Աղորիք

Աղորիք, հացահատիկ, և այլ հատիկներ աղալու հարմարանք։

Պատմություն

Հայտնի է հին ժամանակներից (վաղ նեոլիթ) և անցել է կատարելագործման մի շարք փուլեր։ Նախնական ձևը կազմված է եղել անողորկ երկու աղացաքարից՝

վերինը՝ ավելի փոքր, ուռուցիկ մակերեսով, շրջանաձև (աշխատեցրել են մեկ ձեռքով) կամ ձվաձև, մակույկաձև (աշխատեցրել են երկու ձեռքով), *ներքևինը ունեցել է ավելի մեծ, լայն ու երկարավուն, գոգավոր մակերես։

Ցորենը լցրել են ներքևի քարի վրա և վերինը հետ ու առաջ շարժելով մանրացրել։ Հետագայում ստեղծվել է երկանքը՝ բաղկացած զույգ տափակ, բոլորակ, տաշած քարերից։

Վերին աղացաքարը պտտեցվում էր ձեռքով։ Ավելի ուշ աղացաքարը պտտեցնելու համար սկսեցին օգտագործել ջրի ուժը, հայտնագործվեց ջրաղացը։ Մ. թ. ա. 6-րդ հազարամյակում աղորիք օգտագործել են Առաջավոր Ասիայում։ Մոտ X դարում երևան եկավ հողմաղացը, իսկ XVIII դարի՝ շոգաղացը։

Ներկայումս աղորիքի տարբեր ձևերին փոխարինել են կատարելագործված ալրաղացային սարքեր ու մեքենաներ։

Միջնադարյան Հայաստանում

Միջնադարյան Հայաստանում, համաձայն վիմական և մատենագրական տվյալների, հնուց ի վեր գործել են ջրաղացներ։ X-XIII դարերում վիմական արձանագրություններում բազմաթիվ հիշատակություններ կան վանքերին, եկեղեցիներին մեկ կամ երկու ակ ջրաղացների նվիրաբերության մասին։

Զաքարյան Իվանե աթաբեկը և իր կինը՝ Խոշաքը, 1231 թվականին Վերին Շիրակի ջրաղացներից ստացվող հարկը շնորհում են Շիրակավանին։ Դոփյան տոհմի իշխան Հասանի կինը՝ Մամքանը, 1310-ական թվականներին Գեղարքունիքի Բրդի այրք գյուղի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուն է ընծայել մեկ ջրաղաց և կալվածներ։

Արագածոտն գավառի տեր Վաչուտյան Վաչեի եղբայր Սմբատ իշխանը (XIII դարի սկիզբ) մահանալով, իր կնոջը՝ Զմրուխտին է թողել միակ ջրաղացը, որը Զմրուխտն ընծայել է Հոռոմոսի վանքին։

Ընթերցե՛ք «աղորիք» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աղորիք» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 260)։