Jump to content

Լրագրային ժանրեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Լրագրային ժանրերի դասակարգումը շատ բաներով նման է գրական ժանրերի համակարգին։ Դեռևս մ.թ.ա. 4-րդ դարում Արիստոտելն իր հիմնական` «Պոետիկա» և «Հռետորիկա» աշխատություններում հիմնավորել է գրականության դասակարգումն ըստ տեսակների` պայմանավորված իրականության արտացոլման ձևով (պոեզիան քնարերգության հատուկ ձև է, արձակը` էպիկական ստեղծագործություն, դրաման` երկխոսություն)։ Շարունակելով գրականագիտության և արվեստագիտության ավանդույթները` լրագրության տեսությունն ուսումնասիրում է նաև լրագրային ստեղծագործությունների տեսակները, ձևերը և ժանրերը։ Այդպիսի բաժանման պատճառը մարդու հասարակական գործունեության բազմազան տեսակներն են, մեզ շրջապատող աշխարհի անհավանական բազմազանությունը և դրա արտացոլման ստեղծագործական հնարավորությունները։

Խոսե Օրտեգա ի Գասետը «Մտքեր վեպի մասին» էսսեում միանգամայն իրավացիորեն նշել է, որ «արվեստում ժանրը, ինչպես տեսակը կենդանաբանությունում` հնարավորությունների սահմանափակ ռեպերտուար է»։ Այդ սահմանումը էլ ավելի է համապատասխանում լրագրային ժանրերին, որոնցից համարյա բոլորն ունեն իրենց նախատիպ-անալոգները գրականության մեջ[1]։

Լրագրողական բոլոր աշխատանքների հիմքը փաստն է։ Փաստը ավարտված իրադարձություն է։ Փաստերնն ինֆորմացիայի հիմքն են։ Փաստն ունի հետևյալ հատկությունները։ հավաստիություն, թարմություն, ճշմարտացիություն, հանրային նշանակություն, այն չպետք է լինի պարզունակ։

Գիտնականներն առանձնացնում են լրագրային ժանրերի դասակարգման տարբեր եղանակներ։ Ամենատարածված ձևը նախատեսում է դրանց բաժանումը տեղեկատվական, վերլուծական և գեղարվեստական-հրապարակախոսական ժանրերի։ Բայց հանդիպում են նաև այլ ձևեր, օրինակ հետազոտող Լեւ Կրոյչիկը տեքստերը բաժանում է.

  • Օպերատիվ լրատվական — բոլոր տեսակի նշումները .
  • Օպերատիվ հետաքննական — զեկույց, ռեպորտաժ, հարցազրույց.
  • Հետաքննական լրատվական — գրախոսություն, թղթակցություն, մեկնաբանություն:.
  • Հետաքննական — հոդված, նամակ.
  • Հետաքննական պատկերային — ֆելիետոն, էսսե.

Ժանրն ըստ Կրոյչիկի` կենսական նյութի կազմակերպման առանձնահատուկ ձև է, կառուցվածքային եւ կոմպոզիցիոն առանձնահատկությունների ամբողջականություն[2]։ Լրագրողի ստեղծագործական գործունեության հիմունքները]</ref> Այս խնդրին այլ կերպ է մոտենում Սեմյոն Գյուրեւիչը։ Նա սահմանում է «ժանր» հասկացությունը, այն ներկայացնելով որպես բովանդակային-թեմատիկ բնութագրերի կայուն առանձնահատկություն, ինչպես օրինակ, արտացոլվող իրականության, կոմպոզիցիայի, ոճաբանության։ Հետևաբար` տարբերվում է նաև ժանրերի բաժանման տիպաբանությունը։ Գուրևիչի հայեցակարգի համաձայն[3]` առանձնացվում են ժանրերի հետևյալ տեսակները.

  • Տեղեկատվական նորությունների ժանրեր
  • Երկխոսության ժանրեր
  • Իրավիճակային վերլուծական
  • Նամակային ժանրեր
  • Գեղարվեստական-հրապարակախոսական ժանրեր
  • Սատիրիկ ժանրեր

Ժամանակի ընթացքում որոշ ժանրեր սկսում են գերակշռել մյուսների նկատմամբ։ Օրինակ` համացանցային լրագրության զարգացումով առաջին տեղը տարածվածության շնորհիվ զբաղեցնում է տեղեկատվական նշումը։

Տեղեկատվական ժանրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեղեկատվական ժանրերը գլխավորապես ուղղված են իրադարձությունների, մարդկանց, երևույթների մասին օբյեկտիվ տեղեկատվություն հաղորդելուն։ Լրագրողական գնահատականն ու հետազոտությունն այդ դեպքում մղվում է երկրորդ պլան։ Լրագրողը այդ դեպքում հանդես է գալիս որպես իրադարձությունների ընթացքը ֆիքսող, տեղեկատվության աղբյուր, անհասանելի ստացող առաջին ձեռքից, միջնորդ, իրական ժամանակի համատեքստում իրադարձությունների վայրից տեղեկատվություն փոխանցող։ Տեղեկատվական ժանրերը ներառում են`

  • նշում,
  • իրադարձային հարցազրույց,
  • ռեպորտաժ,
  • քրոնիկոն,
  • ընդլայնված տեղեկատվություն,
  • զեկույց,
  • մահախոսական և այլն։

Վերլուծական ժանրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Մեկնաբանություններ,
  • հոդված,
  • նամակ,
  • գրախոսություն,
  • փորձարկում,
  • վարկանիշ,
  • հոդված-ցանկ,
  • ակնարկ,
  • հուշագրություններ և այլն։

Գեղարվեստական-հրապարակախոսական ժանրեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Էսքիզ,
  • էսսե,
  • նկարագրություն,
  • զրպարտություն,
  • ֆելիետոն,
  • պամֆլետ և այլն։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Третьяков В.Т. Как стать знаменитым журналистом: курс лекций по теории и практике современной русской журналистики. — М.: Ладомир, 2004. — 623 с. — ISBN 5-86218-451-1
  2. Основы творческой деятельности журналиста. ГЛАВА 5
  3. Гуревич С. М. Газета вчера, сегодня, завтра. ЧАСТЬ III