Վրձնասունկ
| Վրձնասունկ | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Գիտական դասակարգում | ||||||||||
|
||||||||||
| Լատիներեն անվանում | ||||||||||
| Penicillium
Link, 1809
|
||||||||||
| Հոմանիշներ | ||||||||||
| Տիպիկ ներկայացուցիչներ | ||||||||||
Penicillium crustaceum (L.) Link, 1809 | ||||||||||
|
|
Վրձնասունկ, պենիցիլիում (լատին․՝ Penicillium), անկատար սնկերի ցեղ։ Հայտնի է վրձնասունկի մոտ 250 տեսակ։
Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարածված հողում, տարբեր բուսական մնացորդներում (բորբոսի ձևով), ամենուրեք, բոլոր կլիմայական շրջաններում։
- Հայաստանում
ՀՀ-ում՝ 125 տեսակ՝
- Վրձնասունկ ալեխառն (Penicillium canescens),
- Վրձնասունկ ոսկեգույն (Penicillium chrysogenum),
- Վրձնասունկ ցիկլոպիում (Penicillium cyclopium),
- Վրձնասունկ գարու (Penicillium hordei) և այլն։
Հանդիպում է բոլոր մարզերում։
Բնակվում է հողում, որտեղից տարածվում է զանազան հիմնանյութերի վրա։ Սնկամարմինն առաջացնում է թավշանման, թաղիքանման, ալրանման կամ հատիկավոր, կանաչ, կապտականաչ, դեղին, դեղնականաչավուն գաղութներ։
Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պտղամարմինը կլեյստոտեցիում է, կլորավուն, որտեղ անկանոն տեղադրված են պայուսակները։ Անսեռ բազմացումը կատարվում է կոնիդիումներով։ Կոնիդիակիրները բազմաբջիջ են, գագաթում՝ վրձնաձև ճյուղավորված, կրում են անգույն կամ թույլ գունավորված միաբջիջ կոնիղիումների շղթաներ։ Որոշ տեսակներին բնորոշ է նաև պայուսակավոր փուլը, որի ժամանակ առաջանում են մանր գնդաձև պտղամարմիններ (կլյեստոտեցիումներ)։ Սապրոտրոֆ են, կան նաև մակաբույծներ։
Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զարգացման ցիկլը անցնում է գլխավորապես անսեռ՝ կոնիդիալ փուլում, բայց որոշ տեսակներին հատուկ է նաև սեռական՝ պարկավոր փուլը։ Ունի բազմաբջիջ կոնիդիակիրներ, որոնք գագաթային մասում ճյուղավորվում են վրձնի նման (այստեղից՝ անվանումը), և որոնց վրա զարգանում են գունավորված միաբջիջ սպորների շղթաները։
Բացահայտման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1879 թվականին Լիոնի երիտասարդ ռազմական բժիշկ Էրնեստ Դյուշեն «հայտնագործություն» արեց, նա ուսումնասիրելով բորբոսը հաստատեց, որ դա վրձնասունկն է։
Երիտասարդը իր հետազոտության արդյունքները ներկայացրեց դոկտորական թեզում, և համառորեն առաջարկում էր շարունակել փորձերը այս ոլորտում, բայց Փարիզի Պաստյորի համալսարանը չնդունեց փաստաթուղթը, որովհետև Դյուշեն դեռ 23 տարեկան էր։
Դյուշեն հանրաճանաչ դարձավ մահվանից հետո 1949 թվականին, դրանից 4 տարի անց Ալեքսանդր Ֆլեմինգը ստացավ Նոբելյան մրցանակ պենիցիլինի հակաբիոտիկ ազդեցության բացահայտման համար։
Նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վրձնասունկերը, քայքայելով օրգանական մնացորդները նպաստում են հողի բերրիության բարձրացմանը, կարևոր դեր են կատարում նյութերի շրջանառության մեջ։ Փչացնում են մթերքները, քայքայում մետաղյա, ապակե, թղթե իրերը, արվեստի ստեղծագործությունները։
Տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վրձնասունկիի մի շարք տեսակներ հայտնի են որպես ֆերմենտների՝
- Վրձնասունկ փոփոխվող (Penicillium variabile),
- Վրձնասունկ հաճախակի (Penicillium frequentans),
հակաբիոտիկների՝
- Վրձնասունկ ոսկեգույն (Penicillium chrysogenum),
- Վրձնասունկ կիտրոնադեղնավուն (Penicillium citrinum)],
թույների՝
- Վրձնասունկ կիտրոնականաչ (Penicillium citreo-viride),
- Վրձնասունկ կանաչավուն (Penicillium viridicatum)] և այլնի պրոդուցենտներ։
Որոշները կիրառվում են պանրագործության մեջ, օրինակ՝
- Վրձնասունկ ռոքֆորային (Penicillium roqueforti),
- Վրձնասունկ կամեմբեր (Penicillium camemberti),
- Վրձնասունկ պանրասեր (Penicillium caseicolum) և այլն։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Asan, A. (2004, updated։ January 2011). Aspergillus, Penicillium, and Related Species Reported from Turkey. Mycotaxon. 89 (1)։ 155-157. Link։ http://www.mycotaxon.com/resources/checklists/asan-v89-checklist.pdf
- Martin Schmiedeknecht։ Eurotiales in։ Urania Pflanzenreich. Viren, Bakterien, Algen, Pilze. Urania-Verlag, Berlin 2000; Seiten 417–418. ISBN 3-332-01167-7.
- Wolfgang Mücke, Christa Lemmen։ Schimmelpilze. Vorkommen, Gesundheitsgefahren, Schutzmaßnahmen. ecomed MEDIZIN, Landsberg am Lech 2004
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Samson, R. A. & J I Pitt Integration of Modern Taxonomic Methods For Penicillium and Aspergillus Classification (with an illustration on the cover)
- Penicillium Genus Record im Index Fungorum
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 11, էջ 531)։
|