Տրոկսլերի էֆեկտ
Տրոկսլերի էֆեկտ կամ Տրոկսլերի ֆենոմեն, ֆիզիոլոգիական ֆենոմեն տեսողական ընկալման ոլորտում։ Առաջին անգամ նկարագրել է շվեյցարացի բժիշկ, փիլիսոփա և քաղաքագետ Իգնաց Տրոկսլերը 1804 թվականին[1]։
Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆենոմենը դրսևորվում է, երբ դադարում են ընկալվել տեսողական գրգռիչները, որոնք խիստ կայուն դիրք ունեն աչքի ցանցաթաղանթի նկատմամբ։
Կենսաբանական նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ողնաշարավոր կենդանիների աչքի կառուցվածքի յուրահատկությունն այն է, որ կենտրոնական զարկերակի և ցանցաթաղանթի երակների դասավորությունը ռեցեպտորների առաջ է գտնվում։ Աչքի այդպիսի կառուցվածքը հանգեցնում է այն բանին, որ մազանոթները ստվերում են ցանցաթաղանթի ռեցեպտորները, ինչը կոնպենսատորային մեխանիզմի բացակայության դեպքում կհանգեցներ պատկերի ամբողջական ընկալման խախտմանը։
Օպտիկական կոնպենսացիայի առանձնահատկությունն այն է, որ ուղեղն «անջատում» է անշարժ հատվածների պատկերումը ցանցաթաղանթին։ Քանի որ նորմալ վիճակում կենդանու աչքերը ֆիքսում են օբյեկտը շատ կարճատև ժամանակում (մարդու աչքերը տեսողական պատկերը ֆիքսում են օբյեկտը 0.2-0.6 վայրկյանում, որից հետո թրթռում է լինում), ապա միակ անշարժ օբյեկտը ցանցաթաղանթի նկատմամբ մնում են հենց աչքի կառուցվածքային տարրերը[2]։ Այդպիսով, հեռացնելով երկար ժամանակ տեսողական դաշտում հայտնված անշարժ օբյեկտները` ի հայտ է գալիս աչքի թերությունները քողարկելու հնարավորություն (այդ թվում` աչքի ոսպնյակի, ապակեմարմնի, եղջերաթաղանթի թերություններ)։
Սահմանափակում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տրոկսլերի էֆեկտը մասամբ սահմանափակված է անկյունային չափերով և օբյեկտի` աչքի օպտիկական առանցքի նկատմամբ ունեցած դիրքով։
Քանի որ ցանցի դեղին կետի շրջանում մազանոթներ չկան, այդ պատճառով կոնպենսացիայի անհրաժեշտություն չի առաջանում։ Դրա հետևանքով ֆենոմենը դրսևորվում է միայն անկյունագծային տեսողության շրջանում։ Երկրորդ սահմանափակումը ցանցաթաղանթում պատկերների չափերն են։ Ամենայն հավանականությամբ, քանի որ մազանոթների տրամագիծը փոքր է, ապա անշարժ, մեծ օբյեկտների ընկալման դադարում տեղի չի ունենում։
Դիտարկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Փորձարկվողը քթի մի կողմում ամրացնում է 2-3 կտոր մուգ թուղթ` 2-3 մմ հաստությամբ։
- Փորձարկվողը ֆիքսում է գլուխը ձեռքերով` արմունկներով կռթնելով սեղանին և պահպանելով լիակատար անշարժությունը։
- Փորձարկվողը ֆիքսում է հայացքը քթի թղթերից մեկին և չի թարթում հայացքը մինչև տեսողական ընկալման դադարումը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Описан в труде Über das Verschwinden gegebener Gegenstände innerhalb unseres Gesichtskreises
- ↑ Физиология человека. Том 1. Под редакцией Р. Шмидта и Г. Тевса.-М.: Мир, 1996. ISBN 5-03-002544-8 стр. 237