները։ Ավելի վաղ կողմերը պայմանավորվել էին խորհրդարանի և կառավարության ձևավորման մասին, որոնք համակարգը կպատրաստեն ընտրությունների համար երեք տարի անց[28]։ Ընդդիմադիր դաշինքի առաջնորդները հայտարարել են, որ քաղաքացիական անհնազանդության բաց քարոզարշավն այսուհետ ևս փորձելու է հեռացնել խորհուրդը իշխանությունից։ Առաջնորդները նաև հավելել են, որ բանակցություններն այլևս տեղին չեն[29][30]։
Խարթումում բազմաթիվ ճանապարհներ արգելափակվել են ցուցարարների կողմից, խանութները փակվել են, իսկ փողոցները հիմնականում դատարկ են։ Արագ աջակցության ուժերի ավտոմեքենաները հսկում էին Օմդուրմանի փողոցները, Խարթումի Նեղոսի գետի մյուս կողմում և կրակում էին օդ[31]։
ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդը հավաքվել է Մեծ Բրիտանիայի և Գերմանիայի խնդրանքով՝ լսելու ՄԱԿ-ի դեսպանորդ Նիկոլաս Հեյսոմի ճեպազրույցը, որն աշխատել է Սուդանի ճգնաժամի կարգավորման Աֆրիկյան միության հետ։ Սակայն Չինաստանը Ռուսաստանի աջակցությամբ արգելափակել է խաղաղ բնակիչների սպանությունները դատապարտելու և անմիջապես համաշխարհային տերություններին կոչ անելու դատապարտել բռնությունը[32]։
Հունիսի 5-ին Ալյանսը կոչ է արել բոլոր երկրներին և միջազգային կազմակերպություններին դադարեցնել համագործակցությունը Սուդանի անցումային ռազմական խորհրդի հետ։ Ալյանսը նաև կոչ է արել միջազգային հանրությանը հետաքննություն սկսել «բոլոր քաղաքներում և բնակավայրերում շարունակվող խախտումների և հանցագործությունների կապակցությամբ և անմիջապես վերջ դնել դրան»։ Ինչպես հայտնել են Սուդանի բժիշկների Կենտրոնական կոմիտեից, կամավոր բժիշկների կազմակերպությունները, Նեղոսից դուրս են բերվել տասնյակ մարմիններ, բժիշկները պատմել են, որ նրանց քարկոծել են՝ փորձելով թաքցնել զոհերի իրական թիվը[33][34]։
Հունիսի 6-ին Աֆրիկյան միության խաղաղության և անվտանգության վարչությունը հայտարարություն է տարածել Սուդանի մասնակցության անհապաղ դադարեցման մասին՝ մինչև քաղաքացիական ուժերի ղեկավարությամբ անցումային մարմնի ստեղծումը[35][36]։
Հունիսի 9-ին՝ Սուդանում աշխատանքային օրը, ցուցարարները քաղաքացիական անհնազանդության արշավ են սկսել՝ ուղղված ԱՌԽ-ի հեռացմանը։ Խարթումում չորս մարդ է սպանվել Խորհրդի ուժերի կողմից[37][38]։ Քանի որ ճանապարհները արգելափակված են եղել, փակ էին գրեթե բոլոր ձեռնարկությունները, այդ թվում՝ բանկերը, հասարակական տրանսպորտը և Խարթումի միջազգային օդանավակայանը, որտեղ մի քանի ավիաընկերություններ չեղյալ էին հայտարարել իրենց չվերթները Սուդան արյունալի հաշվեհարդարից հետո։ Ուղևորները մնացել են սպասասրահ օդանավակայանի մեկնման տերմինալի մոտ[39][40][41]։ Ընդհանուր գործադուլին հաջորդել է աշխատողների մոտ 60-100 տոկոսը՝ կախված հատվածից, որն ընդհանուր առմամբ տևել է 3 օր[42], իսկ հունիսի 12-ին դրան հաջորդել է քաղաքական բանտարկյալներին ազատ արձակելու, գործադուլի կասեցման և բանակցությունների վերսկսման մասին համաձայնագիրը[43]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Sudan coup: Military leader vows to 'uproot regime'
- ↑ Sudan death roll rises to 100 as bodies found in Nile, say doctors
- ↑ Sudan protests: Thirty dead and more than 100 injured as troops disperse demonstrators
- ↑ Security forces in Sudan carry out raids across capital, killing at least 30
- ↑ Sudan security forces shoot protesters at sit-in outside army headquarters
- ↑ Death toll in Sudan crackdown rises to 100 after 40 bodies recovered from Nile
- ↑ Protesters shot as Sudan military tries to clear Khartoum sit-in
- ↑ Sudanese doctors say dozens of people raped during sit-in attack
- ↑ «Complete civil disobedience, and open political strike, to avoid chaos». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Turn the Internet Back On in Sudan, and Keep It On
- ↑ At least 35 killed as Sudan military storms Khartoum sit-in
- ↑ What prompted the protests in Sudan?
- ↑ Sudanese Protests, After Days of Violence, Turn Anger Over Bread Toward Bashir
- ↑ Sudan: huge crowds call for civilian rule in biggest protest since Bashir ousting
- ↑ 'The politicking is starting': Sudanese protesters struggle to loosen military’s grip
- ↑ Sudanese military forced to abandon attempt to clear protesters
- ↑ Sudan protesters reject army takeover after removal of president
- ↑ Sudan protests continue as security forces appear split
- ↑ «Open Call for Urgent Action: Risk of Escalating Violence in the Sit-in area in Khartoum». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Five dead as Sudan military rulers try to disperse sit-in
- ↑ Sudan death roll rises to 100 as bodies found in Nile, say doctors
- ↑ Sudan crisis: Military calls for snap election amid protests
- ↑ Khartoum residents in ‘state of terror’ after bloody crackdown
- ↑ Sudan paramilitaries threw dead protesters into Nile, doctors say
- ↑ «The Latest: Sudan official disputes protesters' death toll». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 12-ին.
- ↑ «تجمع المهنيين السودانيين — Sudanese Professionals Association». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Sudan crisis: Official admits to 46 protest deaths
- ↑ Sudan opposition rejects military’s transition plan after day of violence
- ↑ Sudan opposition rejects calls for talks as crisis worsens following deadly crackdown
- ↑ «Urgent Call: Killing and burning at the sit-in». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Death toll rises to 60 following Sudan crackdown
- ↑ Toll in Sudan army attack jumps as China, Russia block UN action
- ↑ Sudan violence: 40 bodies pulled from Nile
- ↑ «Over 35 people killed in Sudan's protest site: CCSD». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ African Union suspends Sudan over military crackdown
- ↑ «African bloc suspends Sudan demanding end to military rule». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 21-ին.
- ↑ Deadly start to first day of 'civil disobedience' campaign in Sudan
- ↑ Sudan protesters begin civil disobedience campaign against military rulers
- ↑ Sudan security forces tear-gas protesters
- ↑ Civil disobedience campaign empties streets of Sudan’s capital
- ↑ Sudan protest leaders call for civil disobedience against military rulers
- ↑ «Sudanese Professionals Association». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 13-ին.
- ↑ Sudan army, protesters to resume talks on transitional council