Une fin

Une fin;
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն

«Une fin» (թարգմ․՝ «Վերջ»), Իվան Սերգեևիչ Տուրգենևի պատմվածքը, որը ստեղծվել է նրա մահից անմիջապես առաջ։ Պատմվածքը Տուրգենևը ֆրանսերեն թելադրել է Պոլինա Վիարդոյին և ձեռագրում ունի «Վերջ։ Տուրգենևի վերջին պատմվածքը։ Գրի է առնվել նրա թելադրելով՝ տիկին Պոլինա Վիարդոյի կողմից» (ռուս․՝ «Конец. Последний рассказ Тургенева. Записан под его диктовку г-жой Полиной Виардо», ֆր.՝ Une fin. Dernier récit de Tourguéneff. Ecrit sous sa dictée par Mme Pauline Viardot)^[1]։

Առաջին անգամ հրատարակվել է 1886 թվականին «La Nouvelle Revue»-ում (փետրվարի 1-ի համարում), «Տուրգենևի վերջին պատմվածքը» ենթավերնագրով (ֆր.՝ Dernier récit de Tourguéneff), և Դմիտրի Գրիգորովիչի կատարած ռուսերեն թարգմանությամբ՝ Նույն թվականին «Նիվա» ամսագրում (№ 1, էջ 2-8)։ Հետագայում երկերի և նամակների 30-հատորյա ամբողջական ժողովածուում տպագրվել է պատմվածքի նոր թարգմանությունը, որը կատարվել է հրատարակության խմբագրական խորհրդի կողմից^[2]։

Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմվածքը բաժանված է չորս գլուխների և ներկայացնում է պատմողի մի քանի հանդիպումների հիշողությունները Տուլայի նահանգի հին ազնվական ընտանիքից հողատեր Թալագաևի հետ, որն ընկել է աղքատության մեջ։ Առաջին մասում պատմողը հանդիպում է հերոսի հետ պանդոկում, որտեղ նա գալիս է թռչուններով և որսի մսով լցված սայլով և պանդոկի տիրոջը առաջարկում է ինչ-որ բան գնել, բայց նա, իմանալով Տալագաևի համբավի մասին որպես ձիագող, հրաժարվում է։ Երկրորդ մասում պատմողի հարևանը՝ հողատեր Պավել Մարտինիչը, օգնության խնդրանքով դիմում է նրան. կորել է նրա տասնհինգամյա դուստրը՝ Նաստյան, և նա վստահ է, որ աղջիկը Տալագաևի մոտ է։ Աղջկան գտնում են Տալագաևի կալվածքում, որը տարել է Նաստյային՝ խոստանալով նրան նվերներ և ուղևորություն դեպի Մոսկվա․ հայրն աղջկան տանում է իր հետ։ Երրորդ անգամ պատմողը գյուղական տոնավաճառում հանդիպում է սկանդալային համբավ ունեցող կալվածատիրոջ հետ, որտեղ նա վիճում է իր կողմից խաբված մի տղամարդու հետ, որը նրանից ձի է գնել։ Արդյունքում սկսվում է ծեծկռտուք, որի ժամանակ գյուղացիները մեղադրում են Տալագաևին։ Վերջին մասում պատմողը, գիշերը տուն վերադառնալով, ճանապարհին տեսնում է Տալագաևի դիակը, որը կացնահարվել էր հավանաբար գողության համար։

Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պոլինա Վիարդոյի պնդմամբ՝ Տուրգենևը իրեն պատմվածքը թելադրել է «մահվանից երկու շաբաթ առաջ», այսինքն՝ 1883 թվականի օգոստոսի առաջին կեսին։ Գրողը չի խնդրել ռուսերեն գրել տեքստը՝ վախենալով, որ չափազանց ջանասիրաբար կանդրադառնա դրա գրական ձևին, ինչը կհոգնեցնի իրեն։ Չնայած, ըստ Վիարդոյի վկայության, Տուրգենևը թելադրել է պատմվածքը ֆրանսերենի խառնուրդով գերմաներենի և իտալերենի հետ, պահպանված երկու ձեռագրերը պարունակում են միայն ֆրանսերեն տեքստ՝ առանց որևէ օտարալեզու ներառումների։ Պոլինա Վիարդոյի սևագիր ձեռագրում պատմվածքը կոչվում է «Un milan» («Ուրուր»)^[3]։

Թոմատիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իվան Տուրգենևի ստեղծագործության ուսումնասիրողները նշել են պատմվածքի բովանդակության սերտ կապը գրողի այլ ստեղծագործությունների հետ, որոնք նվիրված են Ռուսաստանում ճորտատիրության խնդրին («խոսքը վերաբերում է ճորտատիրության մնացորդներին, որոնք երկար ժամանակ իրենց զգացնել էին տալիս հետռեֆորմյան ժամանակաշրջանում»)։ Այսպիսով, «վերջի» թեման, որը ծագել է Տուրգենևի ստեղծագործություններում 1870-ականներին և ավարտել է Տուրգենևի պատումը տարբեր ազնվական ճակատագրերի մասին, 1880-ականներին նոր լուսաբանում է ստացել «Հատվածներ յուրայինների և օտարների հիշողություններից»։ Այս հիշողությունները սկսվել են «Հին դիմանկարներ» (««Старые портреты»») էսսեով և գրողը մտածել է որպես պատմվածքների նոր ցիկլ՝ իմաստով հավասար «Որսորդական գրառումներին»։ Այս մտահղացումը մասամբ իրականացվել է «Հուսահատ» պատմվածքում և «Վերջը» պատմվածքի գրական գրառման մեջ^[4]։