Ֆյոդոր Դևել

Ֆյոդոր Դևել
Ծնվել է	ապրիլի 12, 1818(1818-04-12)
Ծննդավայր	Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	ապրիլի 13, 1887(1887-04-13) (69 տարեկան)
Մահվան վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Գերեզման	Սանկտ Պետերբուրգի Նովոդևիչյան գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	ռազմական գործիչ
Պարգևներ և մրցանակներ	և

Ֆյոդոր Դանիլովիչ Դևել (ապրիլի 12, 1818(1818-04-12), Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 13, 1887(1887-04-13), Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն), ռուս գեներալ, Կովկասի, Ղրիմի և ռուս-թուրքական չորրորդ պատերազմների մասնակից։

Կենսագրություն

Ֆյոդոր Դանիլովիչ Դևելը ծնվել է 1818 թվականի ապրիլի 12-ին Սանկտ Պետերբուրգ քաղաքում (Հուլյան օրացույցով)։

Մասնակցել է գլխավոր ինժեներական ուսումնարանի դասընթացներին։ 1836 թվականին երիտասարդ Դևելը ստացել է Յունկերի կոչում։ 1838 թվականի նոյեմբերի 8-ին լավ ծառայության համար արաժանացել է ենթասպանի կոչման։ Այդ ժամանակ նա նշանակվել է սակրավորական երկրորդ գումարտակի հրամանատար։ Այնուհետև, առաջին անգամ, Ֆյոդոր Դանիլովիչի ծառայությունն ընթացավ ինժեներական զորքերում՝ 4-րդ սակրավորական գումարտակում, իսկ 1842 թվականից ՝ Կովկասյան 2-րդ սակրավորական գումարտակում ։

Կովկաս տեղափոխմամբ սկսվում է Ֆյոդոր Դանիլովիչի մարտական գործունեությունը։ 1842 թվականի հունիսին, Վլադիկավկազ ժամանելով, նա նշանակվել է Սունժենի ջոկատի հրամանատար, որտեղ էլ մնացել է մինչև տարեվերջ՝ մասնակցելով լեռնականների դեմ գրեթե անդադար թվացող արշավանքներին։ Մեծ ապագա ունեցող այս սպայի տղամարդկությունը և կարգապահությունը ընդգծել են նրան բոլորի մեջ։ 1843 թվականի հունիսին նա ստացել է պորուչիկի զինվորական կոչում, իսկ 1847 թվականի մայիսին, Զաքաթալայի ամրոցի գրոհի փառահեղ հաղթանականի համար արդեն ստացել է շտաբ-կապիտանի կոչում։ Պարգևատրվել է Սուրբ Աննայի 3-րդ աստիճանի շքանշանով։ 1849 թվականը Դևելի համար նշանավորվեց հազվագյուտ պարգևով՝ Ոսկե կիսաշրջազգեստով՝ «արիության համար» գրությամբ։

1853-1856 թվականներին տեղի ունեցած Արևելյան (Ղրիմի) պատերազմում Ֆյոդոր Դանիլովիչի փայլուն ռազմական գործունեության համար շնորհվեց կապիտանի զինվորական կոչում։ Ընդ որում նա նշանակվել է Գուրիայի ջոկատի հրամանատար։ Հատկապես Չոլոկի գետի՝ 1855 թվականի հուլիսի 4-ի մարտական գործողություններում Սելիմ փաշայի 34-հազարանոց զորքին փայլուն հաղթելու կապակցությամբ, Դևելին փոխգնդապետի կոչմանը արժանացրեցին և սկսվեց նրա շտաբային գործունեությանը, սկզբում որպես հերթապահ շտաբ, սպա Գուրիայի և Ախալցխայի ջոկատների պետի շտաբում։ Մի քանի ամիս անց Դևելը նշանակվել է նույն պաշտոնում՝ Նուխից մինչև Արագվա հրամանատարական շտաբում, իսկ 1855 թվականի դեկտեմբերին՝ կովկաս-թուրքական սահմանին գործող զորամիավորման շտաբում։ Ռազմական գործողությունների ավարտից հետո Ֆյոդոր Դանիլովիչը նշանակվել է կոմիսար՝ թուրքերին Կարսի բերդը հետ հանձնելու համար, իսկ հետո, 1857 թվականի փետրվարին, գործուղվել է Դաղստանի մարզի զորքերի հրամանատար իշխան Անդրոնիկովի ջոկատի շտաբ, որի հետ մասնակցել է աուլ Զանդախ Կալայի գրոհին, ինչի համար պարգևատրվել է Սուրբ Ստանիսլավ 2-րդ աստիճանի շքանշանով։

