Տատանողական ռեակցիաներ

Տատանողական ռեակցիաներ, այն ռեակցիաները, որոնց ընթացքում տեղի է ունենում ռեակցվող նյութերի կոնցենտրացիաները պարբերական փոփոխվում են։ Ամենահայտնի տատանողական ռեակցիաներից է Բելոուսովի-Ժաբոտինսկու ռեակցիան։ Այս ռեակցիան առաջին անգամ ուսումնասիրվել է 20-րդ դարի 60-ական թվականներին։ Այն իրենից ներկայացնում է մալոնաթթու կատալիզատոր-օքսիդացումը բրոմատ իոններով, $Ce^{4+}$ ներկայությամբ, թթվային միջավայրում։ Կոնցենտրացիաների տատանումները երևում է դեղին գունավորման անհայտացման և ի հայտ գալու շնորհիվ, որը առաջանում է $Ce^{4+}$ իոնների պատճառով։ Պարբերաբար փոփոխվում է նաև ռեակցիայի ընթացքում առաջացող ինտերմեդիատների ($Br^{-},Br_{2}$) կոնցենտրացիաները և ջերմաստիճանը։ Ռեակցիայի մեխանիզմը հետևյալն է՝

$1)BrO_{3}^{-}+Br^{-}+2H^{+}\rightarrow HBrO_{2}+HBrO$

$2)HBrO_{2}+Br^{-}+H^{+}\rightarrow 2HBrO$

$3)BrO_{3}^{-}+HBrO_{2}+2Ce^{3+}+3H^{+}\rightarrow 2HBrO_{2}+2Ce^{4+}+H_{2}O$

$4)2HBrO_{2}\rightarrow BrO_{3}^{-}+HBrO+H^{+}$

$5)nCe^{4+}+BrCH(COOH)_{2}\rightarrow nCe^{3+}+Z$

$Z$- Օքսիդացման արգասիքներ

Բրոմալոնային թթուն առաջանում է հետևյալ ռեակցիայի արդյունքում՝

$CH_{2}(COOH)_{2}+HBrO\rightarrow BrCH(COOH)_{2}+H_{2}O$

Գումարային հավասարումը ունի հետևյալ տեսքը՝

$2BrO_{3}^{-}+3CH_{2}(COOH)_{2}+2H^{+}\rightarrow 2BrCH(COOH)_{2}+3CO_{2}+4H_{2}O$

Այս մեխանիզմը առավելապես պարզեցված է։ Իրական մեխանիզմում հաշվվում է մոտ 22 փուլ։

Աղբյուրներ

• Физико-химические основы неорганической химии, Ю.Д.ТРЕТЬЯКОВ, Том 1