Աշխարհագրական գոտիներ
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Klimag%C3%BCrtel-der-erde.png/460px-Klimag%C3%BCrtel-der-erde.png)
Աշխարհագրական գոտի (ֆիզիկական, աշխարհագրական գոտի, բնական գոտի), աշխարհագրական թաղանթի զոնայական խոշոր ստորաբաժանումներ, որոնց տարբերությունները պայմանավորված են կլիմայով։ Յուրաքանչյուր գոտին ունի որոշակի աշխարհագրական ճառագայթման (ջերմային) հավասարակշռության խախտման հնարավորություն։ Այն տարբերվում է իրեն կից գտնվող գոտուց։ Հաճախ ընդհանուր հատկանիշները մթնոլորտային շրջանառության, օրինակ ժուժկալ լայնություններում արևմուտք, հոսքը օդային զանգվածների արագություն շրջանառության հարցում, և էներգետիկայի ռիթմը աճող սեզոնի բույսերի արագություն և տիպ օգնության և կենսաքիմիական գործընթացները, դա հողի հիմնական հատկանիշներն են։ Ցանկացած աշխարհագրական գոտի ունի հատուկ հատկություն երկարություն, լայնություն և բարձրություն։ Աշխարհի բոլոր օվկիանոսներում նույնատիպ հոսք է, ջրի բաշխման ջերմությունը, բացառիկ դեր ունի պլանկտոնը։ Օվկիանոսային գոտին ունի իր տարատեսաները։
Լայնական գոտիների միջև տարբերություններ ստեղծող հիմնական կլիմայական գործոններն են ռադիացիոն հաշվեկշիռը և մթնոլորտի ընդհանուր շրջանառությունը։ Գոտիների ներսում բնության բազմազանության աստիճանը օրինաչափորեն փոփոխվում է տարբեր սեզոնների ընթացքում Երկրագնդի մակերևույթ հասնող ջերմության ու խոնավության քանակի և հարաբերակցության համեմատ։ Լայնական գոտիների բուսականության, հողերի, ջրերի և այլ տարբերություններին համապատասխան, նրանց սահմաններում ձևավորվում են աշխարհագրական տարբեր զոնաներ։
- Արկտիկական
- Մերձարկտիկական
- Հյուսիսային բարեխառն
- Հյուսիսարևադարձային
- Հյուսիսենթհասարակածային
- Հասարակածային
- Ենթհասարակածային
- Հարավարևադարձային
- Հարավմերձարևադարձային
- Հարավբարեխառն
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին վարկածը աշխարհագրական գոտու վերաբերյալ տվել է Արիստոտելը։ Նա կարծում է, որ երկիրը բաժանված էր երեք կլիմայական գոտիների։ Արիստոտելը հայտնաբերել է տարածաշրջանի երկու կողմերում հասարակածը և այն անվանել է «Թեժ գոտի»։ Արիստոտելը նաև ստեղծել էր մի քարտեզ, որը հետո ներկայումս սովորաբար օգտագործվում կլիմայի քարտեզը։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 162)։ ![]() |