1857 թվականի ապրիլի 3-ին սկսվում է նոր ժամանակաշրջան երիտասարդ փոխգնդապետի ծառայողական գործունեության մեջ․ նա տեղափոխվել է Մեծ իշխան Գեորգի Միխայլովիչի կայսերական՝ 81-րդ հետևակային գունդ, սակայն այդ տեղաշարժը սակրավոր զորքերից, որն անհրաժեշտ է հետագա ծառայության համար, չի խանգարել նրա շտաբային պարապմունքներին, քանի որ նա արդեն երկու շաբաթ անց նշանակվել է Դաղստանի շրջանի զորքերի շտաբում հերթապահ շտաբի սպա։ Այդ շրջանում Ֆյոդոր Դանիլովիչ Դևելը ընդունվել է Սալատավայի ջոկատի կազմը, որը հավաքվել է Բուրտունայի ամրոցների կառուցման ավարտի համար և նախկին գեներալ-ադյուտանտ Բարոն Վրանգելի ղեկավարության ներքո։ Հաշվի առնելով առավել աշխույժ մասնակցությունը ամրոցների շինարարության մեջ, Դևելեը 1858 թվականին ստացել է գնդապետի զինվորական կոչում և նշանակվել 83-րդ հետևակային ջոկատիհրամանատար։ Այս գունդը շուտով մտավ Դաղստանի ջոկատի կազմի մեջ, որը նախատեսված է Իչկերիայում և Աուխում մարտական գործողություններին մասնակցելու համար։ Նույն թվականի հուլիսին այդ ջոկատը մոտեցավ Անդիյսկի կոյսին, և այդ դժվար գործը հանձնարարվեց Սամուրի գնդի հրամանատարին։ Չորս օրվա ընթացքում՝ հուլիսի 17-ից մինչեւ 20-ը, Ֆյոդոր Դանիլովիչն անձամբ էր անցնում հակառակորդի շարունակական և ուժեղ կրակի ներքո։ Այս սխրանքի համար գնդապետ Դեվելը պարգեւատրվել է Սուրբ Գեորգիի 4-րդ աստիճանի շքանշանով։ Հաջորդիվ Բետլինի բարձունքի գրավումը օգնում է դևելին ստանալ իր նոր՝ Սուրբ Վլադիմիրի անվան 4-րդ աստիճանի շքանշանը։

1865 թվականի օգոստոսի 6-ին գնդապետ Դևելը արժանացել է գեներալ-մայորի զինվորական կոչմանը, նշանակվել է 38-րդ հետևակային դիվիզիայի հրամանատարի օգնական, իսկ հաջորդ տարվա մայիսին՝ 21-հետևակային դիվիզիայի պետի օգնական և 1873 թվականի օգոստոսին՝ նույն դիվիզիայի 1-ին բրիգադի հրամանատար։  1870 թվականին Դևելը ստացել է Սուրբ Ստանիսլավի 1-ին աստիճանի շքանշան, 1873 թվականին՝ Սուրբ Աննա 1-ին աստիճանի շքանշանը։ 1875 թվականի նոյեմբերին Ֆյոդոր Դանիլովիչը նշանակվել է 39-րդ հետևակային դիվիզիայի հրամանատար։ 1876 թվականի օգոստոսի 30-ին ստացել է գեներալ-լեյտենանտի զինվորական կոչում։

1877-1878 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմը Դևելին նոր սխրանքների առիթ տվեց։ Պատերազմի սկսվելուն պես նա նշանակվել է Ախալցխայի ջոկատի պետ (9 1/2 բատալիոն, 12 հարյուրյակ, 24 թնդանոթ՝ մինչև 9 հազար), գործող կորպուսի կազմում էր նաև գեներալ-ադյուտանտ Լոռիս-Մելիքովը։  Մայիսի 4-ին նրա ղեկավարած ջոկատն աչքի ընկավ Արդահանի մոտ Հելիավերդինյան բարձունքների հաջող գրոհի և հաջորդ օրը հենց Արդահանի գրավման ժամանակ։  Այդ գործի համար գեներալ Դևելը 1877 թվականի մայիսի 14-ին արժանացել է Սուրբ Գեորգիի 3-րդ աստիճանի շքանշանին։

1877 թվականի մայիսի 5-ին Արդահանի թուրքական ամրոցի գրավման ժամանակ ցուցաբերած խիզախության և կարգապահության համար։

Իր կյանքի վերջին շրջանում Ֆյոդոր Դանիլովիչը եղել է Կովկասյան 1-ին բանակային կորպուսի հրամանատար՝ ընդգրկվելով բանակային հետևակի և 83-րդ հետևակային գնդերը։  1881 թվականին արժանացել Է Սպիտակ արծվի շքանշանի, իսկ 1883 թվականին' Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու շքանշանի։

Ֆյոդոր Դանիլովիչ Դևելը մահացել է 1887 թվականի ապրիլի 13-ին ծանր հիվանդությունից, թաղված է Նովոդևիչի վանքի գերեզմանատանը։

Ֆյոդոր Դանիլովիչն իր կենդանության ընթացքում ռազմա-գրական գործունեություն չի ծավալել և կյանքի տարբեր ժամանակներում մի քանի հոդված է տպագրել «ռուս հաշմանդամ» և «ռազմական ժողովածու» ամսագրերում։ («Ռազմական ժողովածու», 1880, № 4).

Շքանշաններ

• Սուրբ Գևորգի 3-րդ աստիճանի շքանշան (14.05.1877)
• Սուրբ Գևորգի 4-րդ աստիճանի շքանշան (08.09.1859)
• Սուրբ Վլադիմիրի 2-րդ աստիճանի շքանշան (31.12.1877)
• Սուրբ Վլադիմիրի 3-րդ աստիճանի շքանշան (30.08.1867)
• Սուրբ Վլադիմիրի 4-րդ աստիճանի շքանշան (19.03.1860)
• Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու նշքանշան (15.5.1883)
• Սխիտակ արծիվ շքանշան (09.06.1881)
• Սուրբ Աննայի 1-ին աստիճանի շքանշան (30.08.1873)
• Սուրբ Աննայի 2-րդ աստիճանի շքանշան (09.04.1853)
• Սուրբ Աննայի 3-րդ աստիճանի շքանշան (17.11.1847)
• Սուրբ Ստանսիլավի 1-ին աստիճանի շքանշան (30.08.1870)
• Սուրբ Ստանիսլավի 2-րդ աստիճանի շքանշան (19.10.1858)
• Սուրբ Ստանիսլավի 3-րդ աստիճանի շքանշան (09.12.1843)
• Ոսկե սրեր «քաջության համար» գրությամբ (14.05.1878)
• 1853-1856 թվականների Ղրիմի պատերազմի հերոս
• Մեդալ «Չեչնիան և Դաղստանը նվաճելու համար»
• 1877-1878 թվականների ռուս-թուրքական չորրորդ պատերազմի հերոս
• Թուրքական Մեջիդիե 3-րդ աստիճանի շքանշան

Տես նաև

• Արդահանի գրավում

Աղբյուրներ

• Градовский Г. К. Война в М. Азии в 1877 г. СПб., 1878.
• «Девель, Федор Данилович». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
• Маслов А. Н. Год войны в М. Азии 1877—1878 гг. СПб., 1879.
• Редакция журнала. Генерал-лейтенант Ф. Д. Девиль // Иллюстрированная хроника войны. Приложение к «Всемирной иллюстрациии» : журнал. — 1878. — № 74. — С. 186.